Από: Το Ποντίκι - Βασίλης Γιαννακόπουλος
Το 2021 (τελευταίο προπολεμικό έτος) το ΑΕΠ της Ρωσίας ήταν εννέα φορές μεγαλύτερο από το αντίστοιχο ΑΕΠ της Ουκρανίας. Αφού συρρικνώθηκε κατά περίπου 2% – 4% το 2022, η ρωσική οικονομία προβλέπεται να συνεχίσει να αναπτύσσεται το 2023, έστω και με αργούς ρυθμούς.
Διαδοχικά κύματα πρωτοφανών κυρώσεων έχουν πλήξει τη ρωσική οικονομία και έχουν βλάψει τις προοπτικές ανάπτυξής της μακροπρόθεσμα. Όμως, η Ρωσία προσαρμόζεται με χαμηλότερης τεχνολογίας εξαρτήματα. Ταυτόχρονα, εξάγει μεγάλες ποσότητες πετρελαίου στην Ινδία και την Κίνα, ενώ απέκτησε και έναν στόλο δεξαμενόπλοιων για να παρακάμψει τις δυτικές κυρώσεις. Τα εργοστάσια της ρωσικής αμυντικής βιομηχανίας λειτουργούν όλο το εικοσιτετράωρο και ο Πούτιν έχει δεσμευτεί να ξοδέψει όσα χρειάζεται για να προμηθεύσει τα στρατεύματά του με τον απαραίτητο εξοπλισμό.
Από την πλευρά της η Ουκρανία φαίνεται να είναι στον προθάλαμο της Ε.Ε. και του ΝΑΤΟ. Παρά την ανθεκτικότητα του λαού της, η ικανότητά της να συνεχίσει τον αγώνα εξαρτάται από τη στρατιωτική και οικονομική υποστήριξη της Δύσης. Έχει υποστεί καταστροφικές ζημιές στην οικονομία της, καθώς το ΑΕΠ της εκτιμάται ότι μειώθηκε κατά το ένα τρίτο το 2022. Το κόστος ανοικοδόμησης προβλέπεται να ξεπεράσει το 1 τρισεκατομμύριο δολάρια, ενώ εκατομμύρια πολίτες της έχουν εκτοπιστεί.1
Καθώς συμπληρώνεται ένας χρόνος από την έναρξη της ρωσο-ουκρανικής σύγκρουσης, επιβεβαιώνεται ότι η φθορά ταλανίζει και τις δύο πλευρές. Ο Πρόεδρος Πούτιν και οι Ρώσοι αξιωματούχοι, με τις ολοένα και συχνότερες δηλώσεις τους, επιχειρούν να προετοιμάσουν τον ρωσικό πληθυσμό για μια παρατεταμένη συγκρουσιακή κατάσταση, προκειμένου να κινητοποιηθεί η ρωσική κοινωνία και οικονομία, ώστε να στηριχθεί ο κοστοβόρος πόλεμος. Στον αντίποδα οι ουκρανικές ένοπλες δυνάμεις παραμένουν προσηλωμένες στον αντικειμενικό σκοπό, που δεν είναι άλλος από την ανακατάληψη όλων των εδαφών που έχουν καταλάβει οι ρωσικές δυνάμεις.
Κάπως έτσι περιγράφει την κατάσταση και ο γ.γ. του ΝΑΤΟ Γενς Στόλτενμπεργκ, ο οποίος από τις Βρυξέλλες, στις 14 και 15 Φεβρουαρίου 2023, όπου πραγματοποιήθηκε η σύνοδος των υπουργών Άμυνας του ΝΑΤΟ, προσπαθώντας να πείσει ότι απαιτείται αύξηση των αμυντικών δαπανών των μελών της Συμμαχίας σε τουλάχιστον 2% του ΑΕΠ και ότι η ανάγκη για ενίσχυση των ουκρανικών ενόπλων δυνάμεων καθίσταται επιτακτική, μεταξύ άλλων δήλωσε:
«Δεν βλέπουμε κάποια ένδειξη ότι ο Πρόεδρος Πούτιν προετοιμάζεται για ειρήνη. Αυτό που βλέπουμε είναι το αντίθετο. Προετοιμάζεται για περισσότερο πόλεμο, για νέες επιθέσεις. Αυτός είναι ένας εξαντλητικός πόλεμος φθοράς, επομένως μια μάχη σε υλικοτεχνικό επίπεδο…».
