Η είδηση μιας πιθανής συμφωνίας μεταξύ του Ιράν και της Ρωσίας για την προμήθεια της Τεχεράνης με 24 μαχητικά αεροσκάφη Sukhoi Su-35 είναι σημαντική και όχι παροδική, καθώς οι εντάσεις μεταξύ των δύο κρατών και των δυτικών εθνών συνεχίζουν να κλιμακώνονται.
Yasmine Rashid - thecradle.co / Παρουσίαση Freepen.gr
Εάν το Ιράν στείλει επίσης βαλλιστικούς πυραύλους ακριβείας μικρού βεληνεκούς στη Ρωσία σε συνδυασμό με αυτήν τη συμφωνία, αυτές οι εντάσεις θα κλιμακωθούν περαιτέρω.
Αν και δεν έχει υπάρξει ακόμη επίσημη ανακοίνωση για τη συμφωνία, Ιρανοί αξιωματούχοι έχουν εκφράσει ενδιαφέρον για την απόκτηση των μαχητικών αεροσκαφών Su-30 και Su-35, επιπλέον του ρωσικού Su-57 πέμπτης γενιάς.
Στις 15 Ιανουαρίου, ένα μέλος της ιρανικής Επιτροπής Εθνικής Ασφάλειας και Εξωτερικής Πολιτικής, ο Shahryar Heidari, επιβεβαίωσε ότι τα μαχητικά αεροσκάφη θα φτάσουν τον ερχόμενο Μάρτιο και πως η Τεχεράνη ζήτησε κι άλλο στρατιωτικό εξοπλισμό από τη Ρωσία, συμπεριλαμβανομένων συστημάτων αεράμυνας, πυραυλικών συστημάτων και ελικοπτέρων.
Ο Farzin Nadimi, αναλυτής που ειδικεύεται σε υποθέσεις ασφάλειας και άμυνας που σχετίζονται με το Ιράν και την περιοχή του Περσικού Κόλπου, λέει στο The Cradle πως η συμφωνία, «αν πραγματοποιηθεί, θα οδηγήσει σε στενότερες αμυντικές σχέσεις μεταξύ του Ιράν και της Ρωσίας».
«Αντιπαράθεση με τη Δύση»
Αυτή η ενέργεια συμπίπτει με τις παγκόσμιες γεωπολιτικές αλλαγές και την εμβάθυνση των δεσμών μεταξύ Μόσχας και Τεχεράνης. Σήμερα, ο πόλεμος Ρωσίας-Ουκρανίας είναι το πιο σημαντικό θέατρο σύγκρουσης μεταξύ δύο αξόνων: ενός δυτικού με επικεφαλής τις ΗΠΑ και ενός άλλου που αντιτίθεται στη δυτική πολιτική που περιλαμβάνει την Κίνα, τη Ρωσία, το Ιράν και τους αντίστοιχους συμμάχους τους.
Σύμφωνα με τον Muhammad Saif El-Din, ερευνητή στις Ρωσο-Ατλαντικές σχέσεις, αυτή η συμφωνία όπλων «εντάσσεται στην ευρύτερη αντιπαράθεση με τη Δύση» και την αποφασιστικότητα της Κίνας, της Ρωσίας, της Ινδίας, του Ιράν και άλλων χωρών να αμφισβητήσουν την κυριαρχία του δολαρίου μέσω εμπορίου σε τοπικά νομίσματα:
«Αυτοί οι παράγοντες ενθαρρύνουν περισσότερες χώρες να συντονιστούν για να σχηματίσουν συμμαχικά μπλοκ, ειδικά στη Νότια Αμερική, τη Μέση Ανατολή [Δυτική Ασία] και την Αφρική. Το αποτέλεσμα της αντιπαράθεσης στην Ουκρανία θα καθορίσει τη μορφή των κρίσεων που θα ακολουθήσουν, και συνεπώς τη μορφή της νέας παγκόσμιας τάξης πραγμάτων».
