Η επίσκεψη του Ιρανού Προέδρου Ebrahim Raisi στο Πεκίνο και η πρόσωπο με πρόσωπο συνάντησή του με τον ομόλογό του Xi Jinping είναι μια πρωτοποριακή υπόθεση από πολλές απόψεις.
Πέπε Εσκομπάρ - thecradle.co / Παρουσίαση Freepen.gr
Ο Ραΐσι, ο πρώτος Ιρανός πρόεδρος που επισκέφτηκε επίσημα την Κίνα εδώ και 20 χρόνια, ηγήθηκε μιας εξαιρετικά υψηλού επιπέδου πολιτικής και οικονομικής αντιπροσωπείας, η οποία περιλάμβανε το νέο διοικητή της Κεντρικής Τράπεζας και τους Υπουργούς Οικονομίας, Πετρελαίου, Εξωτερικών και Εμπορίου.
Το γεγονός πως ο Ραΐσι και ο Σι επέβλεψαν από κοινού την υπογραφή 20 διμερών συμφωνιών συνεργασίας που κυμαίνονται από τη γεωργία, το εμπόριο, τον τουρισμό και την προστασία του περιβάλλοντος έως την υγεία, την ανακούφιση από καταστροφές, τον πολιτισμό και τον αθλητισμό, δεν είναι καν το σημαντικότερο.
Η τελετουργική επισφράγιση αυτής της εβδομάδας της συνολικής στρατηγικής εταιρικής σχέσης Ιράν-Κίνας σηματοδοτεί μια βασική εξέλιξη στη σφαίρα της πολυπολικότητας: δύο κυρίαρχοι – και οι δύο συνδέονται επίσης με στρατηγικές συνεργασίες με τη Ρωσία – αποτυπώνουν στο εγχώριο κοινό τους και επίσης στον παγκόσμιο Νότο το όραμά τους για ένα πιο δίκαιο και βιώσιμο 21ο αιώνα που παρακάμπτει εντελώς τις δυτικές επιταγές.
Το Πεκίνο και η Τεχεράνη καθιέρωσαν για πρώτη φορά τη συνολική στρατηγική εταιρική τους σχέση όταν ο Xi επισκέφθηκε το Ιράν το 2016 – μόνο ένα χρόνο μετά την υπογραφή του Κοινού Συνολικού Σχεδίου Δράσης (JCPOA) ή της ιρανικής πυρηνικής συμφωνίας.
Το 2021, το Πεκίνο και η Τεχεράνη υπέγραψαν μια 25ετή συμφωνία συνεργασίας που μετέφερε τη συνολική εταιρική σχέση σε πρακτικές οικονομικές και πολιτιστικές εξελίξεις σε διάφορους τομείς, ιδίως την ενέργεια, το εμπόριο και τις υποδομές. Μέχρι τότε, όχι μόνο το Ιράν (επί δεκαετίες) αλλά και η Κίνα ήταν στόχος μονομερών κυρώσεων των ΗΠΑ.
Ακολουθεί μια σχετικά ανεξάρτητη ανάλυση των προκλήσεων και των προοπτικών της 25ετούς συμφωνίας. Και εδώ είναι μια διαφωτιστική προοπτική από το γειτονικό Πακιστάν, επίσης στρατηγικό εταίρο της Κίνας.
Ιράν: Πρέπει να εκσυγχρονίσουμε τα πάντα
Το Πεκίνο και η Τεχεράνη συνεργάζονται ήδη ενεργά για την κατασκευή επιλεγμένων γραμμών του μετρό της Τεχεράνης, του σιδηροδρόμου υψηλής ταχύτητας Τεχεράνης-Ισφαχάν και φυσικά κοινών ενεργειακών έργων. Ο κινεζικός τεχνολογικός γίγαντας Huawei πρόκειται να βοηθήσει την Τεχεράνη να δημιουργήσει ένα πλαίσιο για ένα δίκτυο τηλεπικοινωνιών 5G.
Ο Ραΐσι και ο Σι, όπως ήταν αναμενόμενο, τόνισαν τον αυξημένο κοινό συντονισμό στον ΟΗΕ και τον Οργανισμό Συνεργασίας της Σαγκάης (SCO), του οποίου το Ιράν είναι το νεότερο μέλος, καθώς και μια νέα προσπάθεια κατά μήκος της Πρωτοβουλίας Belt and Road (BRI).
Αν και δεν υπήρχε ρητή αναφορά σε αυτό, πίσω από όλες αυτές τις πρωτοβουλίες βρίσκεται η αποδολαριοποίηση του εμπορίου – στο πλαίσιο του SCO αλλά και της πολυπολικής ομάδας κρατών BRICS. Το Ιράν πρόκειται να γίνει ένα από τα νέα μέλη των BRICS+, ένα τεράστιο βήμα που θα αποφασιστεί στην επικείμενη σύνοδο κορυφής τους στη Νότια Αφρική τον προσεχή Αύγουστο.
