Michael Hudson - unz.com / Παρουσίαση Freepen.gr
Οι επενδύσεις της Silicon Valley Bank (SVB) δεν είχαν τέτοιο κίνδυνο αθέτησης. Το Υπουργείο Οικονομικών μπορεί πάντα να πληρώσει, απλά τυπώνοντας χρήματα, και τα κύρια μακροπρόθεσμα στεγαστικά δάνεια των οποίων τα πακέτα αγόρασε η SVB ήταν επίσης φερέγγυα. Το πρόβλημα είναι το ίδιο το χρηματοπιστωτικό σύστημα, ή μάλλον, η γωνία στην οποία η Fed μετά τον Ομπάμα έχει ζωγραφίσει το τραπεζικό σύστημα. Δεν μπορεί να ξεφύγει από τα 13 χρόνια ποσοτικής χαλάρωσης χωρίς να αντιστρέψει τον πληθωρισμό των τιμών των περιουσιακών στοιχείων και να προκαλέσει μείωση της αγοραίας αξίας των ομολόγων, των μετοχών και των ακινήτων.
Με λίγα λόγια, η επίλυση της κρίσης έλλειψης ρευστότητας του 2009 με τρόπο που έσωσε τις τράπεζες από την απώλεια χρημάτων (με κόστος επιβάρυνσης της οικονομίας με τεράστια χρέη), άνοιξε τη βαθιά συστημική κρίση έλλειψης ρευστότητας που μόλις τώρα γίνεται σαφής, αν και εγώ δεν μπορώ να αντισταθώ στο ότι επεσήμανα τη βασική του δυναμική ήδη το 2007 και στο βιβλίο μου το 2015 Killing the Host.
Λογιστικές φαντασίες εναντίον πραγματικότητας της αγοράς
Δεν υπήρχαν κίνδυνοι αθέτησης δανείων για τις επενδύσεις σε κρατικούς τίτλους ή πακέτα μακροπρόθεσμων στεγαστικών δανείων που έχουν αγοράσει η SVB και άλλες τράπεζες. Το πρόβλημα είναι ότι η αγοραία αποτίμηση αυτών των στεγαστικών δανείων έχει μειωθεί ως αποτέλεσμα της αύξησης των επιτοκίων. Η απόδοση των τόκων για ομόλογα και στεγαστικά δάνεια που αγοράστηκαν πριν από μερικά χρόνια είναι πολύ χαμηλότερη από ό,τι είναι διαθέσιμη για νέα στεγαστικά δάνεια και νέα ομόλογα και ομόλογα του Δημοσίου. Όταν τα επιτόκια αυξάνονται, αυτοί οι «παλιοί τίτλοι» πέφτουν σε τιμή ώστε να φέρουν την απόδοσή τους σε νέους αγοραστές σύμφωνα με τα αυξανόμενα επιτόκια της Fed.
Το πρόβλημα της αποτίμησης της αγοράς δεν είναι πρόβλημα απάτης αυτή τη φορά
Το κοινό μόλις ανακάλυψε πως η στατιστική εικόνα που αναφέρουν οι τράπεζες για τα περιουσιακά στοιχεία και τις υποχρεώσεις τους δεν αντικατοπτρίζει την πραγματικότητα της αγοράς. Οι τραπεζικοί λογιστές επιτρέπεται να αποτιμούν τα περιουσιακά τους στοιχεία στη «λογιστική αξία» με βάση την τιμή που καταβλήθηκε για την απόκτησή τους – χωρίς να λαμβάνεται υπόψη η αξία αυτών των επενδύσεων σήμερα. Κατά τη διάρκεια της 14χρονης έκρηξης στις τιμές των ομολόγων, των μετοχών και των ακινήτων, αυτό υποτίμησε το πραγματικό κέρδος που είχαν πραγματοποιήσει οι τράπεζες καθώς η Fed μείωσε τα επιτόκια για να διογκώσει τις τιμές των περιουσιακών στοιχείων. Αλλά αυτή η ποσοτική χαλάρωση (QE) έληξε το 2022 όταν η Fed άρχισε να σφίγγει τα επιτόκια προκειμένου να επιβραδύνει τα κέρδη των μισθών.