Είναι πολύ πιθανό η συμφωνία Ιράν-Ρωσίας να οδηγήσει σε πολωτικές διεθνείς αντιδράσεις καθώς θα είναι «μια μεγάλη ώθηση για την ιρανική αεροπορία», λέει ο αναλυτής Nadimi. Αυτό θα μπορούσε ενδεχομένως να πυροδοτήσει μία «μίνι κούρσα εξοπλισμών» στην περιοχή, με τη δυνατότητα της Ουάσιγκτον να παραδώσει προηγμένα όπλα σε κράτη του Περσικού Κόλπου και να επιταχύνει την παράδοση των αεροσκαφών F-35 στα ΗΑΕ.
Ο Nadimi πιστεύει ότι οι αραβικές χώρες στον Περσικό Κόλπο «θα προσπαθήσουν να υποβαθμίσουν τη σημασία της συμφωνίας, αλλά σίγουρα θα εργαστούν για να ενισχύσουν τις σχέσεις τους με την αεράμυνα με το Ισραήλ και τις Ηνωμένες Πολιτείες».
Ρωσική απροθυμία;
Ο Ιρανός στρατιωτικός αναλυτής Amin Berto πιστεύει, ωστόσο, ότι η Ρωσία δε θα χορηγήσει στο Ιράν μαχητικά αεροσκάφη όπως το Su-35, ούτε το πυραυλικό σύστημα S-400 καθώς «αλλάζει τους κανόνες του παιχνιδιού στην Ουκρανία». Επισημαίνει τη συμφωνία μεταξύ της Μόσχας και του Τελ Αβίβ, του Ριάντ και του Άμπου Ντάμπι για τον περιορισμό της πώλησης ποιοτικών όπλων και τεχνολογίας στο Ιράν – η οποία είναι επίσης μια σιωπηρή συμφωνία με την Ουάσιγκτον και το ΝΑΤΟ. Όπως εξηγεί ο Berto στο The Cradle:
«Οι Ρώσοι γνωρίζουν ότι αυτό το βήμα μπορεί να ωθήσει το Ισραήλ να παράσχει στην Ουκρανία ισραηλινά όπλα, ενώ η Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα μπορεί να καταφύγουν στην αύξηση της παραγωγής πετρελαίου και στη μείωση της τιμής του, κάτι που θα ήταν μοιραίο πλήγμα για τη ρωσική οικονομία».
Αν και ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου σκέφτηκε να στείλει στρατιωτική βοήθεια στην Ουκρανία, ο αρθρογράφος Stephen Cook στο Foreign Policy πιστεύει ότι το Τελ Αβίβ είναι απίθανο να εξοπλίσει το Κίεβο, δεδομένης της επιθυμίας του να διατηρήσει μια εποικοδομητική σχέση με τη Μόσχα και «περιοχές κοινού ενδιαφέροντος μεταξύ των δύο πλευρών, συμπεριλαμβανομένης της Συρίας και της ασφάλειας».
Ο Κουκ θεωρεί την προτεινόμενη πώληση ρωσικών μαχητικών αεροσκαφών στο Ιράν ως κίνηση για να ενθαρρύνει την Τεχεράνη να παράσχει περισσότερη βοήθεια στον πόλεμο εναντίον του Κιέβου – αν και παραμένει ασαφές εάν το Ιράν είναι πρόθυμο να συμμετάσχει περαιτέρω σε αυτήν τη σύγκρουση.
Αυξανόμενη στρατιωτική συνεργασία
Στις 5 Φεβρουαρίου 2023, η Wall Street Journal ανέφερε πως το Ιράν και η Ρωσία σχεδιάζουν να κατασκευάσουν ένα νέο εργοστάσιο στη Ρωσία που θα παράγει τουλάχιστον 6.000 μη επανδρωμένα αεροσκάφη υψηλής ταχύτητας για χρήση στη σύγκρουση στην Ουκρανία. Παρά την εξέλιξη αυτή, ο Κουκ πιστεύει ότι η Ουάσιγκτον και οι δυτικοί σύμμαχοί της δε θα επιβάλουν πρόσθετες κυρώσεις στη Ρωσία, λέγοντας: «Αυτό που θα κάνει η Δύση ως απάντηση στη συμφωνία είναι να εντείνει την πίεση στη Ρωσία παρέχοντας στην Ουκρανία μαχητικά αεροσκάφη».