Πριν από λίγες βδομάδες, από την αεροπορική βάση του Ράμσταϊν της Γερμανίας, ο αρχηγός του Γενικού Επιτελείου των ενόπλων δυνάμεων των Ηνωμένων Πολιτειών Μαρκ Αλεξάντερ Μίλεϊ εμφανίσθηκε περισσότερο απαισιόδοξος, δηλώνοντας μεταξύ άλλων ότι: «Από στρατιωτική άποψη εξακολουθώ να υποστηρίζω ότι για φέτος (2023) θα ήταν πολύ, πολύ δύσκολο να εκδιωχθούν οι ρωσικές δυνάμεις… Δεν σημαίνει ότι δεν μπορεί να συμβεί. Δεν σημαίνει ότι δεν θα συμβεί. Ωστόσο, θα ήταν πολύ, πολύ δύσκολο…».2
Πρόσφατα Ρώσοι αξιωματούχοι με συνεντεύξεις τους κατέδειξαν ότι και η Μόσχα προετοιμάζεται για μια παρατεταμένη σύγκρουση. Συγκεκριμένα ο Γιεβγκένι Βικτόροβιτς Πριγκόζιν, το αφεντικό της ρωσικής ομάδας μισθοφόρων Wagner, εκτίμησε ότι «μπορεί να χρειαστούν δύο χρόνια προκειμένου η Ρωσία να καταλάβει ολόκληρη την ανατολική Ουκρανία».3
Τη Δευτέρα 20 Φεβρουαρίου, στο πλαίσιο της υποστήριξης της προετοιμασίας των ουκρανικών δυνάμεων και ενόψει της πρώτης επετείου του ρωσο-ουκρανικού πολέμου, ο Αμερικανός Πρόεδρος Τζο Μπάιντεν επισκέφθηκε αιφνιδιαστικά το Κίεβο, όπου υποσχέθηκε ένα νέο πακέτο πρόσθετης αμερικανικής βοήθειας προς την Ουκρανία αξίας 500 εκατομμυρίων δολαρίων, συμπεριλαμβανομένων πυρομαχικών πυροβολικού, αντιαρματικών συστημάτων και ραντάρ εναέριας επιτήρησης.
Την επόμενη ημέρα (21 Φεβρουαρίου), στην καθιερωμένη ετήσια ομιλία του προς την πολιτική και στρατιωτική ελίτ της Ρωσίας, ο Ρώσος Πρόεδρος δεν αιφνιδίασε. Όπως αναμενόταν, επέκρινε ποικιλοτρόπως τη Δύση, εκτίμησε ότι ο πόλεμος δεν θα τελειώσει σύντομα, αποδοκίμασε τους Ρώσους ολιγάρχες, υποσχέθηκε αόριστα ότι θα ενισχύσει τον ρωσικό στρατό και το ναυτικό, αλλά και άφησε να εννοηθεί ότι η επιλογή των ρωσικών πυρηνικών όπλων παραμένει ως πιθανή μελλοντική απειλή, αφού προηγουμένως ανακοίνωσε τη διακοπή της συμμετοχής της Ρωσίας από τη Συνθήκη New Start για τα πυρηνικά όπλα.
