Η συμφωνία μεταξύ των Κεντρικών Τραπεζών της Ρωσίας και του Ιράν που υπεγράφη επίσημα στις 29 Ιανουαρίου για τη σύνδεση των διατραπεζικών τους συστημάτων μεταφοράς αλλάζει το παιχνίδι με περισσότερους από έναν τρόπους.
Pepe Escobar - thecradle.co / Παρουσίαση Freepen.gr
Τεχνικά, από τώρα και στο εξής 52 ιρανικές τράπεζες που χρησιμοποιούν ήδη το SEPAM, το διατραπεζικό σύστημα τηλεπικοινωνιών του Ιράν, συνδέονται με 106 τράπεζες που χρησιμοποιούν SPFS, το αντίστοιχο της Ρωσίας με το δυτικό τραπεζικό σύστημα ανταλλαγής μηνυμάτων SWIFT.
Λιγότερο από μια εβδομάδα πριν από τη συμφωνία, ο πρόεδρος της Κρατικής Δούμας Vyachslav Volodin βρισκόταν στην Τεχεράνη επιβλέποντας τις λεπτομέρειες της τελευταίας στιγμής, μέρος μιας συνεδρίασης της Διακοινοβουλευτικής Επιτροπής Συνεργασίας Ρωσίας-Ιράν: ήταν κατηγορηματικός πως και τα δύο έθνη πρέπει να αυξήσουν γρήγορα το εμπόριο στα δικά τους νομίσματα.
Εμπόριο ρουβλίων-ριαλίων
Επιβεβαιώνοντας ότι το μερίδιο του ρουβλίου και του ριάλ στους αμοιβαίους διακανονισμούς ξεπερνά ήδη το 60%, ο Volodin επικύρωσε την επιτυχία της «από κοινού χρήσης των εθνικών συστημάτων πληρωμών Mir και Shetab». Αυτό όχι μόνο παρακάμπτει τις δυτικές κυρώσεις, αλλά είναι σε θέση να «λύσει ζητήματα που σχετίζονται με αμοιβαία επωφελή συνεργασία και αύξηση του εμπορίου».
Είναι πολύ πιθανό το ρούβλι να γίνει τελικά το κύριο νόμισμα στο διμερές εμπόριο, σύμφωνα με τον πρεσβευτή του Ιράν στη Μόσχα, Kazem Jalali: «Τώρα περισσότερο από το 40 τοις εκατό του εμπορίου μεταξύ των χωρών μας είναι σε ρούβλια».
Ο Τζαλάλι επιβεβαίωσε επίσης, με κρίσιμο τρόπο, ότι η Τεχεράνη είναι υπέρ του ρουβλίου ως κύριου νομίσματος σε όλους τους μηχανισμούς περιφερειακής ολοκλήρωσης. Αναφερόταν ιδιαίτερα στην υπό την ηγεσία της Ρωσίας Ευρασιατική Οικονομική Ένωση (ΕΑΕΕ), με την οποία το Ιράν συνάπτει μια συμφωνία ελεύθερου εμπορίου.
Η συμφωνία SEPAM-SPFS ξεκινά με ένα πιλοτικό πρόγραμμα που εποπτεύεται από την τράπεζα Shahr του Ιράν και τη ρωσική VTB Bank. Άλλοι δανειστές θα παρέμβουν μόλις το πιλοτικό πρόγραμμα απαλλαγεί από τυχόν πιθανά σφάλματα.
Το βασικό πλεονέκτημα είναι ότι η SEPAM και η SPFS έχουν ανοσία στις κυρώσεις των ΗΠΑ και των δυτικών που επιβλήθηκαν ανελέητα στην Τεχεράνη και τη Μόσχα. Μόλις ολοκληρωθεί η πλήρης συμφωνία, όλες οι ιρανικές και ρωσικές τράπεζες μπορούν να διασυνδεθούν.