Ο επικεφαλής της Κεντρικής Υπηρεσίας Πληροφοριών (CIA), Γουίλιαμ Μπερνς, έχει εκφράσει προηγουμένως ανησυχίες για «μια πλήρη αμυντική συνεργασία μεταξύ Ρωσίας και Ιράν». Σε συνέντευξή του στο αμερικανικό μέσο PBS, ο Μπερνς είπε ότι η Ουάσιγκτον «φέρει την ευθύνη για την προσέγγιση μεταξύ των δύο χωρών μετά το πάγωμα της ιρανικής πυρηνικής συμφωνίας και την προσπάθειά της να απομονώσει τη Ρωσία».
«Οι Ρώσοι αρχίζουν να εξετάζουν τρόπους με τους οποίους, τεχνολογικά ή τεχνικά, μπορούν να υποστηρίξουν τους Ιρανούς, κάτι που αποτελεί πραγματική απειλή για τη γειτονιά του ίδιου του Ιράν, και για πολλούς από τους φίλους και εταίρους μας στη γειτονιά του Ιράν», είπε.
Εν τω μεταξύ, Ιρανοί παρατηρητές εικάζουν ότι η Ουάσιγκτον πιθανότατα θα στείλει θετικά μηνύματα προς τις ιρανικές πυρηνικές συνομιλίες προκειμένου να «αποσταθεροποιήσει τη σχέση μεταξύ Μόσχας και Τεχεράνης».
Αμοιβαία και αντικρουόμενα συμφέροντα
Η ιρανο-ρωσική στρατιωτική συνεργασία έχει μακρά ιστορία που χρονολογείται από τη σοβιετική εποχή, και τα δύο έθνη έχουν συνάψει προηγουμένως συμφωνίες για την προμήθεια της Ισλαμικής Δημοκρατίας με διάφορους τύπους στρατιωτικού εξοπλισμού, συμπεριλαμβανομένου του πυραυλικού συστήματος αεράμυνας S-300, των μαχητικών Su-30, αρμάτων μάχης T-90 και πυραύλων κρουζ Caliber.
Παρά τη συνεργασία τους, η σχέση μεταξύ του Ιράν και της Ρωσίας περιπλέκεται από μια σειρά αντικρουόμενων συμφερόντων. Για παράδειγμα, η Ρωσία έχει υποστηρίξει ορισμένες κυρώσεις του ΟΗΕ κατά της Τεχεράνης για το πυρηνικό της πρόγραμμα, ενώ το Ιράν θεωρεί το Ισραήλ εχθρό και υποστηρίζει σχηματισμούς αντίστασης εναντίον του. Επιπλέον, η Ρωσία έχει καλές σχέσεις με το Ριάντ και το Άμπου Ντάμπι, που θεωρούν την Τεχεράνη ως τον κύριο αντίπαλό τους στην περιοχή.
Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια, η Μόσχα και η Τεχεράνη έχουν αναπτύξει τη συνεργασία τους σε ορισμένα βασικά περιφερειακά και διεθνή ζητήματα, συμπεριλαμβανομένης της αμοιβαίας πολιτικής, διπλωματικής και στρατιωτικής υποστήριξης της Δαμασκού στον πόλεμο της Συρίας. Ο δυτικός αποκλεισμός που επιβλήθηκε από την Ουάσιγκτον και τους συμμάχους της εναντίον των δύο χωρών οδήγησε επίσης στην ενίσχυση της οικονομικής συνεργασίας και των χρηματοοικονομικών δεσμών μεταξύ τους.