Προετοιμασία ρωσικών δυνάμεων
Από τις αρχές του 2023, οι δύο αντίπαλες πλευρές προετοιμάζουν πυρετωδώς τις δυνάμεις τους για τις επικείμενες πολεμικές επιχειρήσεις της άνοιξης.4 Στον ρωσικό στρατό οι σημαντικές απώλειες στρατιωτών έχουν επιδεινώσει περαιτέρω τα υφιστάμενα προβλήματα προσωπικού. Ένα σημαντικό μέρος αυτών των απωλειών συνιστούσε τον πυρήνα του επαγγελματικού στρατού, συμπεριλαμβανομένων των συμβασιούχων στρατιωτών, των επίλεκτων μονάδων (αερομεταφερόμενες μονάδες, πεζοναύτες, Spetsnaz κ.λπ.) και των κατώτερων αξιωματικών.
Η Ρωσία έχασε σημαντικό μέρος των επαγγελματικών της μονάδων σε επιθέσεις στο Ντονμπάς, κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού και στις αρχές του φθινοπώρου.5 Στην προσπάθειά της να αντικαταστήσει τις απώλειες, οδηγήθηκε σε σημαντική μείωση της ποιότητας των δυνάμεών της. Η τελευταία επιστράτευση έχει επιλύσει μερικώς την έλλειψη προσωπικού, ωστόσο πληθαίνουν οι εκτιμήσεις σχετικά με την ποιότητα των ρωσικών στρατευμάτων, που θα διαταχθούν να διεξάγουν πολεμικές επιχειρήσεις το επόμενο χρονικό διάστημα.
Μάλιστα, Ουκρανοί αξιωματούχοι δηλώνουν ότι αναμένουν από τη Ρωσία να πραγματοποιήσει και άλλες επιστρατεύσεις.6 Σε γενικές γραμμές, παρά τη σχετικά περιορισμένη επιχειρησιακή του δυνατότητα, ο ρωσικός στρατός συνεχίζει να μαθαίνει και να προσαρμόζεται στο συγκρουσιακό περιβάλλον, ενώ ταυτόχρονα, προετοιμάζεται για μια σύγκρουση μακράς διάρκειας.
Σύμφωνα με το International Institute for Strategic Studies (IISS), καταγράφονται ελλείψεις στα οπλικά συστήματα του ρωσικού στρατού, καθώς τους πρώτους εννέα μήνες του πολέμου οι ρωσικές δυνάμεις έχουν απολέσει περισσότερο από το 40% των αρμάτων μάχης. Ωστόσο, όπως αναφέρουν μεσανατολικές πηγές πληροφοριών, προμηθεύονται ιρανικά οπλισμένα drones.
Συγκεκριμένα, το Ιράν μετέφερε στη Ρωσία νέους τύπους προηγμένων οπλισμένων μη επανδρωμένων αεροσκαφών μεγάλου βεληνεκούς. Τουλάχιστον τα 18 από τα drones παραδόθηκαν στο ρωσικό πολεμικό ναυτικό. Αυτές οι πληροφορίες καταδεικνύουν αφενός την αυξανόμενη ρωσο-ιρανική στρατιωτική συνεργασία στον πόλεμο της Ουκρανίας, αφετέρου την ανάδυση του Ιράν ως παγκόσμιου ηγέτη στην παραγωγή φθηνών οπλισμένων drones.
Προετοιμασία ουκρανικών δυνάμεων
Η Ουκρανία επιδιώκει να αποκτήσει δυτικό εξοπλισμό και να εκπαιδεύσει νέες μονάδες για επιθετικές επιχειρήσεις, αφού υπέστη σοβαρές απώλειες τόσο το περασμένο καλοκαίρι, όσο και στη συνεχιζόμενη μάχη του Μπαχμούτ. Αυτή η προσπάθεια περιλαμβάνει μονάδες, οι οποίες πιθανότατα θα χρησιμοποιηθούν ως σχηματισμοί κρούσης για να κάμψουν τις ρωσικές άμυνες, όπως η νέα 47η Ανεξάρτητη Ταξιαρχία Εφόδου (47th Separate Assault Brigade).
