Φατίχ Γιουρτσέβερ* - turkishminute.com / Παρουσίαση Freepen.gr
Η Αρχή Διαχείρισης Καταστροφών και Έκτακτης Ανάγκης της Τουρκίας (AFAD), που ιδρύθηκε το 2009 υπό το Υπουργείο Εσωτερικών, είναι υπεύθυνη για το συντονισμό των επιχειρήσεων έρευνας και διάσωσης και των προσπαθειών παροχής βοήθειας στον απόηχο των φυσικών καταστροφών. Ωστόσο, έγινε φανερό μετά τον τρόμο της Δευτέρας ότι η AFAD δεν είναι σε θέση να διεξάγει αποτελεσματικές εργασίες έρευνας και διάσωσης και να συντονίζει την παράδοση ανθρωπιστικής βοήθειας στα θύματα. Συντρίμμια από τις πολλές χιλιάδες κτίρια που ισοπεδώθηκαν έμειναν χωρίς επιτήρηση, αφήνοντας χιλιάδες ανθρώπους εγκλωβισμένους στο τσουχτερό κρύο. Είναι σχεδόν σαν τα θύματα του σεισμού να αφέθηκαν στη μοίρα τους, ωθώντας το κοινό να ρωτήσει, «Πού είναι οι Τουρκικές Ένοπλες Δυνάμεις [TSK];»
Μετά από έναν άλλο ισχυρό σεισμό που έπληξε την περιοχή του Μαρμαρά της Τουρκίας στις 17 Αυγούστου 1999, οι TSK οργάνωσαν αμέσως διαχείριση καταστροφών και κρίσεων στην περιοχή του σεισμού, συντόνισαν τις επιχειρήσεις έρευνας και διάσωσης και τις προσπάθειες ανακούφισης και μετέφεραν τους τραυματίες στα πλησιέστερα νοσοκομεία. Τι άλλαξε λοιπόν από τον σεισμό του 1999; Γιατί οι TSK με όλες τις δυνατότητές τους δεν άρχισαν να συμμετέχουν στις προσπάθειες έρευνας, διάσωσης και βοήθειας αμέσως μετά τον σεισμό;
Το σύστημα διαχείρισης και συντονισμού καταστροφών της Τουρκίας άλλαξε το 2009 για να καταστήσει μια ενιαία κυβερνητική υπηρεσία υπεύθυνη για το συντονισμό και την άσκηση της νομικής δικαιοδοσίας σε περίπτωση καταστροφών και έκτακτων αναγκών. Την ίδια χρονιά η τουρκική Βουλή ψήφισε το νόμο 5902, με τον οποίο η AFAD υπάγεται στην Πρωθυπουργία και κατήργησε διάφορες υπηρεσίες στην αρμοδιότητα των οποίων είχαν προηγουμένως υπαχθεί τέτοια γεγονότα. Επιπλέον, η Τουρκία υιοθέτησε ένα προεδρικό σύστημα διακυβέρνησης μετά από δημοψήφισμα το 2017, το οποίο τέθηκε σε ισχύ με τις προεδρικές εκλογές που διεξήχθησαν το επόμενο έτος.
Ένα προεδρικό διάταγμα δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως στις 15 Ιουλίου 2018 και η AFAD — υπηρεσία που προηγουμένως υπαγόταν στο Γραφείο του Πρωθυπουργού, η οποία καταργήθηκε με τη μετάβαση της χώρας από το κοινοβουλευτικό στο προεδρικό σύστημα διακυβέρνησης — επανιδρύθηκε ως υπηρεσία του Υπουργείου Εσωτερικών.
