Στις 6 Μαρτίου 2023, Ιρανοί και Σαουδάραβες αξιωματούχοι πραγματοποίησαν συνάντηση στο Πεκίνο όπου συμφώνησαν να αποκαταστήσουν τις διμερείς σχέσεις. Η συμφωνία ήταν σημαντική όχι μόνο για την αμοιβαία αποκλιμάκωση των εντάσεων στη Δυτική Ασία, αλλά και για την αυξανόμενη σημασία της Σαουδικής Αραβίας στη διαδικασία της ευρασιατικής ολοκλήρωσης με επικεφαλής την Κίνα και τη Ρωσία.
Agha Hussain - thecradle.co / Παρουσίαση Freepen.gr
Χαιρετίζοντας την κινεζική διαμεσολάβηση, το βασίλειο έχει τοποθετηθεί ως ανεξάρτητος παράγοντας ικανός να ανοίξει πόρτες για το Πεκίνο και τη Μόσχα σε μια περιοχή όπου παραδοσιακά επισκιάζονταν από μια μεγάλη αντίπαλο, τις ΗΠΑ. Αυτή η κίνηση ενισχύει τη σημασία της Σαουδικής Αραβίας στο γεωπολιτικό τοπίο και ενισχύει τους δεσμούς της με το Πεκίνο και τη Μόσχα.
Διεκδίκηση αυτονομίας από τις ΗΠΑ
Για μεγάλο μέρος της ιστορίας της, η Σαουδική Αραβία ήταν σταθερός σύμμαχος των ΗΠΑ στην περιοχή του Περσικού Κόλπου. Ωστόσο, το στρατιωτικό τέλμα του διαδόχου Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν (MbS) στην Υεμένη – μεταξύ άλλων – έπληξε την αντίληψη της Ουάσιγκτον για το βασίλειο ως ένα σταθερό και αξιόπιστο φυλάκιο στην περιοχή. Το αίσθημα ήταν αμοιβαίο και ανάγκασε τον MbS να αναζητήσει βοήθεια από άλλα έθνη για να βοηθήσει στη μείωση της έντασης στα σύνορα της Σαουδικής Αραβίας.
Μεταξύ 2021 και 2022, το Ριάντ συμμετείχε σε αρκετούς γύρους διαλόγου με το Ιράν που φιλοξενήθηκε από το Ιράκ για να διαπραγματευτεί τη βοήθεια από την Τεχεράνη για να αποτρέψει τους συμμάχους της στην Υεμένη και το Ιράκ να επιτεθούν στο σαουδαραβικό έδαφος.
Αυτό που είναι ιδιαίτερα αξιοσημείωτο για την Κίνα και τη Ρωσία είναι ότι ο MbS δε χρησιμοποίησε αυτή τη διπλωματία ως μέσο για να αποκαταστήσει την παραδοσιακή κεντρική θέση των ΗΠΑ στις περιφερειακές πολιτικές και πολιτικές ασφαλείας του βασιλείου. Αντίθετα, έθεσε μια ιδέα συνεργασίας με το Πεκίνο και τη Μόσχα, ενώ ταυτόχρονα σνόμπαρε την Ουάσιγκτον.
Για παράδειγμα, τον Οκτώβριο του 2022, η Σαουδική Αραβία συνεργάστηκε με τον εταίρο του ΟΠΕΚ + τη Ρωσία για να μειώσει την παραγωγή πετρελαίου, παραβιάζοντας τις δεσμεύσεις που ανέλαβε απέναντι στον Πρόεδρο των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν κατά την επίσκεψή του τον Ιούλιο στη Τζέντα. Ο MbS επισκίασε επίσης το ταξίδι του Μπάιντεν με ένα πολύ μεγαλύτερο καλωσόρισμα για τον Κινέζο Πρόεδρο Σι Τζινπίνγκ το Δεκέμβριο, κατά τον οποίο το Ριάντ φιλοξένησε επίσης την πρώτη Σύνοδο Κορυφής του Συμβουλίου Συνεργασίας Κίνας-Κόλπου (ΣΣΚ) για να υπογραμμίσει τη σαουδική άποψη για την Κίνα ως περιφερειακό εταίρο και όχι απλώς ως ένα διμερή.
