 |
| Sputnik/Ilya Pitalev |
Η επίσκεψη του Κινέζου προέδρου Σι Τζινπίνγκ στη Μόσχα δεν είναι απλώς συμβολική καθώς είναι η πρώτη του εκδρομή στο εξωτερικό μετά την επανεκλογή του για μια άνευ προηγουμένου τρίτη θητεία. Το ταξίδι είναι ιδιαίτερα σημαντικό λόγω του ευρύτερου πλαισίου στο οποίο πραγματοποιείται. Η παγκόσμια κατάσταση απαιτεί περαιτέρω αναβάθμιση των σινο-ρωσικών σχέσεων για την αντιμετώπιση των εξωτερικών προκλήσεων που αντιμετωπίζουν και οι δύο χώρες.
Ντμίτρι Τρένιν, καθηγητής ερευνητής στην Ανώτατη Οικονομική
Σχολή και επικεφαλής ερευνητής στο Ινστιτούτο Παγκόσμιας Οικονομίας και
Διεθνών Σχέσεων. Είναι επίσης μέλος του Συμβουλίου Διεθνών Υποθέσεων της
Ρωσίας - rt.com / Παρουσίαση Freepen.gr.
Το διεθνές σύστημα διέρχεται μια κρίση σε κλίμακα παγκόσμιου πολέμου. Ξεκίνησε πριν από σχεδόν μια δεκαετία, όταν το υποστηριζόμενο από τη Δύση πραξικόπημα «Euromaidan» στο Κίεβο, και η απάντηση της Ρωσίας με τον έλεγχο της Κριμαίας, προκάλεσαν μια παρατεταμένη σύγκρουση ΗΠΑ-Ρωσίας.
Αυτό ακολούθησε τρία χρόνια αργότερα από τις ΗΠΑ που αντικατέστησαν ξαφνικά την πρώην κινεζική πολιτική «εμπλοκής και αντιστάθμισης» με έναν εμπορικό και τεχνολογικό πόλεμο, με αποτέλεσμα μια σύγκρουση μεταξύ Ουάσιγκτον και Πεκίνου.
Πέρυσι, η Ρωσία ξεκίνησε την στρατιωτική της επιχείρηση στην Ουκρανία, επιδιώκοντας να εξαλείψει την απειλή από αυτό που πολλοί στη Μόσχα έβλεπαν ως «το χερσαίο οπλισμένο και ελεγχόμενο από τις ΗΠΑ αεροπλανοφόρο σταθμευμένο στο κατώφλι της Ρωσίας», όπως είχε γίνει η Ουκρανία. Με αυτό, η ρωσο-αμερικανική αντιπαράθεση εκφυλίστηκε σε έναν πόλεμο αντιπροσώπων μεταξύ των δύο βασικών πυρηνικών δυνάμεων του κόσμου. Εν τω μεταξύ, η Ουάσιγκτον σκλήρυνε περαιτέρω την προσέγγισή της στο Πεκίνο, επιδιώκοντας επίσης να οργανώσει τους συμμάχους και τους εταίρους της στην Ασία και την Ευρώπη ενάντια στην Κίνα.
Στο πλαίσιο αυτό, οι εντάσεις γύρω από την Ταϊβάν έχουν αυξηθεί σημαντικά. Έτσι, το ενδεχόμενο η Ουάσιγκτον να προκαλέσει ένοπλη σύγκρουση για το νησί δεν μπορεί να απορριφθεί.
Αυτό που διακυβεύεται εδώ δεν είναι μόνο η μοίρα της Ουκρανίας ή το μέλλον της Ταϊβάν. Το θέμα είναι η ίδια η υπάρχουσα παγκόσμια τάξη πραγμάτων και η τρέχουσα οργανωτική αρχή της – η παγκόσμια ηγεμονία της Αμερικής. Αυτό το καθεστώς, που απορρίφθηκε κατηγορηματικά από τη Μόσχα και το Πεκίνο, είναι τώρα υπό αμφισβήτηση. Εδώ και μερικά χρόνια, οι ΗΠΑ αποκαλούν την παρούσα κατάσταση «μεγάλο ανταγωνισμό ισχύος» – που τον 20ο αιώνα ήταν η ουσία και των δύο παγκοσμίων πολέμων. Οι Ρώσοι και οι Κινέζοι, από την πλευρά τους, υποστηρίζουν από τη δεκαετία του 1990 τη μετάβαση από τη μονοπολικότητα υπό την ηγεσία των ΗΠΑ σε μια πολυπολική παγκόσμια τάξη πραγμάτων. Αυτή η θέση κερδίζει υποστήριξη από διάφορες χώρες στην Ασία, τη Μέση Ανατολή, την Αφρική και τη Λατινική Αμερική. Στην πραγματικότητα, η διαδικασία της συστημικής αλλαγής βρίσκεται ήδη σε εξέλιξη.
