 |
| pixabay / MAKY_OREL |
Του Ρενάτο Φαχούρυ - thearcticinstitute.org / Παρουσίαση Freepen.gr
Τα ενδιαφέροντα της Βραζιλίας στην Αρκτική δεν είναι νέα. Το 2010, υπό τον Πρόεδρο Luis Inacio Lula da Silva, η Βραζιλία διεξήγαγε συζητήσεις σχετικά με το εάν θα προσχωρήσει στη Συνθήκη του Svalbard και θα υποβάλει αίτηση για καθεστώς παρατηρητή στο Αρκτικό Συμβούλιο. Το 2019, οι αναζωπυρωμένες συνομιλίες από το Υπουργείο Εξωτερικών που διεξήχθησαν στο Ναυτικό Κέντρο Πολιτικών και Στρατηγικών Μελετών στο Ρίο ντε Τζανέιρο κατέληξαν στη δημιουργία της «Τεχνικής Ομάδας για τις Αρκτική Δραστηριότητες» και, το 2022, η Διυπουργική Επιτροπή για τους Θαλάσσιους Πόρους της Βραζιλίας συνέστησε επίσημα στην Προεδρία να επικυρώσει τη Συνθήκη του Σβάλμπαρντ και την έκκληση για ένταξη στο Αρκτικό Συμβούλιο.
Τι προσφέρει η Αρκτική στη Βραζιλία;
Για τη Βραζιλία, είναι λογικό να είναι μέρος του διαλόγου της Αρκτικής. Η Βραζιλία έχει εμπλακεί οικονομικά στην Αρκτική εξάγοντας εξοπλισμό εξόρυξης πετρελαίου και φυσικού αερίου βαθέων υδάτων σε αρκτικές χώρες – και θεωρεί την περαιτέρω εμπλοκή στην Αρκτική ως το απαραίτητο επόμενο βήμα για την ανάπτυξη της δικής της βιομηχανίας πετρελαίου και φυσικού αερίου. Πέρα από αυτό, οι νέες τεχνολογίες που χρησιμοποιούνται επί του παρόντος στην Αρκτική σε τομείς όπως οι επικοινωνίες, η ετοιμότητα έκτακτης ανάγκης και η δορυφορική παρακολούθηση, θα μπορούσαν επίσης να εφαρμοστούν στον Αμαζόνιο της Βραζιλίας και στην αποκλειστική οικονομική ζώνη (που αποκαλείται από πολλούς «The Blue Amazon»).
Θεσμικά, η Βραζιλία θα μπορούσε επίσης να μάθει από τα κράτη της Αρκτικής πώς να αναπτύσσει περαιτέρω φόρουμ διαλόγου επικεντρωμένων σε συγκεκριμένα θέματα. Ιδρύματα όπως ο Οργανισμός Συνθήκης Συνεργασίας του Αμαζονίου, που ιδρύθηκε το 1978 μεταξύ των εθνών του τροπικού δάσους, και το Σύμφωνο Λετίσια, που υπογράφηκε το 2019 για την προώθηση μέτρων διατήρησης στον Αμαζόνιο, θα μπορούσαν να αναπτυχθούν περαιτέρω στο μοντέλο του Αρκτικού Συμβουλίου, για παράδειγμα.
Τι προσφέρει η Αρκτική στη Βραζιλία;
Τώρα, το Αρκτικό Συμβούλιο θα μπορούσε επίσης να επωφεληθεί από τη Βραζιλία. Η Βραζιλία μοιράζεται πολλές από τις ίδιες οντολογικές ανασφάλειες με τα κράτη της Αρκτικής και εργάζεται ενεργά για την αναδιαμόρφωση της πολιτικής της ως ένας από τους κύριους υποστηρικτές της πολυπολικότητας στην παγκόσμια σκηνή. Πρώτον, η Βραζιλία και τα πολικά κράτη μοιράζονται το βάρος (και το προνόμιο) της φιλοξενίας περιοχών μείζονος σημασίας για τον κόσμο – την Αρκτική και το τροπικό δάσος του Αμαζονίου, που είναι επίσης εξαιρετικά ευάλωτα στην κλιματική αλλαγή. Ένα υψηλότερο επίπεδο διαλόγου μεταξύ των εκπροσώπων και των δύο περιοχών θα μπορούσε να συμβάλει στην επέκταση των προσπαθειών διατήρησης. Επιπλέον, η Βραζιλία έχει μακρά ιστορία ειρηνικών ερευνητικών δραστηριοτήτων σε πολικές ζώνες, λόγω του Προγράμματός της για την Ανταρκτική, το οποίο θα μπορούσε να φτάσει μέχρι την Αρκτική.