Υπάρχουν εκτιμήσεις στην Τεχεράνη πως το ετήσιο εμπόριο Ιράν-Κίνας μπορεί να φτάσει τα 70 δισεκατομμύρια δολάρια μεσοπρόθεσμα, το οποίο θα τριπλασιαστεί από τα σημερινά στοιχεία.
Όσον αφορά την κατασκευή υποδομών, το Ιράν είναι βασικός εταίρος του BRI. Η γεωστρατηγική φυσικά είναι δύσκολο να ταιριάξει: μια ακτογραμμή 2.250 km που περιλαμβάνει τον Περσικό Κόλπο, το Στενό του Ορμούζ, τη Θάλασσα του Ομάν και την Κασπία Θάλασσα – και τεράστια χερσαία σύνορα με το Ιράκ, την Τουρκία, την Αρμενία, το Αζερμπαϊτζάν, το Τουρκμενιστάν, το Αφγανιστάν και το Πακιστάν. Κάθε δεξαμενή σκέψης στην Κίνα βλέπει πώς το Ιράν είναι αναντικατάστατο, όχι μόνο όσον αφορά τους χερσαίους διαδρόμους BRI, αλλά και το θαλάσσιο δρόμο του μεταξιού.
Το λιμάνι Chabahar μπορεί να είναι μια πρωταρχική υπόθεση Ιράν-Ινδίας, ως μέρος του Διεθνούς Διαδρόμου Μεταφορών Βορρά Νότου (INSTC) – κι έτσι συνδέεται άμεσα με το ινδικό όραμα ενός Δρόμου του Μεταξιού, που εκτείνεται στην Κεντρική Ασία.
Αλλά οι Κινέζοι προγραμματιστές λιμένων έχουν άλλες ιδέες, εστιασμένες σε εναλλακτικά λιμάνια κατά μήκος του Περσικού Κόλπου και της Κασπίας Θάλασσας. Αυτό θα ενισχύσει τις ναυτιλιακές συνδέσεις με την Κεντρική Ασία (Τουρκμενιστάν και Καζακστάν), τη Ρωσία και τον Καύκασο (Αζερμπαϊτζάν).
Και αυτό είναι απολύτως λογικό όταν συνδυάζει κανείς την ανάπτυξη του τερματικού σταθμού του λιμανιού με τον εκσυγχρονισμό των σιδηροδρόμων του Ιράν – μέχρι τους σιδηροδρόμους υψηλής ταχύτητας.
Μια ακόμη πιο επαναστατική εξέλιξη θα ήταν ο συντονισμός της Κίνας για τη σύνδεση BRI ενός ιρανικού διαδρόμου με τον ήδη σε εξέλιξη Οικονομικό Διάδρομο Κίνας-Πακιστάν (CPEC) μήκους 3.200 km, από το Kashgar στο Xinjiang έως το λιμάνι Gwadar στον Ινδικό Ωκεανό.
Αυτό φαινόταν απολύτως εύλογο όταν ο Πακιστανός πρωθυπουργός Imran Khan ήταν ακόμα στην εξουσία, πριν ανατραπεί από ένα πραξικόπημα. Το κλειδί όλης της επιχείρησης είναι η κατασκευή υποδομών που χρειάζονται τόσο πολύ στο Μπαλουχιστάν, και στις δύο πλευρές των συνόρων. Από την πλευρά του Πακιστάν, θα συνέτριβε τους «αντιστασιακούς» του Απελευθερωτικού Στρατού του Μπαλοχιστάν που τροφοδοτούνται από τη CIA, για να απαλλαγεί από την ανεργία και να βάλει το εμπόριο υπεύθυνο για την οικονομική ανάπτυξη.
Το Αφγανιστάν εισέρχεται φυσικά στην εξίσωση – με τη μορφή ενός διαδρόμου Κίνας-Αφγανού-Ιράν που συνδέεται με το CPEC. Από το Σεπτέμβριο του 2021, το Πεκίνο εξήγησε στους Ταλιμπάν, λεπτομερώς, πώς μπορούν να επωφεληθούν από ένα διάδρομο υποδομής - πλήρης με σιδηρόδρομο, αυτοκινητόδρομο και αγωγό - από το Xinjiang, μέσω του διαδρόμου Wakhan στο ανατολικό Αφγανιστάν, μέσω του Hindu Kush, σε όλη τη διαδρομή προς το Ιράν.
Ο πυρήνας της πολυπολικότητας
Το Ιράν βρίσκεται σε ιδανική θέση για μια έκρηξη κινεζικής ώθησης στον σιδηρόδρομο φορτίου υψηλής ταχύτητας, που συνδέει το Ιράν με το μεγαλύτερο μέρος της Κεντρικής Ασίας (Καζακστάν, Τουρκμενιστάν, Τατζικιστάν, Κιργιστάν).
