 |
| SΑUL LΟΕΒ / ΑFΡ |
Fyodor Lukyanov,
αρχισυντάκτη της Ρωσίας στις παγκόσμιες υποθέσεις, πρόεδρο του
Προεδρείου του Συμβουλίου εξωτερικής και Αμυντικής Πολιτικής και
διευθυντή έρευνας της Διεθνούς Λέσχης συζήτησης Valdai - RT.com / Παρουσίαση Freepen.gr
Είναι καιρός να συνηθίσουμε τα παράδοξα. Για να περιγράψουμε τις σύγχρονες διαδικασίες, χρησιμοποιούνται συχνά παράγωγα του όρου "υβρίδιο" (κάτι που προέρχεται από τη διασταύρωση διαφορετικών φυλών, ποικιλιών, ειδών). Γιατί λοιπόν η κανονική οικονομική λογική δεν πρέπει να συνδυαστεί με αντιφατικά κίνητρα γεωπολιτικής αντιπαλότητας;
Ωστόσο, το ερώτημα είναι: πόσο καιρό μπορεί να διαρκέσει αυτή η συνύπαρξη;
Οι σχέσεις ΗΠΑ-Κίνας είναι ένα από τα πιο ενδιαφέροντα φαινόμενα του τελευταίου μισού αιώνα. Πέρυσι σηματοδοτήθηκε η πεντηκοστή επέτειος της στροφής του Ρίτσαρντ Νίξον-Χένρι Κίσινγκερ, όταν οι Ηνωμένες Πολιτείες αναγνώρισαν την κομμουνιστική Κίνα, η οποία προηγουμένως ήταν σύμβολο του κόκκινου ριζοσπαστισμού. Δεν υπήρξε καμία μεταρρύθμιση στο Πεκίνο, εκτός αν μετρήσετε την Πολιτιστική Επανάσταση, η οποία εξακολουθούσε να μαίνεται. Σε μια Ουάσιγκτον στερημένη από τη σημερινή εμμονή με τις "αξίες", σκέφτηκαν: αν η μαοϊκή Κίνα αντιτίθεται στην ΕΣΣΔ του Μπρέζνιεφ, γιατί να μην ενώσουμε τις δυνάμεις της;
Θα ήταν υπερβολή να πούμε πως η σινο-αμερικανική εξομάλυνση έκρινε την έκβαση του ψυχρού πολέμου υπέρ των ΗΠΑ, αλλά σίγουρα έκανε τη θέση της Σοβιετικής Ένωσης πολύ πιο δύσκολη.
Ωστόσο, η σύγκλιση των γεωπολιτικών συμφερόντων εκείνη την εποχή δε συνδυάστηκε με την οικονομική αλληλεπίδραση - η Ουάσιγκτον και το Πεκίνο βρίσκονταν σε διαφορετικά σύμπαντα. Μόνο μετά το θάνατο του Μάο συνέβη το κινεζικό θαύμα - η τότε δεύτερη πιο σημαντική σοσιαλιστική χώρα στον κόσμο ξεκίνησε μια μεταμόρφωση της αγοράς.
Η πολιτική κατανόηση ΗΠΑ-Κίνας αποδείχθηκε επωφελής-η Αμερική έγινε ο φροντισμένος και ευγενής οδηγός της ασιατικής χώρας μέσα από την καπιταλιστική ζούγκλα. Η οικονομική συνεργασία που ξεκίνησε στις αρχές της δεκαετίας του 1980 μετατράπηκε σε οικονομική και βιομηχανική συμβίωση στις αρχές του 21ου αιώνα. Το πιο σημαντικό, έγινε η ραχοκοκαλιά της παγκόσμιας οικονομίας όπως εμφανίστηκε στα τέλη του αιώνα.
Έκτοτε, καθώς η άνοδος του Πεκίνου συνεχίστηκε, το ζήτημα της πιθανής σύγκρουσης με τις ΗΠΑ, ενώ ήταν πάντα παρόν, δεν πιέστηκε πολύ σκληρά. Από τη μία πλευρά, οι Αμερικανοί δεν πίστευαν ότι οι εντυπωσιακοί ρυθμοί ανάπτυξης θα καθιστούσαν την Κίνα ισότιμη στο άμεσο μέλλον. Από την άλλη πλευρά, για μεγάλο χρονικό διάστημα (σχεδόν μέχρι τη δεκαετία του 2010), η αμερικανική διανοητική συζήτηση κυριαρχήθηκε από την άποψη ότι καθώς ο καπιταλιστικός μετασχηματισμός προχωρούσε και η μεσαία τάξη μεγάλωνε, το κινεζικό πολιτικό σύστημα θα στρεφόταν προς τα εμπρός και θα ευθυγραμμιζόταν με τη Δυτική "έμπνευσή του".
