Μια δίκαιη παγκόσμια τάξη κερδίζει δυναμική καθώς οι εντάσεις ξεσπούν μεταξύ των κυρίαρχων και των αναδυόμενων παγκόσμιων δυνάμεων
Μast Ιrham/Pοοl Photo via ΑΡ
Η πολυπολικότητα είναι μια κωδική λέξη για πιο δίκαιη κατανομή εξουσίας στον κόσμο. Αν και η παγκόσμια δύναμη, ιδιαίτερα η οικονομική, διασκορπίζεται τα τελευταία χρόνια, κυρίως προς την Ανατολή, εξακολουθεί να μην αντικατοπτρίζεται επαρκώς στη λήψη αποφάσεων για παγκόσμια ζητήματα.
Του Kanwal Sibal, πρώην υπουργού Εξωτερικών της Ινδίας και πρώην
Πρεσβευτή στη Ρωσία μεταξύ 2004 και 2007. Κατείχε επίσης πρεσβειακές
θέσεις στην Τουρκία, την Αίγυπτο, τη Γαλλία και ήταν Αναπληρωτής
Αρχηγός Αποστολής στην Ουάσιγκτον DC - Russia Today / Παρουσίαση
Freepen.gr
Η Δύση, με επικεφαλής τις ΗΠΑ, εξακολουθεί να κυριαρχεί στους διεθνείς πολιτικούς και χρηματοπιστωτικούς θεσμούς. Επιδιώκει να επιβάλει τις αξίες και τους κανόνες της σε άλλους και χρησιμοποιεί τα ανθρώπινα δικαιώματα και τη δημοκρατία ως εργαλεία για να παρεμβαίνει στις εσωτερικές υποθέσεις άλλων χωρών. Δεν εγκατέλειψε τις προσπάθειες να επιφέρει αλλαγή καθεστώτος σε άλλες χώρες για να προωθήσει τη γεωπολιτική της ατζέντα. Επί του παρόντος ενισχύει ή δημιουργεί στρατιωτικές συμμαχίες και συνεργασίες για να διατηρήσει την παγκόσμια ηγεσία της. Προσπαθεί να διαμορφώσει αφηγήσεις σε διεθνές επίπεδο υπέρ της μέσω των παγκόσμιων δικτύων πληροφοριών που ελέγχει. Η ισχύς που ασκούν οι ΗΠΑ σε όλες τις συναλλαγές σε δολάρια ΗΠΑ, μαζί με το καθεστώς του δολαρίου ΗΠΑ ως παγκόσμιου αποθεματικού νομίσματος, εξοπλίζει την Ουάσιγκτον με ένα μοναδικό όπλο οικονομικής κυριαρχίας, συμπεριλαμβανομένης της χρήσης των κυρώσεων ως μέσου για να κάμψει τις χώρες προς επίτευξη των στρατηγικών της στόχων.
Όλες αυτές οι ελλείψεις στην παγκόσμια διακυβέρνηση αποτυπώνονται στο ξετύλιγμα της σύγκρουσης στην Ουκρανία. Η Ρωσία έχει υποβληθεί σε σειρά κυρώσεων από τη Δύση χωρίς την έγκριση του ΟΗΕ. Οι τρίτες χώρες πιέζονται να τις τηρήσουν υπό τον πόνο των δευτερογενών κυρώσεων από τις ΗΠΑ. Η απώλεια πρόσβασης στις χρηματοπιστωτικές αγορές των ΗΠΑ είναι ένας κίνδυνος που οι χώρες θέλουν να αποφύγουν. Καθώς πολλές ρωσικές τράπεζες αποκλείονται αυθαίρετα από το σύστημα πληρωμών SWIFT, οι ρυθμίσεις τραπεζικών μεταφορών με τη Ρωσία έχουν διαταραχθεί, επηρεάζοντας τις εμπορικές ανταλλαγές. Τα ρωσικά συναλλαγματικά αποθέματα στο εξωτερικό κατασχέθηκαν παράνομα. Όχι μόνο η Δύση έσπασε τους δεσμούς πετρελαίου και φυσικού αερίου με τη Ρωσία, αλλά και άλλες χώρες έχουν πιεστεί να το κάνουν. Επιβλήθηκε ανώτατο όριο τιμής στο ρωσικό πετρέλαιο σε μια προσπάθεια να περιοριστούν τα ρωσικά κέρδη από τις πωλήσεις πετρελαίου. Ο δηλωμένος στόχος αυτών των μέτρων είναι να προκαλέσουν την οικονομική κατάρρευση της Ρωσίας. Ο αγωγός φυσικού αερίου Nord Stream 2 ανατινάχθηκε για να τερματιστεί η εξάρτηση της Γερμανίας από το ρωσικό αέριο. Η περιουσία ιδιωτών Ρώσων ιδιωτών κατασχέθηκε χωρίς τη δέουσα νομική διαδικασία, γεγονός που θέτει υπό αμφισβήτηση την ιερότητα της ιδιωτικής ιδιοκτησίας στις δυτικές χώρες. Τα ρωσικά μέσα ενημέρωσης έχουν απαγορευτεί κατά παράβαση της δέσμευσης της Ευρώπης για την ελευθερία του λόγου ως θεμελιώδη αξία, και τα δυτικά μέσα ενημέρωσης προπαγανδίζουν εδώ και καιρό αφηγήσεις που δαιμονοποιούν τη Ρωσία και τον Πρόεδρό της.