Στην παρούσα φάση, κατά την οποία οι ρωσικές δυνάμεις ανακτούν έως έναν βαθμό την πρωτοβουλία των κινήσεων, το Κίεβο επιδιώκει να εξασφαλίσει πρόσθετο δυτικό εξοπλισμό, όπως άρματα μάχης, τεθωρακισμένα οχήματα μεταφοράς προσωπικού (ΤΟΜΠ) και τεθωρακισμένα οχήματα μάχης (ΤΟΜΑ), για τη διεξαγωγή των χερσαίων επιθετικών επιχειρήσεων της εαρινής περιόδου.
Στον τομέα στρατιωτικής εκπαίδευσης οι Αμερικανοί εκπαιδεύουν τις ουκρανικές δυνάμεις στα αμερικανικά τεθωρακισμένα οχήματα τύπου Bradley και Stryker, αλλά και τις ουκρανικές μονάδες επιπέδου τάγματος σε δυτικού τύπου τακτικές, δίνοντας έμφαση στους ελιγμούς και τις επιχειρήσεις συνδυασμένων όπλων.
Οι νέες προμήθειες των αμερικανικών και γενικότερα των δυτικών αρμάτων μάχης και λοιπών τεθωρακισμένων οχημάτων αναμένεται να βελτιώσουν την επιχειρησιακή δυνατότητα των ουκρανικών δυνάμεων στα θέατρα επιχειρήσεων της ανατολικής Ουκρανίας, προστατεύοντας περαιτέρω το προσωπικό αλλά και ενισχύοντας τη δύναμη πυρός.
Ένας άλλος κρίσιμος παράγοντας, ο οποίος αναμένεται να επηρεάσει την έκβαση των εαρινών επιθετικών επιχειρήσεων, είναι η διαθεσιμότητα των πυρομαχικών του πυροβολικού. Και οι δύο πλευρές φαίνεται να χρησιμοποιούν λιγότερο το πυροβολικό τους, σε σύγκριση με το καλοκαίρι του 2022, υποδηλώνοντας πιθανώς είτε χαμηλά αποθέματα είτε διατήρηση των πυρομαχικών για τις επικείμενες εαρινές επιχειρήσεις. Χωρίς επαρκή υποστήριξη του πυροβολικού εκτιμάται ότι καμία πλευρά δεν θα μπορέσει να διεξάγει επιτυχείς χερσαίες επιχειρήσεις.7
Γι’ αυτόν τον λόγο στη Σύνοδο των Βρυξελλών αποφασίσθηκε η άμεση αύξηση της παραγωγής βλημάτων πυροβολικού των 155 mm από τα μέλη της Συμμαχίας. Να σημειώσουμε ότι το ουκρανικό οπλοστάσιο εξαντλείται με ταχείς ρυθμούς, καθώς εκτοξεύονται 5.000 – 10.000 βλήματα πυροβολικού ημερησίως. Η ακρίβεια στόχευσης του δυτικής προέλευσης πυροβολικού είναι ζωτικής σημασίας για τις ουκρανικές δυνάμεις, ωστόσο, έως και το ένα τρίτο των δυτικών πυροβόλων Howitzers έχουν τεθεί εκτός ενεργείας, κυρίως λόγω καταστροφής ή αναγκαστικής επισκευής από υπερβολική χρήση.
Ως εκ τούτου το ουκρανικό πυροβολικό βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στις συνεχείς προμήθειες δυτικού πυροβολικού και πυρομαχικών.8 Πέραν αυτών, τα συστήματα αεράμυνας και τα πυρομαχικά τους χαρακτηρίζονται ιδιαίτερα σημαντικά, καθώς υφίσταται διαρκής ανάγκη τόσο για την πρώτη γραμμή όσο και για την προστασία των ουκρανικών υποδομών ζωτικής σημασίας στα μετόπισθεν.