Όταν τα επιτόκια αυξάνονται, οι τιμές των ομολόγων πέφτουν (και οι τιμές των μετοχών τείνουν να ακολουθούν). Αλλά οι τράπεζες δεν χρειάζεται να μειώσουν την αγοραία τιμή των περιουσιακών τους στοιχείων για να αντικατοπτρίζουν αυτή την πτώση, εάν απλώς κρατούν τα ομόλογά τους ή τα πακέτα στεγαστικών δανείων τους. Θα αποκαλύψουν την απώλεια της αγοραίας αξίας μόνο εάν οι υπόλοιποι καταθέτες αποσύρουν τα χρήματά τους και η τράπεζα πρέπει πραγματικά να πουλήσει αυτά τα περιουσιακά στοιχεία για να συγκεντρώσει τα μετρητά για να πληρώσει τους καταθέτες τους.
Αυτό συνέβη στη Silicon Valley Bank. Στην πραγματικότητα, ήταν ένα πρόβλημα για ολόκληρο το τραπεζικό σύστημα των ΗΠΑ. Το παρακάτω γράφημα προέρχεται από το Naked Capitalism, το οποίο παρακολουθεί καθημερινά την τραπεζική κρίση:
Πώς ο βραχυπρόθεσμος χαρακτήρας της SVΒ απέτυχε να δει πού οδεύει ο χρηματοπιστωτικός τομέας
Κατά τη διάρκεια των ετών των χαμηλών επιτοκίων, το αμερικανικό τραπεζικό σύστημα διαπίστωσε ότι η μονοπωλιακή του ισχύς ήταν τόσο ισχυρή που έπρεπε να πληρώσει στους καταθέτες μόνο 0,1 ή 0,2 τοις εκατό στις καταθέσεις. Αυτό ήταν το μόνο που πλήρωνε το Υπουργείο Οικονομικών σε βραχυπρόθεσμα γραμμάτια του Δημοσίου χωρίς κινδύνους. Έτσι, οι καταθέτες είχαν ελάχιστη εναλλακτική, αλλά οι τράπεζες χρέωναν πολύ υψηλότερα επιτόκια για τα δάνεια, τα στεγαστικά δάνεια και τις πιστωτικές τους κάρτες. Και όταν η κρίση του Covid χτύπησε το 2020, οι εταιρείες έκαναν πίσω σε νέες επενδύσεις και πλημμύρισαν τις τράπεζες με χρήματα που δεν ξόδευαν.
Οι τράπεζες μπόρεσαν να αποκομίσουν ένα κέρδος arbitrage – λαμβάνοντας υψηλότερα επιτόκια από επενδύσεις από ό,τι πλήρωναν για καταθέσεις – αγοράζοντας μακροπρόθεσμους τίτλους. Η SVB αγόρασε μακροπρόθεσμα ομόλογα του Δημοσίου. Το περιθώριο δεν ήταν μεγάλο – λιγότερο από 2 ποσοστιαίες μονάδες. Αλλά ήταν το μόνο ασφαλές "δωρεάν χρήμα" γύρω.
Πέρυσι, ο πρόεδρος της Federal Reserve, Powell ανακοίνωσε πως η κεντρική τράπεζα επρόκειτο να αυξήσει τα επιτόκια προκειμένου να επιβραδύνει την αύξηση των μισθών που αναπτύχθηκε καθώς η οικονομία άρχισε να ανακάμπτει. Αυτό οδήγησε τους περισσότερους επενδυτές να συνειδητοποιήσουν ότι τα υψηλότερα επιτόκια θα μείωναν την τιμή των ομολόγων – πιο απότομα για τα πιο μακροπρόθεσμα ομόλογα. Οι περισσότεροι διαχειριστές χρημάτων απέφυγαν τέτοιες μειώσεις τιμών μεταφέροντας τα χρήματά τους σε βραχυπρόθεσμα γραμμάτια του Δημοσίου ή κεφάλαια χρηματαγοράς, ενώ οι τιμές των ακινήτων, των ομολόγων και των μετοχών μειώθηκαν.
Για κάποιο λόγο η SVB δεν έκανε αυτή την προφανή κίνηση. Διατήρησαν τα περιουσιακά τους στοιχεία συγκεντρωμένα σε μακροπρόθεσμα ομόλογα του Δημοσίου και παρόμοιους τίτλους. Εφόσον η τράπεζα δεν είχε καθαρές αναλήψεις καταθέσεων, δεν έπρεπε να αναφέρει αυτή τη μείωση της αγοραίας αξίας των περιουσιακών της στοιχείων.
Ωστόσο, έμεινε με άδεια χέρια όταν ο κ. Πάουελ ανακοίνωσε πως δεν ήταν αρκετοί οι Αμερικανοί άνεργοι για να συγκρατήσουν τα μισθολογικά κέρδη τους, οπότε σχεδίαζε να αυξήσει τα επιτόκια ακόμη περισσότερο από ό,τι περίμενε. Είπε πως χρειαζόταν μια σοβαρή ύφεση για να διατηρηθούν οι μισθοί αρκετά χαμηλοί ώστε να διατηρηθούν υψηλά τα εταιρικά κέρδη των ΗΠΑ και ως εκ τούτου η τιμή της μετοχής τους.