Σε απάντηση σε αυτό, οι ΗΠΑ ακολούθησαν μια στρατηγική υπεράσπισης του παγκόσμιου ελέγχου τους με κάθε κόστος. Αυτή είναι μια στρατηγική πρόληψης. Οι Αμερικανοί είδαν την άνοδο της Κίνας, την απροσδόκητη ανάκαμψη της Ρωσίας από την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης και τις περιφερειακές και πυρηνικές φιλοδοξίες του Ιράν ως προκλήσεις που δεν μπορούσαν να γίνουν ανεκτές. Παρά το έντονο ενδιαφέρον του Πεκίνου να διατηρήσει τους τεράστιους και κερδοφόρους οικονομικούς δεσμούς του με τη Δύση, τις προσπάθειες της Ρωσίας να επιλύσει την κρίση στο Ντονμπάς σύμφωνα με τις συμφωνίες του Μινσκ και τη δέσμευση του Ιράν στην πυρηνική συμφωνία JCPOA, η Ουάσιγκτον βρίσκεται συνεχώς στην επίθεση. Οι ΗΠΑ έχουν κατανοήσει ξεκάθαρα πως ο χρόνος δεν είναι με το μέρος τους και αποφάσισαν να δράσουν ενώ η ισορροπία δυνάμεων είναι υπέρ τους. Η πρόκληση της Μόσχας να αναλάβει στρατιωτική δράση στην Ουκρανία είχε σχεδιαστεί για να αποδυναμώσει και να απομονώσει τη Ρωσία.
Η στρατηγική των ΗΠΑ περιλαμβάνει την κινητοποίηση και την πειθαρχία των πολλαπλών συμμάχων της Ουάσιγκτον σε όλο τον κόσμο. Η ηγεσία των Αμερικανών μέσα σε αυτά τα διάφορα μπλοκ, που είναι η τελευταία εκδοχή της παγκόσμιας αυτοκρατορίας τους, δεν ήταν ποτέ τόσο απόλυτη όσο τώρα.
Πράγματι, οι πρώην μεγάλες δυνάμεις όπως η Βρετανία και η Γαλλία, και οι κορυφαίες βιομηχανικές δυνάμεις, η Γερμανία και η Ιαπωνία, είναι πολύ πιο στενά συνδεδεμένες με τις πολιτικές των ΗΠΑ από ό,τι στην εποχή του Ψυχρού Πολέμου. Έχοντας ενθαρρύνει το ΝΑΤΟ να μετακινηθεί στον Ινδο-Ειρηνικό και έχοντας ιδρύσει ένα νέο στρατιωτικό μπλοκ (AUKUS), το οποίο στοχεύει συγκεκριμένα την Κίνα, η Ουάσιγκτον χρησιμοποιεί τη συνολική δύναμη των συμμαχιών της ενάντια και στους δύο αντιπάλους της στην Ευρασία, την Κίνα και τη Ρωσία. Ελπίζει επίσης να νικήσει αυτούς τους αντιπάλους έναν προς έναν – πρώτα, να εξαλείψει τη Ρωσία ως μεγάλη δύναμη και μετά να κάνει την Κίνα να αποδεχθεί τους όρους των ΗΠΑ.
Ποια θα μπορούσε, λοιπόν, να είναι η στρατηγική της σινο-ρωσικής αλληλεπίδρασης μπροστά σε όλα αυτά; Η Κίνα και η Ρωσία είναι και οι δύο μεγάλες δυνάμεις, πλήρως κυρίαρχες στη χάραξη των στρατηγικών τους στην παγκόσμια σκηνή. Αυτοί οι στόχοι βασίζονται καθαρά στα αντίστοιχα εθνικά τους συμφέροντα. Η σχέση Μόσχας-Πεκίνου απέχει πολύ από την αυστηρή πειθαρχία του μπλοκ που υπάρχει στις δυτικές συμμαχίες υπό την ηγεσία των ΗΠΑ.