Παράλληλα με την ίδρυση της AFAD, το λεγόμενο Πρωτόκολλο για την Ασφάλεια, τη Δημόσια Τάξη και τη Βοήθεια (EMASYA), το οποίο υπογράφηκε μεταξύ του τουρκικού Γενικού Επιτελείου και του Υπουργείου Εσωτερικών το 1997, εξουσιοδοτώντας τις TSK να παρέμβουν σε περίπτωση φυσικής καταστροφής χωρίς να περιμένουν αίτημα από το γραφείο του κυβερνήτη, ανακλήθηκε το 2010. Οι TSK είχαν παρέμβει στον σεισμό του Μαρμαρά το 1999 σύμφωνα με την εξουσιοδότηση που τους είχε χορηγηθεί από το παρόν πρωτόκολλο.
Η διαχείριση καταστροφών της Τουρκίας βασίζεται στον «Κανονισμό για τις Υπηρεσίες Αντιμετώπισης Καταστροφών και Έκτακτης Ανάγκης» που συντάχθηκε από την Προεδρία και δημοσιεύτηκε στην Επίσημη Εφημερίδα στις 24 Φεβρουαρίου 2022, και το Σχέδιο Αντιμετώπισης Καταστροφών της Τουρκίας εκπονήθηκε επίσης από την Προεδρία σύμφωνα με αυτόν τον κανονισμό και δημοσιεύθηκε στην Επίσημη Εφημερίδα της Κυβερνήσεως στις 14 Σεπτεμβρίου 2022.
Το άρθρο 25 του κανονισμού ορίζει ότι οι κυβερνήτες πρέπει να υποβάλουν αίτημα για τη χρήση των TSK για λόγους ανακούφισης κατά τη διάρκεια φυσικών καταστροφών. Δεδομένου ότι η άδεια που χορηγήθηκε από το πρωτόκολλο EMASYA ανακλήθηκε το 2010, οι TSK δεν μπορούν να ξεκινήσουν αυθόρμητα επιχειρήσεις έρευνας και διάσωσης και αρωγής βάσει αυτού του κανονισμού.
Σύμφωνα με το Τουρκικό Σχέδιο Αντιμετώπισης Καταστροφών, το Υπουργείο Άμυνας δεν έχει άμεση ευθύνη να παρέμβει σε τέτοιες καταστάσεις αλλά έχει μόνο υποστηρικτικό ρόλο. Με άλλα λόγια, για να αξιοποιηθούν οι δυνατότητες των TSK από το Υπουργείο Άμυνας, το Υπουργείο με την κύρια αρμοδιότητα πρέπει να κάνει τον απαραίτητο σχεδιασμό και να ζητήσει από το Υπουργείο Άμυνας την έγκριση για χρήση των σχετικών δυνατοτήτων των TSK σύμφωνα με σχεδιασμό μετά την καταστροφή. Για παράδειγμα, το Υπουργείο Μεταφορών και Υποδομών είναι υπεύθυνο για τις υπηρεσίες μεταφοράς κατά τη διάρκεια φυσικής καταστροφής και πρέπει να εφαρμόσει το σχέδιο μεταφοράς του σε περίπτωση σεισμού και, εάν χρειαστεί, να υποβάλει αίτημα στο Υπουργείο Άμυνας μέσω του AFAD για χρήση των μεταφορικών δυνατοτήτων των TSK. Με αυτόν τον τρόπο, το σχέδιο προσδιορίζει ένα μόνο υπουργείο ως πρωτίστως υπεύθυνο και άλλα υπουργεία και θεσμούς που υποστηρίζουν το αρμόδιο υπουργείο για τις δραστηριότητες που πρέπει να διεξαχθούν σε περίπτωση καταστροφής, όπως υπηρεσίες υγείας, ασφάλεια, πυρόσβεση και παρόμοια. Ωστόσο, οι εξελίξεις στον απόηχο του σεισμού της Δευτέρας δείχνουν ότι η AFAD, η οποία είναι υπεύθυνη για το γενικό συντονισμό και τα αρμόδια υπουργεία, απέτυχε να εφαρμόσει τα σχέδια διαχείρισης καταστροφών. Με άλλα λόγια το κράτος έχει γίνει δυσλειτουργικό. Υπεύθυνα για το γενικό συντονισμό και τα αρμόδια υπουργεία, δεν εφάρμοσαν σχέδια διαχείρισης καταστροφών.