Δεύτερον, τόσο ο Αμαζόνιος όσο και η Αρκτική έχουν κοινότητες ιθαγενών που υποστηρίζουν μεγαλύτερη αντιπροσωπευτικότητα στις υποθέσεις που αφορούν τα εδάφη τους. Ενώ το Αρκτικό Συμβούλιο έχει οργανώσεις ιθαγενών ως μόνιμους συμμετέχοντες, πολλές υπουργικές συνεδριάσεις έχουν δει αυτές τις οργανώσεις να απαιτούν τις φωνές και τους ισχυρισμούς τους να ακουστούν πραγματικά και να ληφθούν μέτρα. Με το ίδιο να συμβαίνει στη Βραζιλία, δημιούργησε στις αρχές του 2023 το Υπουργείο Ιθαγενών Λαών, του οποίου προεδρεύουν οι αυτόχθονες πληθυσμοί, και εστιάζει εξ ολοκλήρου στις απαιτήσεις των πολλαπλών ομάδων Ιθαγενών της Βραζιλίας. Αυτό θα μπορούσε να χρησιμεύσει ως πρότυπο υπέρ ενός πιο περιεκτικού και εκτεταμένου παντογενούς κινήματος, το οποίο θα ωφελούσε επίσης την Αρκτική.
Τρίτον, η Βραζιλία έχει θεωρηθεί ως ένας μεγάλος υποστηρικτής της πολυπολικότητας στην παγκόσμια σκηνή, η οποία περιλαμβάνει την υποστήριξη των σχέσεων Νότου-Νότου μέσω ομάδων όπως οι BRICS. Αυτό σημαίνει ότι παρόλο που η Βραζιλία διατηρεί στενές σχέσεις με ανεπτυγμένες και αναπτυσσόμενες χώρες μέσω ομάδων όπως η G-20, οι σχέσεις μεταξύ Βραζιλίας, Ρωσίας και Κίνας παρέμειναν σε μεγάλο βαθμό αμετάβλητες μετά την εισβολή στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022. Σε μια υποθετική εποχή που το Αρκτικό Συμβούλιο αποφασίζει να ξαναρχίσει τις δραστηριότητές του, η Βραζιλία θα μπορούσε να λειτουργήσει ως γέφυρα για την αποκατάσταση του διαλόγου μεταξύ Ρωσίας και Δύσης.
Εν ολίγοις, το να έχουμε τη Βραζιλία ως παρατηρητή στο Αρκτικό Συμβούλιο δεν είναι τόσο ανόητο όσο μπορεί να ακούγεται στην αρχή. Με τη νέα εξωτερική πολιτική της που επικεντρώνεται στη βιώσιμη ανάπτυξη και τη διατήρηση του Αμαζονίου, η Βραζιλία θα μπορούσε να λειτουργήσει ως σημαντικός εταίρος στην περιοχή της Αρκτικής – ιδιαίτερα όσον αφορά την κλιματική αλλαγή, την προώθηση της διακυβέρνησης των ιθαγενών και τη συνύπαρξη Ρωσίας και Κίνας. Ως η πρώτη χώρα στο Νότιο Ημισφαίριο που συμμετέχει στο Αρκτικό Συμβούλιο, η Βραζιλία θα μπορούσε να είναι ένα αβλαβές, αλλά ασφαλές στοίχημα για ενισχυμένη συνεργασία και διάλογο με κράτη εκτός Αρκτικής.
* Ο Renato Fakhoury είναι διδάκτορας στις Παγκόσμιες Σπουδές στο Πανεπιστήμιο της Μασαχουσέτης στο Lowell και ερευνητής στο Δίκτυο Άμυνας και Ασφάλειας της Βόρειας Αμερικής και της Αρκτικής (NAADSN).