Αυτό αντέστρεψε την ποσοτική χαλάρωση του προγράμματος διάσωσης του Ομπάμα που διογκώνει σταθερά τις τιμές των περιουσιακών στοιχείων για ακίνητα, μετοχές και ομόλογα. Αλλά η Fed έχει μπει σε μια γωνιά: Εάν επαναφέρει την εποχή των «κανονικών» επιτοκίων, αυτό θα αντιστρέψει την 15ετή περίοδο αύξησης των τιμών των περιουσιακών στοιχείων για τον τομέα FIRE.
Αυτή η ξαφνική μετατόπιση στις 11-12 Μαρτίου άφησε την SVB «να βρίσκεται σε μια απραγματοποίητη ζημία κοντά στα 163 δισεκατομμύρια δολάρια – περισσότερο από τη μετοχική της βάση. Στη συνέχεια, οι εκροές καταθέσεων άρχισαν να το αποκρυσταλλώνουν σε μια συνειδητοποιημένη ζημία».[1] Η SVB δεν ήταν μόνη. Οι τράπεζες σε όλη τη χώρα έχασαν καταθέσεις.
Δεν επρόκειτο για «φυγή καταθέσεων [bank run]» που προέκυψε από φόβους αφερεγγυότητας. Ήταν επειδή οι τράπεζες ήταν αρκετά ισχυρά μονοπώλια ώστε να αποφύγουν να μοιραστούν τα αυξανόμενα κέρδη τους με τους καταθέτες τους. Έκαναν αυξημένα κέρδη από τα επιτόκια που χρεώνουν στους δανειολήπτες και τα επιτόκια που απέδιδαν από τις επενδύσεις τους, αλλά συνέχισαν να πληρώνουν στους καταθέτες μόνο περίπου 0,2%.
Το Υπουργείο Οικονομικών των ΗΠΑ πλήρωνε πολύ περισσότερα και την Πέμπτη, 11 Μαρτίου, το 2ετές ομόλογο του Δημοσίου απέδιδε σχεδόν 5%. Το διευρυνόμενο χάσμα μεταξύ του τι μπορούν να κερδίσουν οι επενδυτές αγοράζοντας χρεόγραφα του Δημοσίου χωρίς κινδύνους και το ασήμαντο ποσό που πλήρωναν οι τράπεζες στους καταθέτες τους οδήγησε τους πιο ευκατάστατους καταθέτες να αποσύρουν τα χρήματά τους για να κερδίσουν δικαιότερη απόδοση στην αγορά αλλού.
Θα ήταν λάθος να το θεωρήσουμε αυτό ως "bank run" πολύ λιγότερο ως πανικό. Οι καταθέτες δεν ήταν παράλογοι ή δεν υπέκυψαν στην «τρέλα του πλήθους» στην ανάληψη των χρημάτων τους. Οι τράπεζες ήταν απλώς πολύ εγωίστριες. Και καθώς απέσυραν τις καταθέσεις τους, οι τράπεζες αναγκάστηκαν να πουλήσουν το χαρτοφυλάκιό τους με τίτλους – συμπεριλαμβανομένων των μακροπρόθεσμων τίτλων που κατείχε η SVB.
Όλα αυτά είναι μέρος της χαλάρωσης των προγραμμάτων διάσωσης τραπεζών του Ομπάμα και της ποσοτικής χαλάρωσης. Το αποτέλεσμα της προσπάθειας επιστροφής σε πιο φυσιολογικά ιστορικά επίπεδα επιτοκίων είναι ότι στις 14 Μαρτίου, ο οίκος αξιολόγησης Moody's μείωσε τις προοπτικές για το αμερικανικό τραπεζικό σύστημα από σταθερές σε αρνητικές, επικαλούμενος το «ταχέως μεταβαλλόμενο περιβάλλον λειτουργίας». Αυτό που αναφέρουν είναι η βουτιά της ικανότητας των τραπεζικών αποθεματικών να καλύψουν όσα χρωστούσαν στους καταθέτες τους, οι οποίοι έβγαζαν τα χρήματά τους και ανάγκαζαν τις τράπεζες να πουλήσουν τίτλους με ζημία.