Με άλλα λόγια, περίμεναν κάτι σαν την Ιαπωνία-με τις δικές της ιδιαιτερότητες, αλλά γενικά κατανοητές και πιστές στις πολιτικές δομές των ΗΠΑ. Το γεγονός πως τα αμερικανικά στρατεύματα τοποθετήθηκαν στην Ιαπωνία και τη Νότια Κορέα όταν κάθε μία από αυτές τις χώρες "μεταμορφώθηκε" και ότι η όλη διαδικασία έλαβε χώρα υπό εξωτερικό έλεγχο, θεωρήθηκε σημαντική αλλά όχι αποφασιστική.
Στην Κίνα, πίστευαν, θα λειτουργήσει με τον ίδιο τρόπο, αλλά θα διαρκέσει περισσότερο.
Η τελευταία δεκαετία έχει δει μια γραμμή που χαράσσεται στην άμμο. Η άνοδος του Σι Τζινπίνγκ στην κορυφή του κόμματος και του κράτους έδειξε οριστικά ότι η Κίνα κατευθύνεται προς τη λάθος κατεύθυνση με βάση την οπτική της Ουάσινγκτον. Και ο Ντόναλντ Τραμπ έχει νομιμοποιήσει την κατάφωρα αντι-Κινεζική πορεία που είχε ήδη εμμέσως ακολουθήσει ο Μπαράκ Ομπάμα. Τώρα, για πρώτη φορά σε σαράντα χρόνια, η πολιτική ασυμβατότητα έρχεται σε σύγκρουση με την οικονομική αλληλεξάρτηση.
Όλος ο τρέχων στρατηγικός σχεδιασμός στις Ηνωμένες Πολιτείες βασίζεται σε μια επικείμενη αντιπαράθεση με την Κίνα τα επόμενα χρόνια, ή ίσως δεκαετίες. Υπάρχει μια διμερής συναίνεση σε αυτό, και αυτά τα σενάρια συζητούνται ανοιχτά και ειλικρινά. Η Ταϊβάν, την οποία, αν πιστέψουμε ο Μπάιντεν, οι ΗΠΑ προτίθενται να υπερασπιστούν πάση θυσία από την απορρόφηση από την ηπειρωτική χώρα, θεωρείται ως πρόσχημα για μια άμεση σύγκρουση.
Αξίζει να σημειωθεί πως η αναγνώριση της Μαοϊκής Κίνας ξεκίνησε στην πραγματικότητα με μια συμφωνία για την Ταϊβάν - η Ουάσιγκτον δε θα αμφισβητούσε την ενότητα της χώρας υπό το Πεκίνο και το τελευταίο δε θα λάβει μέτρα για την εφαρμογή της ενοποίησης στην πράξη. Και οι δύο πλευρές δεσμεύτηκαν για το διφορούμενο περιορισμό που ισχύει εδώ και δεκαετίες. Ωστόσο, τώρα το πλαίσιο εκρήγνυται στις ραφές και είναι δίκαιο να πούμε πως είναι οι Αμερικανοί που πρώτοι προχώρησαν στην εγκατάλειψη της μαγικής φόρμουλας.
Ταυτόχρονα, οι ΗΠΑ επιβάλλουν περιορισμούς στην κινεζική οικονομία - στοχεύοντας τα αγαθά και τις εταιρείες της. Ορισμένα από αυτά τα μέτρα είναι εμπορικά και προστατευτικά, αλλά η πλειοψηφία είναι πολιτική και στρατηγική. Ο στόχος είναι να επιβραδυνθεί και να αποκλειστεί ιδανικά η τεχνολογική ανάπτυξη. Αυτό συνδυάζεται με προσπάθειες στρατιωτικοποίησης ολόκληρης της περιοχής και αύξησης της ένοπλης παρουσίας των Ηνωμένων Πολιτειών και των συμμάχων τους εκεί.
Ωστόσο, σε αυτό το πλαίσιο, το εμπόριο αυξάνεται και τα οφέλη της συνεργασίας παραμένουν ισχυρά. Και φαίνεται μάλιστα ότι υπήρξε ένα μαλάκωμα, στο τέλος του περασμένου έτους, το οποίο μερικοί ερμήνευσαν χαρούμενα ως επιστροφή στον πραγματισμό. Η επίσκεψη του Μπλίνκεν στο Πεκίνο αυτή την εβδομάδα έπρεπε να το παγιώσει. Μετά ήρθε το μπαλόνι. Ένα φαινομενικά ασήμαντο γεγονός, αλλά αρκετό για να εκτροχιάσει το όλο θέμα. Τι σήμαινε το μπαλόνι - ήταν σήμα ή ατύχημα; Τι διαφορά έχει σε μια υβριδική εποχή;