Δεν είναι περίεργο που ο Παγκόσμιος Νότος δίνει πολύ μεγάλη προσοχή. Αυτό είναι πιθανό να γίνει μια περίπτωση ορόσημο για την παράκαμψη του SWIFT που εδρεύει στο Βέλγιο – το οποίο ουσιαστικά ελέγχεται από την Ουάσιγκτον, και σε μικρή κλίμακα, την ΕΕ. Η επιτυχία του SEPAM-SPFS σίγουρα θα ενθαρρύνει άλλες διμερείς ή και πολυμερείς συμφωνίες μεταξύ κρατών.
Είναι όλα σχετικά με το INSTC
Οι κεντρικές τράπεζες του Ιράν και της Ρωσίας εργάζονται επίσης για τη δημιουργία ενός σταθερού νομίσματος για το εξωτερικό εμπόριο, αντικαθιστώντας το δολάριο ΗΠΑ, το ρούβλι και το ριάλ. Αυτό θα ήταν ένα ψηφιακό νόμισμα που θα υποστηρίζεται από χρυσό, το οποίο θα χρησιμοποιείται κυρίως στην Ειδική Οικονομική Ζώνη ( SEZ ) του Αστραχάν, στην Κασπία Θάλασσα, που είναι ήδη πολύ απασχολημένη με τη μεταφορά πολλών ιρανικών φορτίων.
Το Αστραχάν τυγχάνει να είναι ο βασικός ρωσικός κόμβος του Διεθνούς Μεταφορικού Διαδρόμου Βορρά-Νότου (INSTC), ενός τεράστιου δικτύου πλοίων, σιδηροδρομικών και οδικών διαδρομών που θα αυξήσει δραστικά το εμπόριο από τη Ρωσία – αλλά και μέρη της Ευρώπης – μέσω του Ιράν στη Δυτική Ασία και τη Νότια Ασία, και αντίστροφα.
Και αυτό αντανακλά την πλήρη γεωοικονομική διάσταση της συμφωνίας SEPAM-SPFS. Η Ρωσική Κεντρική Τράπεζα κινήθηκε νωρίς για να δημιουργήσει το SPFS το 2014, όταν η Ουάσιγκτον άρχισε να απειλεί τη Μόσχα με αποβολή από το SWIFT. Η συγχώνευσή του με την ιρανική SEPAM ανοίγει έναν εντελώς νέο ορίζοντα, ειδικά δεδομένης της επικύρωσης του Ιράν ως πλήρους μέλους του Οργανισμού Συνεργασίας της Σαγκάης (SCO), και τώρα ως κορυφαίας υποψηφιότητας για ένταξη στην εκτεταμένη λέσχη BRICS+ .
Ήδη τρεις μήνες πριν από τη συμφωνία SEPAM-SPFS, ο Ρώσος Εμπορικός Αντιπρόσωπος στο Ιράν, Rustam Zhiganshin, άφηνε να εννοηθεί ότι η απόφαση «να δημιουργηθεί ένα ανάλογο του συστήματος SWIFT» ήταν τελειωμένη συμφωνία.
Η Τεχεράνη προετοιμάζει την υποδομή για να ενταχθεί στο ρωσικό σύστημα πληρωμών Mir από το περασμένο καλοκαίρι. Αλλά αφού η Μόσχα επλήγη από εξαιρετικά σκληρές δυτικές κυρώσεις και οι ρωσικές τράπεζες αποκόπηκαν από το SWIFT, η Τεχεράνη και η Μόσχα αποφάσισαν, στρατηγικά, να επικεντρωθούν στη δημιουργία του δικού τους μη SWIFT για διασυνοριακές πληρωμές.
Όλα αυτά σχετίζονται με τον εξαιρετικά στρατηγικό γεωοικονομικό ρόλο του INSTC, ο οποίος είναι ένας πολύ φθηνότερος και ταχύτερος εμπορικός διάδρομος από την παλιά διαδρομή της Διώρυγας του Σουέζ.
