Φατίχ Γιουρτσέβερ* - turkishminute.com / Παρουσίαση Freepen.gr
Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο
Το ΔΠΔ είναι ένα μόνιμο διεθνές ποινικό δικαστήριο που ερευνά και διώκει άτομα για τα πιο σοβαρά εγκλήματα με εκτεταμένες παγκόσμιες επιπτώσεις. Το ΔΠΔ είναι εξουσιοδοτημένο να ενεργεί ως αποτρεπτικός παράγοντας έναντι μελλοντικών παραβιάσεων του διεθνούς δικαίου και να θεωρεί τους υπεύθυνους για τις ενέργειές τους. Όταν απαιτούνται αποδεικτικά στοιχεία, το ΔΠΔ ασκεί τη δικαιοδοσία του και διεξάγει δίκες σύμφωνα με το Καταστατικό της Ρώμης, τη συνθήκη για την ίδρυση του ΔΠΔ. Το Καταστατικό της Ρώμης ορίζει τη δικαιοδοσία, τη δομή διακυβέρνησης και τις διαδικασίες του ΔΠΔ για τη δίωξη προσώπων που κατηγορούνται για εγκλήματα στο πλαίσιο της εντολής του.
Το Καταστατικό της Ρώμης εγκρίθηκε το 1998 και τέθηκε σε ισχύ το 2002. Μέχρι το 2022, είχε επικυρωθεί από 123 χώρες. Από αυτά, 33 είναι αφρικανικά κράτη, 19 από την περιοχή Ασίας-Ειρηνικού, 18 χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, 28 κράτη της Λατινικής Αμερικής και της Καραϊβικής και 25 δυτικοευρωπαϊκά και άλλα έθνη. Επιπλέον, ορισμένες χώρες, συμπεριλαμβανομένων των Ηνωμένων Πολιτειών, της Ρωσίας και της Κίνας, έχουν αρνηθεί να επικυρώσουν το Καταστατικό της Ρώμης και δεν αναγνωρίζουν τη δικαιοδοσία του ΔΠΔ.
Το ΔΠΔ ερευνά και διώκει άτομα για τέσσερα είδη εγκλημάτων: γενοκτονία, εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας, εγκλήματα πολέμου και εγκλήματα επίθεσης. Η γενοκτονία περιλαμβάνει τη συγκεκριμένη πρόθεση καταστροφής μιας εθνικής, εθνικής, φυλετικής ή θρησκευτικής ομάδας. Τα εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας είναι σοβαρές παραβιάσεις που διαπράττονται ως μέρος μιας επίθεσης μεγάλης κλίμακας εναντίον οποιουδήποτε άμαχου πληθυσμού, συμπεριλαμβανομένων δολοφονιών, βιασμών, φυλάκισης και βασανιστηρίων. Τα εγκλήματα πολέμου περιλαμβάνουν σοβαρές παραβιάσεις των συμβάσεων της Γενεύης, όπως η στόχευση αμάχων, νοσοκομείων ή θρησκευτικών κτιρίων. Το έγκλημα της επίθεσης είναι η χρήση ένοπλης δύναμης από ένα κράτος κατά της κυριαρχίας άλλου κράτους. Αυτό το έγκλημα προστέθηκε στο Καταστατικό της Ρώμης το 2010 και η Συνέλευση των Κρατών Μερών ενεργοποίησε τη δικαιοδοσία της το 2017.
Δικαιοδοσία
Το ΔΠΔ έχει δικαιοδοσία για υποθέσεις που αφορούν γενοκτονία, εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας ή εγκλήματα πολέμου που διαπράχθηκαν την ή μετά την 1η Ιουλίου 2002, από υπηκόους των Κρατών Μερών ή εντός των εδαφών τους. Επιπλέον, το ΔΠΔ μπορεί να διερευνήσει εγκλήματα που αναφέρονται από το Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών (ΣΑΗΕ) βάσει ψηφίσματος που εγκρίθηκε σύμφωνα με το Κεφάλαιο VII του Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών. Από τις 17 Ιουλίου 2018, το δικαστήριο μπορεί επίσης να διερευνήσει επιθετικές πράξεις που αναφέρονται από το ΣΑΗΕ, ανεξάρτητα από την εμπλοκή του κράτους με το ΔΠΔ. Σε περιπτώσεις που το ΣΑΗΕ δε διαπιστώνει επιθετική ενέργεια, ο εισαγγελέας μπορεί να ξεκινήσει έρευνα μετά από έξι μήνες, με εξουσιοδότηση του Τμήματος Προδικασίας. Ωστόσο, το δικαστήριο δε θα ασκεί δικαιοδοσία για εγκλήματα επιθετικότητας στα οποία εμπλέκονται Κράτη Μέρη που δεν το έχουν επικυρώσει.
Ως ανεξάρτητο όργανο, το ΔΠΔ έχει συνάψει συμφωνία συνεργασίας με τα Ηνωμένα Έθνη, η οποία μπορεί να αναφέρεται σε καταστάσεις πέραν της δικαιοδοσίας του δικαστηρίου, δίνοντάς του έτσι την εξουσία να παρέμβει. Αξιοσημείωτα παραδείγματα περιλαμβάνουν τις καταστάσεις του Νταρφούρ (Σουδάν) και της Λιβύης.