Σε αυτό το πλαίσιο, η απόφαση της Σαουδικής Αραβίας να υπογράψει μια συμφωνία με τη μεσολάβηση της Κίνας με το Ιράν χωρίς τη συμμετοχή της Ουάσιγκτον ερμηνεύτηκε ως «μεσαίο δάχτυλο στον Μπάιντεν», σύμφωνα με τα λόγια του πρώην αναλυτή του Στέιτ Ντιπάρτμεντ των ΗΠΑ, Άαρον Ντέιβιντ Μίλερ.
Ομοίως, η εκκολαπτόμενη ύφεση του Ριάντ με τη Ρωσία με τη Συρία, της οποίας η κυβέρνηση είναι σύμμαχος του Ιράν και της Ιράν αλλά εξακολουθούν να της αντιτίθενται οι ΗΠΑ, δείχνει επίσης την προθυμία της Σαουδικής Αραβίας να απομακρυνθεί από την παραδοσιακή φιλοαμερικανική της στάση.
Μετακίνηση της περιοχής προς τα ανατολικά
Για την Κίνα και τη Ρωσία, αυτές οι κινήσεις του MbS σηματοδοτούν κάτι περισσότερο από διπλωματικές νίκες επί των ΗΠΑ. Αντιπροσωπεύουν την υποστήριξη της Σαουδικής Αραβίας στις προσπάθειές της να διαμορφώσουν τη δυναμική στον Περσικό Κόλπο, όπου και οι δύο ευρασιατικές δυνάμεις κρατούσαν μέχρι στιγμής χαμηλό προφίλ λόγω της δεκαετίας κυριαρχίας της Δύσης στην περιοχή – που τώρα βρίσκεται στην έξοδο.
Με τη διευκόλυνση της Σαουδικής Αραβίας, το Πεκίνο και η Μόσχα μπορούν να εμπλακούν στον Περσικό Κόλπο ως προγεφύρωμα για να επεκτείνουν την επιρροή τους στην ευρύτερη περιοχή της Δυτικής Ασίας και έτσι να προωθήσουν τα σχέδιά τους για την ευρασιατική ολοκλήρωση.
Η Κίνα, ειδικότερα, έχει πρωτοστατήσει σε αυτό το θέμα με τη φιλόδοξη Πρωτοβουλία Belt and Road (BRI), αξίας πολλών τρισεκατομμυρίων δολαρίων. Ο Περσικός Κόλπος είναι ήδη καλά ενσωματωμένος στο BRI χάρη στο αναπτυσσόμενο ενεργειακό εμπόριο Κίνας-ΣΣΚ και τις αυξανόμενες επενδύσεις της Κίνας σε βιομηχανικά πάρκα και λιμάνια σε όλο το ΣΣΚ. Ωστόσο, οι συγκρούσεις και η αναταραχή στην υπόλοιπη Δυτική Ασία έχουν μέχρι στιγμής δημιουργήσει εμπόδια στην ικανότητα της Κίνας να πραγματοποιήσει σημαντικές επενδύσεις BRI στην περιοχή.
Όπως σημειώθηκε σε μια ανάλυση του Μαρτίου 2022 για το Inside Arabia, η Κίνα θεωρεί την σταθερότητα των οικονομικών της συμφερόντων στον Περσικό Κόλπο ως απαραίτητη για την επιτυχία των σχεδίων της και θεωρεί τους δεσμούς Κίνας-ΣΣΚ ως πρότυπο για την σταθεροποίηση της ευρύτερης Δυτικής Ασίας υπό το BRI. Για το σκοπό αυτό, η Κίνα έχει υποστηρίξει τις προσπάθειες επίλυσης συγκρούσεων υπό την ηγεσία του ΣΣΚ στην Υεμένη και έχει επίσης προωθήσει την Πρωτοβουλία Πέντε Σημείων το Μάρτιο του 2021, ζητώντας προσπάθειες σταθεροποίησης σε όλη την περιοχή και τη δημιουργία μιας εγχώριας αρχιτεκτονικής ασφάλειας.