Η Ρωσία είναι ο μεγαλύτερος ξένος επενδυτής του Ιράν
Επιπλέον, η Ρωσία έχει γίνει ο μεγαλύτερος ξένος επενδυτής του Ιράν, σύμφωνα με τον Ιρανό αναπληρωτή υπουργό Οικονομικών Αλί Φεκρί: αυτό περιλαμβάνει «επένδυση αξίας 2,7 δισεκατομμυρίων δολαρίων σε δύο πετρελαϊκά έργα στη δυτική επαρχία Ιλάμ του Ιράν τους τελευταίους 15 μήνες». Αυτό είναι περίπου το 45 τοις εκατό των συνολικών ξένων επενδύσεων στο Ιράν κατά την περίοδο Οκτωβρίου 2021 – Ιανουαρίου 2023.
Φυσικά η όλη διαδικασία βρίσκεται στα αρχικά της στάδια – καθώς το διμερές εμπόριο Ρωσίας-Ιράν ανέρχεται σε μόλις 3 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως. Αλλά μια έκρηξη είναι αναπόφευκτη, λόγω της συσσωρευμένης επίδρασης των αλληλεπιδράσεων SEPAM-SPFS, INSTC και EAEU, και ιδίως περαιτέρω κινήσεις για την ανάπτυξη της ενεργειακής ικανότητας, της επιμελητείας και των δικτύων μεταφορών του Ιράν, μέσω του INSTC.
Τα ρωσικά έργα στο Ιράν είναι πολύπλευρα: ενέργεια, σιδηρόδρομοι, αυτοκινητοβιομηχανία και γεωργία. Παράλληλα, το Ιράν προμηθεύει τη Ρωσία με τρόφιμα και προϊόντα αυτοκινήτου.
Ο Ali Shamkhani, ο γραμματέας του Ανώτατου Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας του Ιράν, λατρεύει να υπενθυμίζει σε οποιονδήποτε ότι η Ρωσία και το Ιράν «παίζουν συμπληρωματικούς ρόλους στην παγκόσμια διαμετακόμιση ενέργειας και φορτίου». Η ελεύθερη συμφωνία Ιράν-EAEU (FTA) έχει σχεδόν οριστικοποιηθεί – συμπεριλαμβανομένων μηδενικών δασμών για περισσότερα από 7.500 εμπορεύματα.
Το 2022, η EAEU διακινούσε αγαθά αξίας άνω των 800 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Η πλήρης πρόσβαση του Ιράν στην EAEU θα είναι ανεκτίμητη όσον αφορά την παροχή μιας πύλης αγοράς σε μεγάλες περιοχές της Ευρασίας – και την παράκαμψη των αμερικανικών κυρώσεων ως γλυκό προνόμιο. Μια ρεαλιστική πρόβλεψη είναι πως η Τεχεράνη μπορεί να αναμένει ετήσιο εμπόριο 15 δισεκατομμυρίων δολαρίων με τα πέντε μέλη της EAEU σε πέντε χρόνια, μόλις το Ιράν γίνει το έκτο μέλος.
Η κληρονομιά της Σαμαρκάνδης
Όλα όσα παρακολουθούμε τώρα είναι από πολλές απόψεις άμεση συνέπεια της συνόδου κορυφής του SCO στη Σαμαρκάνδη τον περασμένο Σεπτέμβριο, όταν ο Ρώσος Πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν και ο Κινέζος ομόλογός του Σι Τζινπίνγκ, προσωπικά, έβαλαν το στοίχημά τους στην ενίσχυση του πολυπολικού κόσμου καθώς το Ιράν υπέγραψε μνημόνιο ένταξης στο SCO.
Οι κατ' ιδίαν συνομιλίες του Πούτιν με τον Ιρανό Πρόεδρο Ebrahim Raisi στη Σαμαρκάνδη αφορούσαν τη βαθιά στρατηγική.