Αυτό σημαίνει, στην πράξη, συνδεσιμότητα με ένα σημαντικό σύμπλεγμα logistics: την Ειδική Οικονομική Ζώνη (SEZ) του Khorgos, μόλις 330 χλμ. από το Αλμάτι στα σύνορα Καζακστάν-Κίνας και μόνο τέσσερις ώρες από την Ουρούμτσι, την πρωτεύουσα του Σιντζιάνγκ.
Εάν η Κίνα το καταφέρει αυτό, θα ήταν ένα είδος Ιερού Δισκοπότηρου BRI, που θα διασυνδέει την Κίνα και το Ιράν μέσω Καζακστάν, Τουρκμενιστάν, Αφγανιστάν και Πακιστάν. Τίποτα λιγότερο από πολλούς διαδρόμους σε έναν.
Όλα αυτά πρόκειται να συμβούν καθώς η Ισλαμική Επανάσταση στο Ιράν γιορτάζει το 44ο έτος της.
Αυτό που συμβαίνει ήδη τώρα, γεωπολιτικά και πλήρως αναγνωρισμένο από την Κίνα, θα μπορούσε να οριστεί ως η πλήρης απόρριψη ενός παραλογισμού: η συλλογική Δύση να αντιμετωπίζει το Ιράν ως παρία ή στην καλύτερη περίπτωση μια υποταγμένη νεοαποικία.
Με τα διαφορετικά σκέλη της Αντίστασης που ενσωματώνονται στην Ισλαμική Επανάσταση τελικά να εδραιώνονται, φαίνεται ότι η ιστορία οδηγεί επιτέλους το Ιράν ως έναν από τους βασικούς πόλους της πιο περίπλοκης διαδικασίας στον 21ο αιώνα: της ολοκλήρωσης της Ευρασίας.
Έτσι, 44 χρόνια μετά την Ισλαμική Επανάσταση, το Ιράν απολαμβάνει στρατηγικές συνεργασίες με τους τρεις κορυφαίους των BRICS: Κίνα, Ρωσία και Ινδία.
Πιθανώς να γίνει ένα από τα πρώτα νέα μέλη του BRICS+, το Ιράν είναι το πρώτο κράτος της Δυτικής Ασίας που έγινε πλήρες μέλος του SCO και συνάπτει Συμφωνία Ελεύθερου Εμπορίου (ΣΕΕ) με την Ευρασιατική Οικονομική Ένωση (EAEU).
Το Ιράν είναι ένας σημαντικός στρατηγικός εταίρος τόσο του BRI, με επικεφαλής την Κίνα, όσο και του INSTC, μαζί με τη Ρωσία και την Ινδία.
Με το JCPOA εκτός από νεκρό, και όλες τις δυτικές «υποσχέσεις» να βρίσκονται στην σκόνη, η Τεχεράνη εδραιώνει τον άξονα της πίσω στην Ανατολή με ιλιγγιώδη ταχύτητα.
Αυτό που επισφράγισαν ο Ραΐσι και ο Σι στο Πεκίνο προαναγγέλλει την κινεζική υπεροχή σε όλη τη Δυτική Ασία – το οποίο γίνεται έντονα αντιληπτό στο Πεκίνο ως φυσική συνέπεια της αναγνώρισης και της τιμής της περιφερειακής κεντρικότητας του Ιράν.
Η στρατηγική «Look East» του Ιράν δε θα μπορούσε να είναι πιο συμβατή με το BRI – καθώς μια σειρά έργων του BRI θα επιταχύνει την οικονομική ανάπτυξη του Ιράν και θα εδραιώσει τον αναπόδραστο ρόλο του όσον αφορά τους εμπορικούς διαδρόμους και ως παρόχου ενέργειας.
Κατά τη δεκαετία του 1980, η Τεχεράνη κυβερνήθηκε από μια στρατηγική «Ούτε Ανατολή ούτε Δύση» – πιστή στις αρχές της Ισλαμικής Επανάστασης. Αυτό έχει πλέον εξελιχθεί, ρεαλιστικά, σε «Look East». Η Τεχεράνη όντως προσπάθησε να «κοιτάξει δυτικά» με καλή πίστη, αλλά αυτό που έκανε η αμερικανική κυβέρνηση με το JCPOA – από τη δολοφονία του έως τη «μέγιστη πίεση» έως την αποτυχημένη ανάνηψή του – ήταν ένα αρκετά ιστορικό μάθημα.
Αυτό που μόλις έδειξαν ο Raisi και ο Xi στο Πεκίνο είναι η κυρίαρχη πορεία προς τα εμπρός. Οι τρεις ηγέτες της ολοκλήρωσης της Ευρασίας – η Κίνα, η Ρωσία και το Ιράν – βρίσκονται γρήγορα στο δρόμο τους για να εδραιώσουν τον πυρήνα της πολυπολικότητας.