Η παραπλανητική συγκάλυψη του Προέδρου Μπάιντεν
Ο Πρόεδρος Μπάιντεν προσπαθεί να μπερδέψει τους ψηφοφόρους διαβεβαιώνοντάς τους ότι η «διάσωση» των ανασφάλιστων πλούσιων καταθετών της SVB δεν είναι μια διάσωση. Αλλά φυσικά είναι μια διάσωση. Αυτό που εννοούσε ήταν ότι οι μέτοχοι των τραπεζών δε διασώθηκαν. Αλλά οι μεγάλοι ανασφάλιστοι καταθέτες τους σώθηκαν από το να μη χάσουν ούτε μια δεκάρα, παρά το γεγονός πως δεν πληρούσαν τις προϋποθέσεις για ασφάλεια, και μάλιστα είχαν μιλήσει από κοινού μεταξύ τους και αποφάσισαν να πηδήξουν το πλοίο και να προκαλέσουν την κατάρρευση της τράπεζας.
Αυτό που πραγματικά εννοούσε ο Μπάιντεν ήταν ότι δεν πρόκειται για διάσωση των φορολογουμένων. Δε συνεπάγεται δημιουργία χρήματος ή δημοσιονομικό έλλειμμα, κάτι περισσότερο από το ποσό των 9 τρισεκατομμυρίων δολαρίων της Fed για την ποσοτική χαλάρωση για τις τράπεζες από το 2008 είναι δημιουργία χρήματος ή αύξηση του δημοσιονομικού ελλείμματος. Είναι μια άσκηση ισολογισμού – τεχνικά ένα είδος «ανταλλαγής» με αντισταθμίσεις καλής πίστωσης από την Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ για «κακούς» τραπεζικούς τίτλους που έχουν ενεχυριαστεί ως εγγύηση – πολύ πάνω από την τρέχουσα τιμολόγηση, σίγουρα. Αυτό ακριβώς «έσωσε» τις τράπεζες μετά το 2009. Η ομοσπονδιακή πίστωση δημιουργήθηκε χωρίς φορολογία.
Το εγγενές όραμα του τραπεζικού συστήματος
Κάποιος μπορεί να επαναλάβει τη βασίλισσα Ελισάβετ Β' και να ρωτήσει: "Κανείς δεν το είδε αυτό να έρχεται;". Πού βρισκόταν η Ομοσπονδιακή Τράπεζα στεγαστικών δανείων που έπρεπε να ρυθμίσει την SVB; Πού ήταν οι εξεταστές της Federal Reserve;
Για να απαντηθεί αυτό, θα πρέπει κανείς να εξετάσει ποιοι είναι οι ρυθμιστές και οι εξεταστές των τραπεζών. Ελέγχονται από τις ίδιες τις τράπεζες, οι οποίες επιλέχθηκαν για την άρνησή τους ότι υπάρχει κάποιο εγγενές διαρθρωτικό πρόβλημα στο χρηματοπιστωτικό μας σύστημα. Είναι «αληθινοί πιστοί» του ότι οι χρηματοπιστωτικές αγορές αυτοδιορθώνονται με «αυτόματους σταθεροποιητές» και «κοινή λογική».
Η απορρυθμιστική διαφθορά έπαιξε ρόλο στην προσεκτική επιλογή τέτοιων ρυθμιστών και εξεταστών. Η SVB εποπτευόταν από την Federal Home Loan Bank (FHLB). Η FHLB είναι διαβόητη για ρυθμιστική δέσμευση από τις τράπεζες που επιλέγουν να λειτουργούν υπό την εποπτεία της. Ωστόσο, η δραστηριότητα της SVB δεν είναι ο στεγαστικός δανεισμός. Είναι εταιρείες ιδιωτικών μετοχών υψηλής τεχνολογίας που προετοιμάζονται για IPO – που θα εκδίδονται σε υψηλές τιμές, θα συζητούνται και στη συνέχεια θα αφήνονται συχνά να πέσουν σε ένα παιχνίδι άντλησης και απορρίψεως. Οι τραπεζικοί υπάλληλοι ή οι εξεταστές που αναγνωρίζουν αυτό το πρόβλημα αποκλείονται από την απασχόληση λόγω του ότι είναι «υπερπλήρεις».