Το INSTC είναι απολύτως κρίσιμο σε αυτή τη συνολική εξίσωση. Τόσο η Ρωσία όσο και το Ιράν επενδύουν τουλάχιστον 25 δισεκατομμύρια δολάρια για να ενισχύσουν τις δυνατότητές τους.
Τα πλοία που πλέουν στους ποταμούς Ντον και Βόλγα ανέκαθεν διαπραγματεύονταν ενέργεια και γεωργικά προϊόντα. Τώρα το Ναυτιλιακό Πρακτορείο Ειδήσεων του Ιράν επιβεβαίωσε ότι η Ρωσία θα παραχωρήσει στα πλοία τους το δικαίωμα διέλευσης κατά μήκος των εσωτερικών πλωτών οδών στο Ντον και τον Βόλγα.
Εν τω μεταξύ, το Ιράν έχει ήδη καθιερωθεί ως ο τρίτος μεγαλύτερος εισαγωγέας ρωσικών σιτηρών. Από εδώ και στο εξής, το εμπόριο τουρμπίνων, πολυμερών, ιατρικών προμηθειών και ανταλλακτικών αυτοκινήτων θα είναι σε τροχιά.
Η Τεχεράνη και η Μόσχα υπέγραψαν σύμβαση για την κατασκευή ενός μεγάλου φορτηγού πλοίου για το Ιράν που θα χρησιμοποιηθεί στο λιμάνι Solyanka της Κασπίας. Και η RZD logistics, θυγατρική της ρωσικής σιδηροδρομικής RZD, λειτουργεί τακτικά τρένα εμπορευματοκιβωτίων από τη Μόσχα στο Ιράν. Το Russian Journal for Economics προβλέπει ότι μόνο η εμπορευματική κίνηση στο INTSC θα μπορούσε να φτάσει τους 25 εκατομμύρια τόνους έως το 2030 – όχι λιγότερο από 20πλάσια αύξηση σε σύγκριση με το 2022.
Στο εσωτερικό του Ιράν, οι νέοι τερματικοί σταθμοί είναι σχεδόν έτοιμοι για μεταφορά φορτίου από πλοία στους σιδηροδρόμους που διασχίζουν τη χώρα από την Κασπία στον Περσικό Κόλπο. Ο Σεργκέι Κατρίν, επικεφαλής του Εμπορικού και Βιομηχανικού Επιμελητηρίου της Ρωσίας, είναι πεπεισμένος πως μόλις ξεκινήσει η FTA με την EAEU, το διμερές εμπόριο μπορεί σύντομα να φτάσει τα 40 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως.
Τα σχέδια της Τεχεράνης είναι εξαιρετικά φιλόδοξα, ενσωματωμένα σε ένα πλαίσιο «Ανατολικού Άξονα» που παρέχει προνόμια στα περιφερειακά κράτη Ρωσία, Κίνα, Ινδία και την Κεντρική Ασία.
Γεωστρατηγικά και γεωοικονομικά, αυτό συνεπάγεται απρόσκοπτη διασύνδεση των INSTC, EAEU, SCO και BRICS+. Και όλα αυτά συντονίζονται από το ένα Quad που έχει πραγματικά σημασία: Ρωσία, Κίνα, Ινδία και Ιράν.
Φυσικά θα υπάρξουν προβλήματα. Η δυσεπίλυτη σύγκρουση Αρμενίας-Αζερμπαϊτζάν μπορεί να εκτροχιάσει το INSTC: αλλά σημειώστε ότι οι συνδέσεις Ρωσίας-Ιράν μέσω της Κασπίας Θάλασσας μπορούν εύκολα να παρακάμψουν το Μπακού εάν παραστεί ανάγκη.
