Του Στέλιου Φενέκου
υποναυάρχου ε.α. - προέδρου Κοινωνίας Αξιών
Όμως όπως έχει αποδειχθεί ιστορικά μέσα από τα στατιστικά στοιχεία (αν και υπάρχει η αρχική περίοδος κατευνασμού και άμβλυνσης των οιωνδήποτε διακρατικών ή εθνοτικών/φυλετικών εσωτερικών συγκρούσεων), οι μεγάλοι καταστροφικοί σεισμοί (όπως π.χ. ο πρόσφατος στην Τουρκία) στην πραγματικότητα μπορούν να διεγείρουν σύντομα τις ενδοκρατικές κυρίως συγκρούσεις.
Και αυτό γιατί αφενός δημιουργούνται ταχύτατα κενά εξουσίας σε τοπικό επίπεδο, όπου ομάδες με εγρήγορση θα τείνουν να εκμεταλλευθούν τα κενά για να ανακτήσουν περισσότερα οφέλη κάθε μορφής (τοπικός έλεγχος της βοήθειας, εκμετάλλευση των ελάχιστων πόρων –τροφή, νερό, ενέργεια, κατοικία κλπ- καταπάτηση και αρπαγή γης, πλιάτσικο κλπ).
Αφετέρου γιατί οι ελλείψεις σε βασικούς πόρους (ιδιαίτερα σε αναπτυσσόμενες χώρες, όπου ο ανταγωνισμός για περιορισμένους πόρους είναι πιο έντονος) και η αδυναμία της κυβέρνησης να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις δημιουργούν θύμο και αμφισβήτηση, την οποία πολιτικά, εθνοτικά αλλά και φυλετικά ελεγχόμενες ομάδες θα προσπαθήσουν να εκμεταλλευθούν προς όφελός τους, εντείνοντας την αποσταθεροποίηση και το περιβάλλον σύγκρουσης.
Οι ιστορικές/στατιστικές αναλύσεις μεγάλου αριθμού σεισμών και φυσικών καταστροφών, σε πολλές περιοχές του κόσμου, δείχνουν ότι οι σεισμοί όχι μόνο αυξάνουν την πιθανότητα σύγκρουσης, αλλά και ότι οι επιπτώσεις τους είναι μεγαλύτερες για σεισμούς υψηλότερου μεγέθους, κυρίως όταν χτυπούν πυκνοκατοικημένες περιοχές χωρών, με πολλά θύματα (νεκρούς, τραυματίες, ορφανά παιδιά, άστεγους κλπ), υπανάπτυκτες χώρες ή μεγάλες πολυπληθείς περιοχές χαμηλής ανάπτυξης, καθώς και περιοχές όπου προϋπήρχαν εσωτερικές συγκρούσεις (π.χ. η περιοχή στην Τουρκία και Συρία όπου έγιναν οι σεισμοί έχει αρκετά από αυτά τα χαρακτηριστικά).
Αυτά τα αποτελέσματα υποδηλώνουν ότι όταν γίνονται προσπάθειες βοήθειας για την αντιμετώπιση των πρώτων αναγκών αλλά κυρίως της ανοικοδόμησης και ανάκαμψης από τέτοιες καταστροφές, πρέπει να εξετασθούν με μεγαλύτερη προσοχή οι δυναμικοί παράγοντες που είναι δυνατόν να προκαλέσουν εγχώριες συγκρούσεις.
Οι κυβερνήσεις των χωρών που έχουν θιγεί από τέτοιους σεισμούς είδαν τις εσωτερικές συγκρούσεις να διογκώνονται, όπως π.χ. στην Σρι Λάνκα, ( 2005), όπου είχαν να αντιμετωπίσουν την βίαιη επιδίωξη των τίγρεων ΤΑΜΙΛ να αποκτήσουν έλεγχο στις περιοχές. Όπως και στην Κολομβία (1999) όπου η κυβέρνηση είδε να αυξάνεται η σύγκρουση με το NLA για τους ίδιους λόγους.
Επίσης το ίδιο είδαμε στην Νικαράγουα το 1972, όπου ο Σομόζα σκότωσε 10 χιλ υποστηρικτές των Σαντινίστας κατά την έξαρση των συγκρούσεων που προκλήθηκαν μετά τον σεισμό, το ίδιο είδαμε και στο Σαλβαδόρ το 1986.
Το είδαμε και στο Κασμίρ (2005 με 30 χιλ. θύματα), όπου οι συγκρούσεις αυξήθηκαν μετά τους σεισμούς, παρά τα ευχολόγια του τότε πρέσβη της Ινδίας στην Ουάσιγκτον Lalit Mansingh, περί ευκαιρίας για την ειρήνη μεταξύ Πακιστάν και Ινδίας και ότι "καταστροφές σαν κι αυτήν φέρνουν τους ανθρώπους πιο κοντά και βοηθούν στην επέκταση της ειρήνης και της επίλυσης συγκρούσεων, γιατί οι άνθρωποι αντιλαμβάνονται με αυτές τις καταστροφές την κοινή τους μοίρα".
Όμως η σύγκρουση Ινδίας και Πακιστάν για την συγκεκριμένη περιοχή ουδόλως μειώθηκε, τουναντίον, νέοι λόγοι για συγκρούσεις προέκυψαν, προκειμένου να καλυφθούν τα κενά εξουσίας που δημιουργήθηκαν στις φυλετικές και θρησκευτικές φράξιες στην περιοχή.
Οι Κινέζοι μάλιστα που έχουν μεγάλη εμπειρία από καταστροφικούς σεισμούς (16 μέσα στον τελευταίο αιώνα), βλέπουν στις καταστροφές αυτές ευκαιρία για αλλαγή της κατανομής εξουσίας.