Ωστόσο, οι Κινέζοι και Ρώσοι ηγέτες σίγουρα κατανοούν πως πρέπει να καταστρέψουν το σχέδιο της Ουάσιγκτον να νικήσει τη Μόσχα πρώτα και μετά να στραφεί στο Πεκίνο. Ως αποτέλεσμα, οι αμερικανικές προειδοποιήσεις και απειλές προς τους Κινέζους σχετικά με τη βοήθεια που μπορούν να δώσουν στη Ρωσία μπορεί στην πραγματικότητα να είναι αντιπαραγωγικές. Η ηγεσία θα βρει αγενή και ασεβή τον τόνο αυτών των νουθεσιών – ιδιαίτερα σε συνδυασμό με τις επικείμενες παραδόσεις αμερικανικών όπλων στην Ταϊπέι. Ενώ η Κίνα ενδιαφέρεται σίγουρα για τις αγορές των ΗΠΑ και της ΕΕ για τα αγαθά και τις υπηρεσίες της, αλλά αναρωτιέται αν μπορεί πραγματικά να εμπιστευτεί την Ουάσιγκτον και τους συμμάχους της, δεδομένης της εμπειρίας της Μόσχας με τις συμφωνίες του Μινσκ για το Ντονμπάς, που, όπως παραδέχτηκαν οι πρώην Γερμανοί και Γάλλοι ηγέτες, δεν ήταν παρά ένα τέχνασμα για να κερδίσεις χρόνο.
Έτσι, μπορεί να αναμένεται πολύ περισσότερος συντονισμός μεταξύ Πεκίνου και Μόσχας. Αυτό δεν προμηνύει ένα νέο στρατιωτικό μπλοκ στην Ευρασία, αλλά αντίθετα μια μεγαλύτερη κοινή προσπάθεια να βοηθήσει τον κόσμο να προχωρήσει πιο γρήγορα προς την πολυπολικότητα, πράγμα που σημαίνει ουσιαστικά τον τερματισμό της αμερικανικής παγκόσμιας ηγεμονίας.
Ένας τρόπος για να επιτευχθεί αυτό θα ήταν η μείωση του ρόλου του δολαρίου ΗΠΑ στις διεθνείς συναλλαγές. Μεγάλο μέρος του σινο-ρωσικού διμερούς εμπορίου διεξάγεται ήδη σε κινεζικό γουάν, αλλά το γιουάν μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί σε συναλλαγές με τρίτες χώρες.
Ένας άλλος τρόπος για να συμβάλει στη δημιουργία της νέας παγκόσμιας τάξης είναι η αναβάθμιση μη δυτικών θεσμών, όπως οι BRICS και ο Οργανισμός Συνεργασίας της Σαγκάης, για να θέσουν την ατζέντα για τον κόσμο σε τομείς όπως τα οικονομικά και η τεχνολογία, η ενέργεια και το κλίμα, η διεθνής ασφάλειας.
Η πρόσφατη άνοδος της Κίνας ως παγκόσμιος γεωπολιτικός –όχι μόνο γεωοικονομικός– παίκτης, που αποδεικνύεται από την πρόσφατη μεσολάβησή της για την προσέγγιση Ιράν-Σαουδικής Αραβίας, χαιρετίζεται στη Ρωσία ως ένα πρακτικό βήμα προς τη νέα τάξη πραγμάτων. Η Μόσχα και το Πεκίνο μπορούν να έχουν μεγαλύτερη επιτυχία εάν δράσουν από κοινού για να μειώσουν την οικονομική και πολιτική εξάρτηση πολλών χωρών στη Μέση Ανατολή, την Ασία, την Αφρική και τη Λατινική Αμερική από τις ΗΠΑ και τους Ευρωπαίους συμμάχους τους.
Στον τομέα της στρατιωτικής ασφάλειας, υπάρχουν πολλά από τα οποία η Ρωσία και η Κίνα μπορούν να επωφεληθούν μέσω στενότερης συνεργασίας – πέρα από τις υπάρχουσες μορφές. Ο κύριος στόχος εδώ είναι να αποτρέψουν την Ουάσιγκτον, με πράξεις και όχι μόνο λόγια, από την κλιμάκωση του πολέμου κατά της Ρωσίας στην Ουκρανία και από το να προκαλέσει το Πεκίνο για την Ταϊβάν.
Ένας συγκεκριμένος τομέας είναι ο σε βάθος διάλογος για τις πυρηνικές πολιτικές και τη διάδοση των πυρηνικών όπλων υπό τις παρούσες συνθήκες αντιπαράθεσης μεγάλων δυνάμεων και πραγματικής σύγκρουσης. Παρόλο που εργάζονται για τη μετάβαση σε ένα πολυπολικό μέλλον, ο Πούτιν και ο Σι φέρουν τεράστια ευθύνη για να διασφαλίσουν ότι αυτή η μετάβαση θα συμβεί χωρίς πόλεμο πυροβολισμών μεταξύ των μεγάλων δυνάμεων. Η στενότερη συνεργασία της Κίνας και της Ρωσίας σε θέματα ασφάλειας θα καθιστούσε τη μετάβαση ασφαλέστερη.