Η ουσία της πολυπολικότητας είναι η πολυμέρεια. Ωστόσο, οι δομές της πολυμέρειας δε λειτούργησαν καλά στον τομέα της διεθνούς ασφάλειας ιδιαίτερα και έχουν αποδυναμωθεί περαιτέρω λόγω της απουσίας μεταρρυθμίσεων στους διεθνείς πολιτικούς και οικονομικούς θεσμούς. Το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ, η Παγκόσμια Τράπεζα και το ΔΝΤ εξακολουθούν να αντικατοπτρίζουν τον κόσμο του 1945 με πολλούς τρόπους και απαιτούν μια ενδελεχή αναθεώρηση και σύγχρονη αναδιάρθρωση. Το Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών πρέπει να επεκταθεί για να δώσει περισσότερη εκπροσώπηση στις ανερχόμενες αναπτυσσόμενες χώρες της Λατινικής Αμερικής, της Αφρικής και της Ασίας. Αυτό είναι απίθανο να συμβεί στο ορατό μέλλον, καθώς οι βαθιοί διχασμοί μεταξύ της Δύσης από τη μια πλευρά και της Ρωσίας και της Κίνας από την άλλη εμποδίζουν ακόμη περισσότερο την εμφάνιση μιας ήδη δύσκολης συναίνεσης. Η διεύρυνση του Συμβουλίου Ασφαλείας, ουσιαστικά, συνιστά μεταβίβαση εξουσίας σε διεθνές επίπεδο, και σε αυτό θα συνεχίσουν να αντιστέκονται οι μόνιμες δυνάμεις για διάφορους λόγους.
Πολυμερισμός σημαίνει προθυμία αποδοχής της ανακατανομής της παγκόσμιας δύναμης που έχει ήδη συμβεί στο έδαφος, αντί να αναζητούμε τρόπους για να περιορίσουμε την εισαγωγή της ενισχύοντας υπάρχουσες συμμαχίες και σφυρηλατώντας νέες, όπως φαίνεται σήμερα. Η διατλαντική συμμαχία έχει ενισχυθεί, η επέκταση του ΝΑΤΟ λαμβάνει χώρα, η Γερμανία και η Ιαπωνία επανεξοπλίζονται, οι συμμαχίες των ΗΠΑ στην Ασία ενισχύονται, μια νέα συμμαχία AUKUS έχει δημιουργηθεί και το Quad εμβαθύνεται ως πλατφόρμα. Στο επίκεντρο αυτού βρίσκονται οι αντιληπτές απειλές από τη Ρωσία στον απόηχο της σύγκρουσης στην Ουκρανία και από την Κίνα που αναδεικνύεται σε αντίπαλη δύναμη οικονομικά, πολιτικά και στρατιωτικά επίσης. Ουσιαστικά, η αναζωογόνηση των συμμαχιών έχει σκοπό να περιορίσει την εμφάνιση της πολυπολικότητας περιορίζοντας την ανάπτυξη ανεξάρτητων πόλων εξουσίας και τον αντίκτυπό τους. Η προσπάθεια είναι να αναγνωριστούν οι αλλαγές στην εξουσία σε παγκόσμιο επίπεδο αλλά και να εδραιωθεί αυτή η αλλαγή κάτω από την ομπρέλα των ΗΠΑ όσο το δυνατόν περισσότερο. Η φιλοδοξία της Ευρώπης να τροφοδοτήσει έναν ανεξάρτητο ρόλο, που ωθήθηκε κάποτε από τη Γαλλία, έχει ουσιαστικά καταργηθεί προς το παρόν.