Δεν είναι σύμπτωση ότι η κομμουνιστική επανάσταση στην Κίνα συνέπεσε και με ένα μεγάλο καταστροφικό σεισμό (ο μεγαλύτερος αριθμός 12 στην κλίμακα καταστροφικότητας σεισμών Mercalli στην Τανγκσάν το 1976) με 650.000 νεκρούς και 150.000 τραυματίες, που οδήγησε στο τέλος την "πολιτιστική επανάσταση" της Κίνας (μαζί με τον θάνατο του Μάο μερικούς μήνες πριν) και την έστρεψε προς την οικονομία της αγοράς και στον ιδιότυπο κινέζικο καπιταλισμό.
Στην Κίνα μάλιστα υπάρχει η λαϊκή αντίληψη, ότι οι μεγάλες φυσικές καταστροφές αποτελούν προμήνυμα δυναστικών αλλαγών.
ΚΑΤΑΛΗΓΟΝΤΑΣ
1. Ο σεισμός στην Τουρκία βελτίωσε το κλίμα στις σχέσεις της Ελλάδος με την Τουρκία.
Όμως και στο παρελθόν είχε συμβεί το ίδιο με τους σεισμούς του καλοκαιριού του 1999 που δημιούργησαν και τον όρο “διπλωματία των σεισμών”, και μετά από λίγο καιρό όλα ξεχάσθηκαν και φθάσαμε στο χειρότερο επίπεδο σχέσεων πριν μερικές εβδομάδες..
2. Όπως τόνισα σε πρόσφατη συνέντευξη μου στην ΕΡΤ 1 (Συνδέσεις, 13/2/23), η έκφραση "ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΑ ΣΕΙΣΜΩΝ" είναι εξόχως προβληματική, γιατί οι σεισμοί μοιάζει να λειτουργούν ως πρόσχημα και δεν υπάρχει ισχυρή βάση έδρασης των καλών σχέσεων.
Θα είναι καλύτερα να εντάσσουμε όλες αυτές τις ενέργειές μας για να βοηθήσουμε την Τουρκία στην "ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΑΛΗΣ ΓΕΙΤΟΝΙΑΣ" και στις «ΥΨΗΛΕΣ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΕΣ ΜΑΣ ΑΞΙΕΣ”, που ως όροι έχουν ευρύτερη σημασία, δεν προσδιορίζονται από τα καταστροφικά και μόνο γεγονότα του σεισμού, αλλά είναι διαχρονικότεροι και δημιουργούν καλύτερες προοπτικές για μία ισχυρότερη τάση εγκαθίδρυσης καλύτερων σχέσεων μεταξύ γειτονικών χωρών.
3. Με βάση τη ιστορική ανάλυση που έγινε, ο μεγαλύτερος κίνδυνος για την Τουρκία σήμερα είναι οι παράγοντες αστάθειας που δημιουργούνται στις περιοχές που επλήγησαν και θα εντείνονται όσο υπάρχουν καθυστερήσεις, αναποτελεσματικότητα, δυσαρέσκεια και θυμός.
4. Εκτιμώ ότι όλα αυτά θα προσπαθήσουν να τα εκμεταλλευθούν ομάδες ειδικών συμφερόντων στην περιοχή (πολιτικών, εθνοτικών, φυλετικών, θρησκευτικών κλπ).
5. Για να εγκαθιδρύσει τον απαιτούμενο έλεγχο η κυβέρνηση στις περιοχές αυτές θα αναγκαστεί να αναπτύξει μεγάλες δυνάμεις στρατο-χωροφυλακής και στρατού.
Και φυσικά η διαθεσιμότητα της βοήθειας και της δίκαιης κατανομής των πόρων, τώρα και στην συνέχεια, για την ανάκαμψη στις περιοχές αυτές, θα αποτελέσει καθοριστικό παράγοντα/πρόκριμα για την κυβέρνηση Ερντογάν.
6. Αυτό φυσικά δεν σημαίνει ότι θα αλλάξει στην συνέχεια η ατζέντα των Ελληνοτουρκικών σχέσεων (για λίγο χρόνο είναι πιθανό να υπάρξει αδράνεια), εάν δεν επιτρέψει ο Ερντογάν να αλλάξει κάτι δραματικά στην Τουρκία (ναι, να επιτρέψει- διότι θα συνεχίσει να μάχεται για την εξουσία του με κάθε τρόπο).
7. Επίσης είναι αναμενόμενο ότι θα υπάρξουν ομάδες εθνικιστών (που θεωρούν ως κίνδυνο την βελτίωση των σχέσεων με την Ελλάδα λόγω της βοήθειας) οι οποίοι είναι πιθανό να συντηρήσουν –εάν δεν εντείνουν - τον εθνικιστικό τους λόγο κατά της Ελλάδος.
Θα έλεγα μάλιστα ότι μπαίνουμε σε μία επικίνδυνη περίοδο δυνητικών "προβοκατόρικων ενεργειών" από παράκεντρα εξουσίας.
8. Ας προβάλλουμε λοιπόν την «ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΑΛΗΣ ΓΕΙΤΟΝΙΑΣ» μας με την Τουρκία και τις υψηλές ανθρωπιστικές μας αξίες, αλλά παράλληλα ας διατηρούμε την ετοιμότητά μας να διαχειριστούμε πιθανές απρόσμενες καταστάσεις.
ΣΗΜ: Για την πιθανότητα να χρησιμοποιήσουν οι ΗΠΑ τις αγκαλιές και την βοήθεια ως πρόσχημα για να ξεπερασθούν πολιτικά οι αρνητικές συμπεριφορές της Τουρκίας απέναντι στην Ελλάδα, θα αναφερθώ σε άλλο άρθρο για οικονομία χώρου