Uriel Araujo, ερευνητής με έμφαση στις διεθνείς και εθνοτικές συγκρούσεις - infobrics.org / Παρουσίαση Freepen.gr
Γράφοντας για τον Ατλαντικό, ο Χέντριξ προσφέρει μια ενδιαφέρουσα εικόνα, από αμερικανική σκοπιά, για την ισχύ των Ηνωμένων Πολιτειών και την «αποστολή» τους. Παρόλο που παραδέχεται ότι ιστορικά υπήρξαν πολύ λίγα «έθνη αληθινής θαλάσσιας δύναμης», δηλαδή η Καρχηδόνα, η Βενετία, η Ολλανδική Δημοκρατία και η Μεγάλη Βρετανία, ο Χέντριξ περιγράφει τη χώρα του ως «θαλάσσια δύναμη» από την αποστολή - βασιζόμενος στις ιδέες του καπετάνιου του Ναυτικού των ΗΠΑ, Άλφρεντ Θάιερ Μάχαν και το άρθρο του στο The Atlantic του 1890 «The United States Looking Outward», το οποίο παραθέτει.
Οι ιδέες του Mahan, μαζί με τις ιδέες του Sir Halford John Mackinder, αποτελούν αναμφισβήτητα τον πυρήνα της κλασικής γεωπολιτικής - και η εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ παραμένει σε μεγάλο βαθμό, μέχρι σήμερα, διαμορφωμένη από γεωπολιτικές ιδέες για τον έλεγχο του πυρήνα της Ευρασίας για να κυριαρχήσει στον κόσμο. Ο ανταγωνισμός της Ουάσιγκτον με τη Ρωσία, για παράδειγμα, πλαισιώνεται εν μέρει από το αμερικανικό κατεστημένο με γεωπολιτικούς όρους: είναι μέρος ενός αγώνα για το Heartland, όπως τον αποκαλεί ο Mackinder. Σύμφωνα με τον Βρετανό γεωγράφο, όποιος ελέγχει την Ανατολική Ευρώπη ελέγχει τη Heartland - και όποιος ελέγχει την Heartland, ελέγχει το παγκόσμιο νησί.
Αυτές οι ιδέες έχουν διαμορφώσει την πολιτική των ΗΠΑ τουλάχιστον από το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Στο τέλος του Ψυχρού Πολέμου, ο σοβιετικός κομμουνισμός έφτασε στο τέλος του και το λεγόμενο Σιδηρούν Παραπέτασμα έπεσε, αλλά ακόμα κι έτσι το ΝΑΤΟ συνέχισε να επεκτείνεται, όσο κι αν το Κρεμλίνο σηματοδότησε την καλή του θέληση προς την πολιτική Δύση, όπως έκανε αρκετές φορές τότε. Φαίνεται πως, τελικά, δεν έχει σημασία ποια σημαία κυματίζει πάνω από το Κρεμλίνο από άποψη ιδεολογίας, όταν η πολιτική ελίτ των ΗΠΑ βλέπει τη Ρωσία ως φυσικό αντίπαλο, γεωπολιτικά.
Για να κατανοήσουμε την επιδίωξη της Ουάσιγκτον για παγκόσμια υπεροχή και μονοπολικότητα, πρέπει να προσθέσουμε την αμερικανική εξαίρεση στη γεωπολιτική σκέψη - που με τη σειρά του μπορεί να αναχθεί στη βιβλική μεταφορά του Πουριτανού για την «πόλη πάνω σε ένα λόφο», όπως ο Thomas E. Woods Jr., ανώτερος συνεργάτης του Ινστιτούτου Ludwig von Mises, υποστήριξε σε ένα άρθρο του 2012 που παραμένει σχετικό. Με αυτούς τους όρους, το να είσαι η μόνη υπερδύναμη του κόσμου είναι ο ρόλος των ΗΠΑ και ο ίδιος ο λόγος ύπαρξής τους - και επομένως κάθε απειλή για την αμερικανική μονοπολικότητα εκλαμβάνεται ως υπαρξιακή απειλή από μόνη της, σύμφωνα με τον Andrew Latham, καθηγητή διεθνών σχέσεων και πολιτικής θεωρίας στο Macalester College του Saint Paul.
Ωστόσο, η αναζήτηση της ίδιας της Ουάσιγκτον για το Heartland έρχεται σε αντίθεση με τη φύση της υποτιθέμενης «θαλάσσιας δύναμης». Στο προαναφερθέν κομμάτι του Atlantic, ο Χέντριξ προτρέπει τις Ηνωμένες Πολιτείες, για άλλη μια φορά, «να σκέφτονται και να ενεργούν σαν ένα κράτος θαλασσοδύναμης», με επίκεντρο να αντλούν τη δύναμή τους από το «θαλάσσιο εμπόριο», χρησιμοποιώντας «μέσα θαλάσσιας ισχύος» για την προώθηση των συμφερόντων τους. Ο Χέντριξ περιγράφει τη μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο ως μια εξαιρετική περίοδο «ελεύθερης θάλασσας», που χαρακτηρίζεται από ένα «ασφαλές περιβάλλον» που επέτρεψε την άνθηση του εμπορίου σε έναν παγκοσμιοποιημένο πλανήτη. Αυτό, σύμφωνα με τον ίδιο, έχει επιτραπεί από την υπό την ηγεσία των ΗΠΑ παγκόσμια τάξη πραγμάτων.