Τουρκία και ΔΠΔ
Το 2004 η Τουρκία ξεκίνησε διαπραγματεύσεις για ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση και κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου η κυβέρνηση του Πρωθυπουργού Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν εξέφρασε την προθυμία της να επικυρώσει το Καταστατικό της Ρώμης, το οποίο ίδρυσε το ΔΠΔ. Για να προετοιμαστούν για αυτήν την πιθανή ένταξη, αναθεώρησαν το άρθρο 38 του τουρκικού Συντάγματος για να διευκρινιστεί η διάκριση μεταξύ της έκδοσης πολιτών σε ξένα κράτη έναντι της παράδοσης υπόπτων στο ΔΠΔ, δημιουργώντας έτσι ένα δρόμο για την Τουρκία να εκδώσει εγκληματίες στο ΔΠΔ. Ωστόσο, η Άγκυρα δεν επικύρωσε το Καταστατικό της Ρώμης λόγω της πιθανότητας δίωξης από το ΔΠΔ, δεδομένου του συνεχιζόμενου αγώνα της Τουρκίας κατά του Εργατικού Κόμματος του Κουρδιστάν (PKK), του Κυπριακού και της υποτιθέμενης υποστήριξής της στις ισλαμικές τζιχαντιστικές ομάδες στη Συρία.
Παρά το γεγονός ότι η Τουρκία δεν είναι Κράτος Μέρος του Καταστατικού της Ρώμης, η Τουρκία παρακολουθεί στενά τις δραστηριότητες του ΔΠΔ. Τούρκοι αξιωματούχοι παρευρίσκονται στις ετήσιες συνεδριάσεις της Συνέλευσης των Κρατών Μερών, που διεξάγονται στη Χάγη ή τη Νέα Υόρκη, για να ενημερώνονται για τις δραστηριότητες του ΔΠΔ.
Γιατί είναι σημαντική η απόφαση του ΔΠΔ για τον Ερντογάν;
Μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, η παγκόσμια ατμόσφαιρα χώρισε τον κόσμο σε δύο μπλοκ: δημοκρατικές χώρες που ενώνονται για να προστατεύσουν τη διεθνή τάξη που βασίζεται σε κανόνες και αυταρχικά καθεστώτα που υποστηρίζουν τη Ρωσία. Η πρόσφατη απόφαση του ΔΠΔ σχετικά με τον Πούτιν θα μπορούσε να επιδεινώσει περαιτέρω αυτή την πόλωση. Αμέσως μετά την απόφαση του ΔΠΔ, το ταξίδι του Κινέζου ηγέτη Xi Jinping στη Ρωσία και η κοινή τους αμφισβήτηση στη διεθνή τάξη που βασίζεται σε κανόνες κατά τη διάρκεια της επίσκεψης, σε συνδυασμό με τον ισχυρισμό τους ότι ο κόσμος εξελίσσεται σε μια πολυπολική δομή, θα μπορούσε να εντείνει τον αγώνα μεταξύ των μπλοκ. Ως μέλος του ΝΑΤΟ, η κυβέρνηση Ερντογάν μπορεί να χρειαστεί να επανεκτιμήσει τη σχέση της με τη Ρωσία σε αυτό το περιβάλλον.
Ωστόσο, ο Ερντογάν χρειάζεται την υποστήριξη του Πούτιν για να πετύχει στις επερχόμενες βουλευτικές και προεδρικές εκλογές της 14ης Μαΐου. Έχοντας επίγνωση του πραγματισμού του Ερντογάν στις διμερείς σχέσεις, ο Πούτιν μπορεί να επισκεφθεί την Τουρκία πριν από τις εκλογές για να προλάβει οποιεσδήποτε μετεκλογικές αλλαγές πολιτικής έναντι της Ρωσίας. Αυτό θα έφερνε την κυβέρνηση Ερντογάν σε δύσκολη θέση, καθώς θα φιλοξενούσε έναν πρόεδρο που θα υπόκειται σε ένταλμα σύλληψης του ΔΠΔ. Αυτή η κατάσταση θα μπορούσε να οδηγήσει σε ένα νέο σημείο ρήξης στις σχέσεις του Ερντογάν με το ΝΑΤΟ και την ΕΕ. Αυτή τη στιγμή, το μόνο που μπορεί να κάνει ο Ερντογάν είναι να προσευχηθεί να μην πραγματοποιήσει μια τέτοια επίσκεψη ο Πούτιν στην Τουρκία, καθώς ο Πούτιν έχει σημαντικά στοιχεία σχετικά με την υποστήριξη που παρέχεται σε ριζοσπαστικές τρομοκρατικές οργανώσεις στη Συρία, κάτι που θα μπορούσε να οδηγήσει στη δίκη του Ερντογάν από το ΔΠΔ.
* Ο Fatih Yurtsever είναι πρώην αξιωματικός του ναυτικού στις Τουρκικές Ένοπλες Δυνάμεις. Χρησιμοποιεί ψευδώνυμο για λόγους ασφαλείας.