Μόνο το 25 με 30 τοις εκατό των ισοπεδωμένων κτιρίων είχαν φτάσει από τις ομάδες έρευνας και διάσωσης την τρίτη ημέρα μετά τον σεισμό. Η έγκαιρη παρέμβαση είναι κρίσιμη για την επιβίωση των θυμάτων σε τέτοιες καταστροφές, διότι για κάθε λεπτό που χάνεται, ένα θύμα μπορεί να πεθάνει λόγω των τραυματισμών του ή της υποθερμίας κάτω από τα ερείπια. Ο καιρός στην περιοχή της καταστροφής είναι εξαιρετικά κρύος, δυσκολεύοντας τις προσπάθειες διάσωσης. Μια άλλη αποτυχία στην αντίδραση της Τουρκίας μετά τον σεισμό ήταν πως οι ομάδες έρευνας και διάσωσης που έφτασαν στην Τουρκία από άλλες χώρες αναγκάστηκαν να κάθονται γύρω από τα αεροδρόμια για ώρες επειδή έπρεπε να περιμένουν την έγκριση από την κυβέρνηση για να ξεκινήσουν τις εργασίες τους στην περιοχή της καταστροφής. Αυτή ήταν μια μεγάλη αποτυχία σε μια κατάσταση όπου κάθε λεπτό μετράει.
Ωστόσο, ως το πιο οργανωμένο ίδρυμα στην Τουρκία, οι TSK θα μπορούσαν να έχουν ξεκινήσει επιχειρήσεις έρευνας και διάσωσης και δραστηριότητες απομάκρυνσης συντριμμιών με όλους τους πόρους τους εντός της αλυσίδας διοίκησης. Μετά από μια απόπειρα πραξικοπήματος στην Τουρκία στις 15 Ιουλίου 2016, η δομή διοίκησης των TSK άλλαξε. Οι διοικήσεις των δυνάμεων και ο αρχηγός του γενικού επιτελείου υπάγονταν στο Υπουργείο Άμυνας. Ο πρώην αρχηγός του Γενικού Επιτελείου Χουλουσί Ακάρ διορίστηκε υπουργός Άμυνας από τον Πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν όταν τέθηκε σε ισχύ το προεδρικό σύστημα. Ο Ακάρ αναδιοργάνωσε τις TSK σύμφωνα με τις επιθυμίες της κυβέρνησης Ερντογάν και το σύστημα προαγωγής στο στρατό άλλαξε. Η προαγωγή και ο διορισμός στρατηγών και ναυάρχων άρχισε να γίνεται με βάση την πίστη τους στην κυβέρνηση Ερντογάν και όχι με βάση την επαγγελματική ικανότητα και απόδοση. Μετά την απόπειρα πραξικοπήματος, οι περισσότεροι στρατηγοί και ναύαρχοι που θα μπορούσαν να είχαν αναλάβει την πρωτοβουλία και να ηγηθούν σε περιόδους χάους, κρίσης και αβεβαιότητας συνελήφθησαν ή συνταξιοδοτήθηκαν με αφορμή το πλαστό πραξικόπημα ή τους απαγγέλθηκαν κατηγορίες για τρομοκρατία. Οι περισσότεροι από τους επιτελείς που αποτελούσαν το στρατηγικό μυαλό των TSK απολύθηκαν. Υπό αυτές τις συνθήκες, ήταν αναπόφευκτο οι TSK να καταστούν δυσλειτουργικές.
* Ο Fatih Yurtsever είναι πρώην αξιωματικός του ναυτικού στις Τουρκικές Ένοπλες Δυνάμεις. Χρησιμοποιεί ψευδώνυμο για λόγους ασφαλείας.