Το BRICS+ θα ενισχύσει την κάθοδο του δολαρίου
Εκτός από τη Ρωσία και το Ιράν, η Ρωσία και η Κίνα προσπαθούν επίσης να διασυνδέσουν τα τραπεζικά τους συστήματα ανταλλαγής μηνυμάτων εδώ και χρόνια. Το κινεζικό CBIBPS (Διασυνοριακό Διατραπεζικό Σύστημα Πληρωμών) θεωρείται κορυφαίας κατηγορίας. Το πρόβλημα είναι ότι η Ουάσιγκτον έχει απειλήσει ευθέως πως θα εκδιώξει τις κινεζικές τράπεζες από το SWIFT εάν διασυνδεθούν με ρωσικές τράπεζες.
Η επιτυχία του SEPAM-SPFS μπορεί να επιτρέψει στο Πεκίνο να κάνει θραύση – ειδικά τώρα, μετά τον εξαιρετικά σκληρό πόλεμο των ημιαγωγών και την τρομακτική φάρσα με τα μπαλόνια. Όσον αφορά την κυριαρχία, είναι σαφές ότι η Κίνα δε θα δεχτεί τους περιορισμούς των ΗΠΑ σχετικά με τον τρόπο διακίνησης των ιδίων κεφαλαίων της.
Παράλληλα, οι BRICS το 2023 θα εμβαθύνουν στην ανάπτυξη του συστήματος αμοιβαίων χρηματοοικονομικών πληρωμών τους και του δικού τους αποθεματικού νομίσματος. Δεν υπάρχουν λιγότεροι από 13 επιβεβαιωμένοι υποψήφιοι που επιθυμούν να ενταχθούν στο BRICS+ – συμπεριλαμβανομένων των ασιατικών μεσαίων δυνάμεων όπως το Ιράν, η Σαουδική Αραβία και η Ινδονησία.
Όλα τα βλέμματα θα είναι στραμμένα στο εάν – και πώς – οι υπερχρεωμένες ΗΠΑ ύψους 30 τρισεκατομμυρίων δολαρίων θα απειλήσουν να εκδιώξουν το BRICS+ από το SWIFT.
Είναι διαφωτιστικό να θυμόμαστε πως ο λόγος του χρέους της Ρωσίας προς το ΑΕΠ είναι μόλις 17 τοις εκατό. Η Κίνα είναι 77 τοις εκατό. Οι τρέχοντες BRICS χωρίς τη Ρωσία βρίσκονται στο 78%. Οι BRICS+ συμπεριλαμβανομένης της Ρωσίας μπορεί να είναι κατά μέσο όρο μόνο 55 τοις εκατό. Η ισχυρή παραγωγικότητα θα προέλθει από ένα BRICS+ που θα υποστηρίζεται από ένα νόμισμα που υποστηρίζεται από χρυσό ή/και εμπορεύματα και ένα διαφορετικό σύστημα πληρωμών που παρακάμπτει το δολάριο ΗΠΑ. Η ισχυρή παραγωγικότητα σίγουρα δε θα προέλθει από τη συλλογική Δύση της οποίας οι οικονομίες εισέρχονται σε περιόδους ύφεσης.
Μέσα σε τόσες αλληλένδετες εξελίξεις και τόσες προκλήσεις, ένα είναι σίγουρο. Η συμφωνία SEPAM-SPFS μεταξύ Ρωσίας και Ιράν μπορεί να είναι μόνο το πρώτο σημάδι της κίνησης των τεκτονικών πλακών στα παγκόσμια τραπεζικά συστήματα και συστήματα πληρωμών.
Καλώς ήρθατε σε ένα, δύο, χίλια συστήματα ανταλλαγής μηνυμάτων πληρωμής. Και καλώς ήρθατε στην ενοποίησή τους σε ένα παγκόσμιο δίκτυο. Φυσικά αυτό θα πάρει χρόνο. Αλλά αυτό το οικονομικό τρένο υψηλής ταχύτητας έχει ήδη φύγει από τον σταθμό.