Μια άλλη πολιτική εκτίμηση είναι ότι η Silicon Valley είναι ένα προπύργιο του Δημοκρατικού Κόμματος και πλούσια πηγή χρηματοδότησης της εκστρατείας. Η κυβέρνηση Μπάιντεν δεν επρόκειτο να σκοτώσει τη χήνα που γεννά τα χρυσά αυγά των συνεισφορών της εκστρατείας. Φυσικά επρόκειτο να διασώσει την τράπεζα και τους πελάτες ιδιωτικών κεφαλαίων της. Ο χρηματοοικονομικός τομέας είναι ο πυρήνας της υποστήριξης του Δημοκρατικού Κόμματος και η ηγεσία του κόμματος είναι πιστή στους υποστηρικτές του. Καθώς ο Πρόεδρος Ομπάμα είπε στους τραπεζίτες που ανησυχούσαν ότι θα μπορούσε να τηρήσει τις υποσχέσεις της προεκλογικής του εκστρατείας πως θα υπογράψει τα χρέη των στεγαστικών δανείων σε ρεαλιστικές αποτιμήσεις της αγοράς, προκειμένου να επιτρέψει στους πελάτες που εκμεταλλεύονται άχρηστα στεγαστικά δάνεια να παραμείνουν στα σπίτια τους, «Είμαι ο μόνος μεταξύ σας [οι τραπεζίτες που επισκέπτονται τον Λευκό Οίκο] και ο όχλος με τα πιρούνια», δηλαδή ο χαρακτηρισμός του για τους ψηφοφόρους που πίστευαν ότι μιλούσε «ελπίδα και αλλαγή».
Η Fed τρομάζει και μειώνει τα επιτόκια
Στις 14 Μαρτίου οι τιμές των μετοχών και των ομολόγων εκτινάχθηκαν στα ύψη. Οι αγοραστές περιθωρίου έκαναν μια δολοφονία καθώς είδαν ότι το σχέδιο της διοίκησης είναι το σύνηθες: να κλωτσήσει το τραπεζικό πρόβλημα, να πλημμυρίσει την οικονομία με προγράμματα διάσωσης (για τους τραπεζίτες, όχι για τους φοιτητές οφειλέτες) μέχρι την ημέρα των εκλογών το Νοέμβριο του 2024.
Το μεγάλο ερώτημα είναι λοιπόν εάν τα επιτόκια μπορούν ποτέ να επιστρέψουν σε ένα ιστορικό «κανονικό» χωρίς να μετατρέψουν ολόκληρο το τραπεζικό σύστημα σε κάτι σαν SVB. Εάν η Fed αυξήσει πραγματικά τα επιτόκια σε κανονικά επίπεδα για να επιβραδύνει την αύξηση των μισθών, πρέπει να υπάρξει ένα οικονομικό κραχ. Για να αποφευχθεί αυτό, η Fed πρέπει να δημιουργήσει μια εκθετικά αυξανόμενη ροή ποσοτικής χαλάρωσης.
Το υποκείμενο πρόβλημα είναι πως το τοκοφόρο χρέος αυξάνεται εκθετικά, αλλά η οικονομία ακολουθεί μια καμπύλη S και στη συνέχεια υποχωρεί. Και όταν η οικονομία πέφτει - ή επιβραδύνεται σκόπιμα όταν οι μισθοί της εργασίας τείνουν να φτάσουν τον πληθωρισμό των τιμών που προκαλείται από τις μονοπωλιακές τιμές και τις αντιρωσικές κυρώσεις των ΗΠΑ που αυξάνουν τις τιμές της ενέργειας και των τροφίμων, το μέγεθος των οικονομικών απαιτήσεων στην οικονομία υπερβαίνει τη δυνατότητα πληρωμής.
Αυτή είναι η πραγματική χρηματοπιστωτική κρίση που αντιμετωπίζει η οικονομία. Πηγαίνει πέρα από τον τραπεζικό τομέα. Ολόκληρη η οικονομία επιβαρύνεται με αποπληθωρισμό του χρέους, ακόμη και ενόψει του πληθωρισμού των τιμών των περιουσιακών στοιχείων που υποστηρίζεται από την Federal Reserve. Έτσι, το μεγάλο ερώτημα είναι πώς μπορεί η Fed να ξεφύγει από τη γωνιά της ποσοτικής χαλάρωσης χαμηλού επιτοκίου στην οποία έχει ζωγραφίσει την οικονομία των ΗΠΑ. Όσο περισσότερο συνεχίζει να σώζει τους επενδυτές του κλάδου FIRE από ζημίες, τόσο πιο βίαιη πρέπει να είναι η τελική επίλυση.
Η αυστηρότητα ήταν μια πολιτική επιλογή για να συνεχίσουμε να «κλωτσάμε το κουτάκι παρακάτω», διασώζοντας τη μία οικονομική συμπίεση μετά την άλλη τουλάχιστον μέχρι το επόμενο εκλογικό έτος.
Σημειώσεις
[1] Huw van Steenis, «Η ιστορία μπορεί να μας διδάξει τις συνέπειες από την κατάρρευση του SVB», Financial Times , 13 Μαρτίου 2023.