Όσον αφορά τα οικονομικά, η Τεχεράνη και η Μόσχα έχουν συνδέσει τα τραπεζικά τους συστήματα για να παρακάμψουν τον έλεγχο και την εποπτεία των ΗΠΑ στις χρηματοπιστωτικές συναλλαγές - σε μια προσπάθεια να μετριάσουν τις επιπτώσεις του δυτικού εμπάργκο στις συναλλαγές τους μετά τον χωρισμό τους από το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό δίκτυο «SWIFT» για τις τραπεζικές μεταφορές.
Οι πρόσθετες πολιτικές αποδολαριοποίησης περιλαμβάνουν μια συμφωνία για συναλλαγές σε ριάλ Ιράν έναντι του Ρωσικού ρουβλίου στις χρηματοοικονομικές συναλλαγές και την απόφαση για συναλλαγές στα δύο εθνικά νομίσματα στο ιρανικό συνάλλαγμα.
Το 2021, ο όγκος του εμπορίου μεταξύ του Ιράν και της Ρωσίας ξεπέρασε τα 4 δισεκατομμύρια δολάρια. Την ίδια χρονιά, ο Ιρανός πρόεδρος Ebrahim Raisi ανακοίνωσε πως το εμπόριο της χώρας του με τη Ρωσία θα αυξηθεί κατά 80%. Η Ρωσία και το Ιράν συζήτησαν επίσης τη συνεργασία σε έργα υποδομής, συμπεριλαμβανομένων των σιδηροδρόμων, της ενέργειας και των συστημάτων επικοινωνιών. Στον τομέα της γεωργίας, η Ρωσία εξάγει σιτάρι και άλλα τρόφιμα στο Ιράν και εισάγει φρούτα και λαχανικά σε αντάλλαγμα.
Ο ενεργειακός τομέας αποτελεί τομέα σημαντικής συνεργασίας μεταξύ των δύο κρατών. Το 2022, η Ρωσία δάνεισε στο Ιράν 1,4 δισεκατομμύρια δολάρια για την κατασκευή του θερμοηλεκτρικού σταθμού Sirik. Υπεγράφη μνημόνιο κατανόησης μεταξύ του ρωσικού ενεργειακού κολοσσού Gazprom και της National Iranian Oil Corporation τον περασμένο Ιούνιο – αξίας περίπου 40 δισεκατομμυρίων δολαρίων – για την ανάπτυξη των κοιτασμάτων φυσικού αερίου Kish και Northern Pars, εκτός από τη συζήτηση για την ανάπτυξη έξι κοιτασμάτων πετρελαίου και την εγκατάσταση φυσικού αερίου αγωγών για εξαγωγές.
Τον περασμένο Οκτώβριο, η Τεχεράνη και η Μόσχα υπέγραψαν συμφωνία για το Ιράν να προμηθεύσει περίπου 40 αεριοστρόβιλους σε ρωσικούς θερμοηλεκτρικούς σταθμούς. Σύμφωνα με τα ρωσικά μέσα ενημέρωσης, αυτή η συμφωνία αντιπροσωπεύει τη μεγαλύτερη εξαγωγή τεχνολογίας του Ιράν στη σύγχρονη ιστορία.
Ωστόσο, το μέλλον της σχέσης μεταξύ Ρωσίας και Ιράν είναι αβέβαιο και δύσκολο να προβλεφθεί. Ενώ οι δεσμοί τους έχουν ενισχυθεί, η δυνατότητα για μια συνολική συμμαχία εξακολουθεί να εξαρτάται από πολλούς παράγοντες.
Αυτά περιλαμβάνουν την ικανότητά τους να επιλύουν τις διαφορές τους και να διαχειρίζονται αποτελεσματικά τις προκλήσεις στην περιοχή, ιδιαίτερα τη συνεχιζόμενη συριακή σύγκρουση όπου τα συμφέροντά τους έχουν ελαφρώς αποκλίνει. Παρόλα αυτά, δεν αποκλείεται να προκύψει μια ισχυρότερη συμμαχία μεταξύ των δύο χωρών, δεδομένης της τρέχουσας τροχιάς της σχέσης τους εν μέσω της κλιμάκωσης της παγκόσμιας γεωπολιτικής σύγκρουσης.