Η Ρωσία, διαισθανόμενη την απώλεια ισχύος της μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης και επιδιώκοντας να οικοδομήσει ένα μη δυτικό μέτωπο ενάντια στη μονομερή δράση των ΗΠΑ, ξεκίνησε μια ώθηση για έναν πολυπολικό κόσμο. Προωθήθηκε από την προώθηση των έγχρωμων επαναστάσεων από τις ΗΠΑ, τις αλλαγές καθεστώτων, ακόμη και τη διάλυση χωρών για την εξυπηρέτηση γεωπολιτικών σκοπών, φαινομενικά στο όνομα της δημοκρατίας και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η πλατφόρμα διαλόγου Ρωσίας-Ινδίας-Κίνας (RIC), μια ιδέα που ξεκίνησε από τον πρώην υπουργό Εξωτερικών της Ρωσίας Evgeny Primakov το 1998, ήταν το πρώτο βήμα προς αυτή την κατεύθυνση. Το RIC εξελίχθηκε σε BRIC με την προσθήκη της Βραζιλίας και BRICS με την είσοδο της Νότιας Αφρικής. Αυτό έδωσε μια πολυηπειρωτική βάση στην έννοια της πολυπολικότητας. Έκτοτε, οι BRICS ανέβηκαν σε επίπεδο συνόδου κορυφής. Η ατζέντα τους για θεσμικές επαφές και προώθηση της οικονομικής και χρηματοπιστωτικής συνεργασίας απέφερε απτά αποτελέσματα. Σήμερα, πολλές χώρες επιδιώκουν την ένταξη στους BRICS, όπως η Αλγερία, η Αργεντινή και το Ιράν που έχουν υποβάλει αίτηση, ενώ η Αίγυπτος, η Ινδονησία, η Σαουδική Αραβία και η Τουρκία είναι πιθανά μέλη. Η μεγαλύτερη συνδεσιμότητα, οι μεταφορές, ο ενεργειακός εφοδιασμός, το εμπόριο, οι εναλλακτικές αλυσίδες εφοδιασμού και η αποδολαριοποίηση θα μπορούσαν να προωθηθούν συγκεκριμένα υπό την αιγίδα των BRICS.
Ο Οργανισμός Συνεργασίας της Σαγκάης (SCO) με επικεφαλής τη Ρωσία και την Κίνα είναι ένα άλλο φόρουμ για την προώθηση της πολυπολικότητας. Η Ινδία είναι μέλος και θα φιλοξενήσει τη σύνοδο κορυφής του SCO φέτος. Το Ιράν έγινε δεκτό ως νέο μέλος και σύμφωνα με τον Ρώσο υπουργό Εξωτερικών Λαβρόφ, συνολικά περίπου 20 χώρες επιθυμούν να ενταχθούν στους BRICS και τον SCO. Οι δυτικές δυνάμεις απουσιάζουν σημαντικά τόσο από το BRICS όσο και από τον SCO, επιτρέποντας στους οργανισμούς να προσδιορίσουν σφαίρες συνεργασίας και να δημιουργήσουν δομές από κοινού που παρέχουν μεγαλύτερη αυτονομία από το δυτικοκυριαρχούμενο σύστημα στην επιδίωξη κοινών συμφερόντων.
Η αποτυχία της Δύσης να απομονώσει τη Ρωσία είναι απόδειξη της αυξανόμενης πολυπολικότητας. Η Ρωσία αντέχει τις καταναγκαστικές κυρώσεις. Το πετρέλαιό της ρέει διεθνώς παρά τα εμπάργκο της Δύσης. Η ενίσχυση των στρατηγικών δεσμών Ρωσίας-Κίνας, η ετοιμότητα της Ινδίας να επεκτείνει τους δεσμούς της με τη Ρωσία παρά τις δυτικές πιέσεις και η άρνηση του Νέου Δελχί να καταδικάσει τη Ρωσία στο ζήτημα της Ουκρανίας είναι άλλα παραδείγματα. Αφρικανικές χώρες που προσεγγίζουν τη Ρωσία, η Κίνα μεσολαβεί για την ειρήνη μεταξύ του Ιράν και της Σαουδικής Αραβίας, η Τουρκία, παρά το γεγονός ότι είναι μέλος του ΝΑΤΟ, αρνείται να επιβάλει κυρώσεις στη Ρωσία και, πράγματι, επεκτείνει τους δεσμούς μαζί της, απορρέει επίσης από την εμφάνιση της πολυπολικότητας στο διεθνές σύστημα. Η αυξανόμενη χρήση εθνικών νομισμάτων για το εμπόριο αντί του δολαρίου ΗΠΑ υπόσχεται να είναι ένα σημαντικό βήμα προς αυτή την κατεύθυνση επίσης.
Δεν υπάρχει αμφιβολία πως το τρέχον παιχνίδι εντάσεων μεταξύ Δύσης και Ρωσίας για την Ουκρανία, ειδικά οι επιπτώσεις του στα συμφέροντα του παγκόσμιου Νότου, θα δώσει ώθηση στην πολυπολικότητα. Είναι σημαντικό, ωστόσο, η πολυπολικότητα να λειτουργεί σε ένα πολυμερές συνεργατικό, δίκαιο και ειρηνικό πλαίσιο και όχι σε ένα ανταγωνιστικό παιχνίδι εξουσίας που βασίζεται σε συστήματα συμμαχίας και στρατιωτικές εντάσεις.