Κλιμακούμενες συγκρούσεις για μεγάλη χρονική περίοδο
Παρ’ ότι και οι δύο πλευρές παρουσιάζουν φθορά των δυνάμεών τους, εντούτοις δεν διαφαίνεται πιθανότητα τερματισμού της σύγκρουσης. Αντίθετα, ο ρωσο-ουκρανικός πόλεμος αναμένεται να παραταθεί για μακρά χρονική περίοδο. Γι’ αυτόν τον λόγο από την αμερικανική πλευρά ασκούνται πιέσεις προς τις χώρες – μέλη του ΝΑΤΟ προκειμένου να προμηθεύσουν τις ουκρανικές δυνάμεις με σημαντικό δυτικό εξοπλισμό και να προετοιμασθούν για την έναρξη των εαρινών χερσαίων επιχειρήσεων ανακατάληψης εδαφών.
Στη ρωσική πλευρά θα αναμένουμε με ενδιαφέρον αφενός να επιβεβαιωθούν ή να διαψευσθούν οι αμερικανικές υπηρεσίες πληροφοριών για τα περί προμήθειας των ρωσικών δυνάμεων με κινεζικά όπλα, όπως υποστήριξε πρόσφατα από το Μόναχο ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών Άντονι Μπλίνκεν αλλά αρνήθηκε το Πεκίνο, αφετέρου να αποφασιστεί μια νέα επιστράτευση, προκειμένου να καλυφθούν οι ελλείψεις σε μάχιμο προσωπικό.
Αν εμπλακεί και η Κίνα στη ρωσο-ουκρανική σύγκρουση, τότε είναι πολύ πιθανόν να υπάρξουν εξελίξεις και στην Ταϊβάν ή ακόμη να εμπλακούν και άλλες χώρες (Ασίας και Ωκεανίας), οπότε ο πόλεμος στην Ουκρανία θα εξελιχθεί σε έναν παγκόσμιο πόλεμο μεταξύ Ανατολής και Δύσης, με απρόβλεπτες συνέπειες.
Φυσικά, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι, σε περίπτωση που η Ρωσία υποστεί σημαντικές ήττες και απολέσει ρωσικά εδάφη (για παράδειγμα την Κριμαία), τότε, όπως έχει ήδη τονιστεί επανειλημμένα, η χρήση μη στρατηγικών πυρηνικών όπλων θα συνιστά ένα υπαρκτό σενάριο και μια ορατή απειλή, όχι μόνο για την Ουκρανία, αλλά και για την ευρωπαϊκή ασφάλεια.
1. Eugene Rumer, Carnegie Endowment, «Putin’s War Against Ukraine: The End of The Beginning», Feb 17, 2023
2. Department of Defense, press release, «Secretary of Defense Lloyd J. Austin III and General Mark A. Milley Press Conference Following Ukraine Defense Contact Group Meeting, Ramstein Air Base, Germany», January 20, 2023
3. Luke Harding & Dan Sabbagh, «The Observer», «Russia’s plans to seize eastern Ukraine could take two years, says Wagner boss», Feb 11, 2023
4. Karen DeYoung, Dan Lamothe & Loveday Morris, «Washington Post», «Inside the Urgent Push to Arm Ukraine for a Spring Offensive», January 19, 2023
5. Robe Lee and Michael Kofman, «How the Battle for the Donbas Shaped Ukraine’s Success», FPRI, December 23, 2022
6. Matthew Luxmoore & Evan Gershkovich, «Wall Street Journal», «Ukraine Says Russia Is Delaying New Mobilization Amid Stepped-Up Offensive», February 11, 2023
7. Illia Ponomarenko, Kyiv Independent, «As Battle of Bakhmut Nears Culmination, Ukraine’s Artillery Gasps For More Ammo», January 5, 2023
8. John Ismay & Eric Lipton, «New York Times», «Pentagon Will Increase Artillery Production Sixfold for Ukraine», January 24, 2023
* Ο Βασίλης Γιαννακόπουλος είναι γεωστρατηγικός αναλυτής (geostrategical@yahoo.gr)