Σε αυτό το πλαίσιο, η συμφωνία εξομάλυνσης Ιράν-Σαουδικής Αραβίας είναι σπουδαία νέα για την Κίνα. Επιβεβαιώνει την ιδέα του Πεκίνου ότι οι συνεργασίες του στον Περσικό Κόλπο μπορούν να χρησιμεύσουν ως αφετηρία για προσπάθειες σταθεροποίησης για ολόκληρη τη Δυτική Ασία. Εξάλλου, η αντιπαλότητα της Τεχεράνης και του Ριάντ διαδραματίστηκε πολύ περισσότερο σε μέρη όπως η Υεμένη, ο Λίβανος, η Συρία, το Ιράκ και η Παλαιστίνη από ό,τι στον ίδιο τον Κόλπο.
Η Συμφωνία του Πεκίνου δεν ήταν μόνο μια θετική εξέλιξη για το BRI της Κίνας, αλλά και για τον Διεθνή Διάδρομο Μεταφορών Βορρά-Νότου (INSTC) υπό τη Ρωσία. Ακριβώς όπως η Μόσχα υποστηρίζει το BRI ως μέσο προώθησης της πολυπολικότητας και μείωσης της κυριαρχίας των ΗΠΑ, έχει εργαστεί ενεργά για να προωθήσει το INSTC, το οποίο συνδέει την Ινδία δια θαλάσσης με το Ιράν και στη συνέχεια με τη Βόρεια Ευρώπη μέσω Αζερμπαϊτζάν και Ρωσίας.
Με την ηρεμία των εντάσεων μεταξύ του Ιράν και της Σαουδικής Αραβίας, το INSTC πρόκειται να επωφεληθεί από τις αυξημένες οικονομικές ευκαιρίες . Η Ρωσία μπορεί να διερευνήσει δυνατότητες όπως η αύξηση του εμπορίου της με τον Περσικό Κόλπο δια του Ιράν μέσω του INSTC και, περαιτέρω, με την υπόλοιπη Δυτική Ασία. Έτσι, η ύφεση Ιράν-Σαουδικής Αραβίας είναι καλά νέα για τα έργα συνδεσιμότητας της ίδιας της Ρωσίας και τις προσπάθειες περιφερειακής ολοκλήρωσης.
Ενίσχυση του SCO
Στις 29 Μαρτίου 2023, η Σαουδική Αραβία ανακοίνωσε την πρόθεσή της να γίνει εταίρος διαλόγου του Οργανισμού Συνεργασίας της Σαγκάης (SCO), ενός ιδρύματος που ιδρύθηκε από την Κίνα για την προώθηση της πολυμερούς ασφάλειας και του διπλωματικού συντονισμού για περιφερειακά ζητήματα στην Ευρασία.
Η SCO περιλαμβάνει ήδη την Κίνα, τη Ρωσία, την Ινδία, το Πακιστάν, το Καζακστάν, το Κιργιστάν, το Ουζμπεκιστάν και το Τατζικιστάν, καλύπτοντας την άμεση ευρασιατική γειτονιά της Κίνας στην Κεντρική και Νότια Ασία καθώς και τη Ρωσία.
Με τη συνεχιζόμενη ένταξη του Ιράν ως πλήρες μέλος της SCO, η είσοδος της Σαουδικής Αραβίας ως εταίρου διαλόγου θα έφερνε δύο από τα πιο σημαντικά κράτη όσον αφορά την επίλυση συγκρούσεων στη Δυτική Ασία στις τάξεις του οργανισμού.
Αυτό είναι το είδος της επέκτασης της ιδιότητας μέλους, του πεδίου εφαρμογής και της συνάφειας του SCO που επιδιώκεται από την Κίνα και επίσης τη Ρωσία. Η Μόσχα θεωρούσε από καιρό τον SCO ως ιδανική πλατφόρμα για να παρουσιάσει ένα ενιαίο σινο-ρωσικό μέτωπο ενάντια στα συμφέροντα των ΗΠΑ, με πρώιμο παράδειγμα τη διακήρυξη της Συνόδου Κορυφής της Αστάνα του SCO τον Ιούλιο του 2005 που απαιτούσε την απόσυρση της στρατιωτικής παρουσίας των ΗΠΑ από την Κεντρική Ασία .