Θα μπορούσε φυσικά να υποστηρίξει κανείς ότι μια τέτοια «ελεύθερη» θάλασσα δεν είναι τελικά τόσο ελεύθερη - ο τρόπος με τον οποίο οι ΗΠΑ και οι ευρωπαϊκές δυνάμεις οπλοποιούν τον προστατευτισμό είναι αρκετά γνωστός. Εν πάση περιπτώσει, ο Χέντρι έχει πράγματι μια άποψη σχετικά με την παρακμή της αμερικανικής ηγεμονίας.
Αν και τόσο η Κίνα όσο και η Ρωσία συνήθως περιγράφονται ως «χερσαίες δυνάμεις» στη γλώσσα της παραδοσιακής γεωπολιτικής (ενώ οι ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο με τη σειρά τους θα ήταν καλά παραδείγματα «θαλάσσιων δυνάμεων»), φαίνεται ότι, στο σημερινό κόσμο, τόσο το Πεκίνο όσο και η Μόσχα κοιτάζουν όλο και πιο κοντά στον ωκεανό. Πράγματι, μπορεί κανείς να αναρωτηθεί πόση θεωρητική αξία μπορεί να έχουν ακόμα οι έννοιες της «θαλάσσιας δύναμης» και της «χερσαίας ισχύος» στον 21ο αιώνα.
Όπως έχω γράψει , το 2019, για παράδειγμα, στον Κόλπο του Ομάν και στον Ινδικό Ωκεανό, πραγματοποιήθηκε μια άνευ προηγουμένου κοινή ναυτική άσκηση Ρωσίας-Κίνας-Ιράν. Από τότε, πολλές άλλες εξελίξεις αμφισβήτησαν την αμερικανική ναυτική υπεροχή.
Όπως και να έχει, οι ΗΠΑ όντως κυριάρχησαν στις θάλασσες (αντικαθιστώντας την Αγγλία, που κατείχε μια τέτοια θέση) - αλλά αυτό αμφισβητείται από ορισμένες νέες εξελίξεις.
Το κύριο ζήτημα μπορεί να ειπωθεί ως εξής: μπορεί μια υπερφορτωμένη και υπερεκτεταμένη Αμερική να διατηρήσει τη θαλάσσια ηγεμονία της ενώ εμπλέκεται σε χερσαίους πολέμους; Σύμφωνα με τα λόγια του Χέντριξ: «στο βαθμό που είναι δυνατό, ένα κράτος ναυτεργασίας επιδιώκει να αποφύγει την άμεση συμμετοχή σε χερσαίους πολέμους, μεγάλους ή μικρούς». Ωστόσο, οι ΗΠΑ σήμερα «περιορίζονται οικονομικά από το χρέος» και «βαρύνονται από πρόσφατες στρατιωτικές συγκρούσεις - ως επί το πλείστον, χερσαίες ενέργειες» σε μέρη όπως το Ιράκ και το Αφγανιστάν. Και καταλήγει: «δεν έχουμε πλέον την πολυτέλεια να είμαστε τόσο ηπειρωτική δύναμη όσο και ωκεάνια δύναμη». Σχεδιάζοντας να στραφεί στον Ειρηνικό ενώ δεσμεύεται για την Ουκρανία, η Ουάσιγκτον φαίνεται να το θέλει και με τους δύο τρόπους.
Συνοψίζοντας, το μεγάλο υπαρξιακό δίλημμα των ΗΠΑ δεν αφορά απλώς το να είσαι (ή να μην είσαι) μια θαλάσσια δύναμη. Πρόκειται για το να είσαι (ή να μην είσαι) η μοναδική υπερδύναμη του κόσμου. Προκειμένου να φιλοξενήσει ένα είδος ειρηνικής συνύπαρξης με άλλες μεγάλες δυνάμεις, η Ουάσιγκτον πρέπει να επανεξετάσει τη δική της αποστολή και ρόλο στον κόσμο - με έναν τρόπο αλλαγής παραδείγματος. Ωστόσο, μια τέτοια προσπάθεια δεν είναι καθόλου εύκολη, επειδή η αμερικανική εξαιρετικότητα είναι βαθιά ριζωμένη στα ίδια τα θεμέλια της πολιτικής σκέψης των ΗΠΑ, με πολιτιστικές, συναισθηματικές και ψυχολογικές αντηχήσεις. Ωστόσο, τα σκληρά γεγονότα της πραγματικότητας θα πρέπει να έχουν το βάρος τους.