Έτσι, η επέκταση της εντολής του SCO στα ζητήματα της Δυτικής Ασίας προσφέρει στη Μόσχα την ευκαιρία να πιέσει για σινο-ρωσική συνεργασία κατά των ΗΠΑ στη Δυτική Ασία επίσης, συνεχίζοντας στο πνεύμα της ευρασιατικής τους εταιρικής σχέσης, όπως κατοχυρώνεται στο SCO.
Οι νέοι ορίζοντες του Ριάντ στην Ευρασία
Αναμφισβήτητα, η κίνηση της Σαουδικής Αραβίας προς τον SCO είναι εξαιρετικά επωφελής τόσο για την Κίνα όσο και για τη Ρωσία. Αποδεικνύοντας τη χρησιμότητά του στις προσπάθειες των τελευταίων για μια μεγαλύτερη, πιο διασυνδεδεμένη ευρασιατική κοινότητα, το βασίλειο βρίσκεται επίσης σε καλή θέση για να επιδιώξει τους δικούς του σκοπούς στην Ευρασία που σχετίζονται με τα σαουδαραβικά εθνικά συμφέροντα.
Για παράδειγμα, η Σαουδική Αραβία μπορεί να διπλασιάσει τα σχέδιά της για σημαντικές επενδύσεις στην Κεντρική Ασία, ένα μέρος του ευρασιατικού χώρου που η Ρωσία παρακολουθεί στενά για τυχόν ενδείξεις δραστηριότητας από χώρες που θεωρεί ανταγωνιστικές προς τα ευρασιατικά της σχέδια.
Οι προσπάθειες των δημοκρατιών της Κεντρικής Ασίας να διαφοροποιήσουν τις οικονομίες τους μακριά από το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο παρουσιάζουν προσοδοφόρες επενδυτικές ευκαιρίες στο Ριάντ, καθώς επιδιώκει τη δική του διαφοροποίηση πέρα από την ενέργεια στο πλαίσιο του mega-project του MbS, Vision 2030.
Επιπλέον, η Σαουδική Αραβία μπορεί να αξιοποιήσει την αυξημένη φήμη της με την Κίνα και τη Ρωσία για να αποτρέψει την πιθανή αντίθεση των ανταγωνιστών στις κινήσεις της στην Ευρασία. Ένα παράδειγμα αυτού είναι οι επενδύσεις του Ριάντ στο έργο του αγωγού φυσικού αερίου Τουρκμενιστάν-Αφγανιστάν-Πακιστάν-Ινδία (TAPI), αντίπαλος των φιλοδοξιών του γειτονικού Ιράν να διεισδύσει στη μεγάλη αγορά φυσικού αερίου της Νότιας Ασίας.
Εάν το Ριάντ δεν είχε ευρασιατική κατανόηση με το Πεκίνο και τη Μόσχα, η Τεχεράνη –που θεωρείται ζωτικής σημασίας ευρασιατικό κράτος– θα έμπαινε στον πειρασμό να σημάνει συναγερμό για τις συναλλαγές της με την Ασγκαμπάτ, η οποία αγοράζει επίσης αμυντικό εξοπλισμό της Σαουδικής Αραβίας.
Ο ευρασιατικός άξονας του βασιλείου
Η κίνηση προς μια πιο διαφοροποιημένη εξωτερική πολιτική ήταν μια σχετικά ομαλή μετάβαση για τη Σαουδική Αραβία. Παρά τη μεγάλη στρατιωτική του αποτυχία στην Υεμένη και τις συνακόλουθες ανησυχίες για την ασφάλεια, το βασίλειο κατάφερε να βρει νέους εταίρους.
Αγκαλιάζοντας το ευρασιατικό παράδειγμα που προωθείται από την Κίνα και τη Ρωσία, η Σαουδική Αραβία είναι σε θέση να καλύψει τα κενά που εκτίθενται στην εξωτερική της πολιτική μετά την κατάρρευση της στρατηγικής της σχέσης με την Ουάσιγκτον στην περιοχή.
Αυτό τελικά παρουσιάζει ευελιξία για το βασίλειο να επιδιώκει τα δικά του εθνικά συμφέροντα, συμβάλλοντας επίσης στον ευρύτερο στόχο μιας πιο διασυνδεδεμένης ευρασιατικής κοινότητας.