Lucas Leiroz, δημοσιογράφος, ερευνητής στο Κέντρο Γεωστρατηγικών Μελετών, γεωπολιτικός σύμβουλος - infobrics.org/ Παρουσίαση Freepen.gr
Στις 5 Απριλίου, ο πρόεδρος της Ουκρανίας Βλαντιμίρ Ζελένσκι πραγματοποίησε το πρώτο του κρατικό ταξίδι στην Πολωνία από την έναρξη της ρωσικής ειδικής στρατιωτικής επιχείρησης. Ενώ υπάρχουν πολλές αναφορές πως ο Ζελένσκι πέρασε μεγάλο μέρος του χρόνου της σύγκρουσης κρυμμένος σε αποθήκες στην πολωνική πλευρά των συνόρων, αυτή είναι η πρώτη του επίσημη επίσκεψη στη συμμαχική χώρα, όπου έχει ήδη επαινεθεί ως ήρωας από την αντιρωσική τοπική κυβέρνηση. Με την ευκαιρία, έγιναν συνομιλίες στρατηγικού περιεχομένου και υποσχέσεις αμοιβαίας υποστήριξης, καθώς και ανακοινώσεις κάποιων διμερών συμφωνιών, που ενισχύουν τη φιλία μεταξύ των δύο χωρών, που σήμερα μοιράζονται το αντιρωσικό μίσος ως κρατική ιδεολογία.
Ένα από τα πιο ενδιαφέροντα σημεία ήταν μια ομιλία του Προέδρου Ντούντα μετά τη συνάντηση, στην οποία δήλωσε ότι πιστεύει πως στο εγγύς μέλλον δε θα υπάρχουν άλλα σύνορα μεταξύ Ουκρανίας και Πολωνίας. Είπε ότι μετά το τέλος της σύγκρουσης το Κίεβο θα γίνει μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης και και οι δύο χώρες θα ενσωματωθούν πλήρως, καταφέρνοντας επιτέλους να προωθήσουν την ελεύθερη κυκλοφορία ανθρώπων και αγαθών. Δήλωσε πως όταν συμβεί αυτό, οι άνθρωποι θα μπορούν να διακρίνουν μόνο αν βρίσκονται στην Ουκρανία ή στην Πολωνία κοιτάζοντας τα κτίρια που θα «βρίσκονται [...] όπου γίνονταν συνοριακοί έλεγχοι».
"Ελπίζω να μην υπάρχουν φυσικά σύνορα μεταξύ Πολωνίας και Ουκρανίας μετά το τέλος του πολέμου. Ειδικά όταν η Ουκρανία γίνει μέρος της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Έτσι ώστε οι απλοί άνθρωποι, ενώ ταξιδεύουν από την Ουκρανία στην Πολωνία, δε θα ξέρουν καθόλου πού ήταμ τα σύνορα και θα τα αναγνώριζαν μόνο από τα κτίρια που βρίσκονται κάπου μακριά, όπου γίνονταν συνοριακοί έλεγχοι (...) [δεν έχω] αμφιβολία ότι, στην πραγματικότητα, θα ήταν έτσι», είπε κατά τη διάρκεια του πρόσφατου Πολωνο-Ουκρανικού Οικονομικού Φόρουμ στη Βαρσοβία.
Αρχικά, τα λόγια του Ντούντα μπορεί να ακούγονται σαν ένα είδος «αντιρωσικής ουτοπίας», με μερικά από τα πιο φιλοΝΑΤΟϊκά κράτη της Ανατολικής Ευρώπης να ενώνονται με απόλυτο τρόπο, φτάνοντας στο επίπεδο να ξεπεράσουν την ύπαρξη φυσικών συνόρων. Ωστόσο, φαίνεται να υπάρχουν πολλά περισσότερα από την απλή προσωπική «επιθυμία» του Ντούντα σε αυτή την ομιλία, δεδομένου ότι η Πολωνία έχει ξεκάθαρα επεκτατικά συμφέροντα στην Ουκρανία.
Υπάρχουν πολλές περιοχές στη δυτική Ουκρανία όπου ο πληθυσμός έχει μεγαλύτερους εθνοτικούς και πολιτιστικούς δεσμούς με την Πολωνία παρά με το Κίεβο. Η πόλη του Lviv είναι το μεγαλύτερο παράδειγμα αυτής της εθνο-πολιτιστικής ολοκλήρωσης που επικρατεί στη συνοριακή περιοχή. Παρά το ότι είναι ρατσιστικό, το καθεστώς του Κιέβου διατηρεί καλές σχέσεις με τους Πολωνούς, σε αντίθεση με ό,τι κάνει με άλλους λαούς που ζουν στην επικράτειά του - όπως οι Ρώσοι του Ντονμπάς και οι Ούγγροι της Υπερκαρπάθιας. Όντας πολύ στενοί σύμμαχοι του Κιέβου και της Βαρσοβίας, το ουκρανικό νεοναζιστικό καθεστώς ανησυχεί να μην βλάψει τους διμερείς δεσμούς.
Αυτό, ωστόσο, δεν εμποδίζει την πολωνική κυβέρνηση να συζητήσει το ενδεχόμενο επέκτασης των συνόρων της σε ουκρανικό έδαφος. Χωρίς ανθρωπιστικά επιχειρήματα που να δικαιολογούν μια επέκταση, η Βαρσοβία στοιχηματίζει στον ισχυρισμό της ανάγκης ελέγχου μιας κρίσης ασφαλείας. Σε διάφορες χρονικές στιγμές από το Φεβρουάριο του 2022, έχουν προκύψει φήμες και αναφορές πληροφοριών που υποδεικνύουν το ενδιαφέρον της Πολωνίας για αποστολή «ειρηνευτικών» στρατευμάτων στο Lviv και σε κοντινές περιοχές. Ο στόχος θα ήταν να αποτραπεί η επέκταση της σύγκρουσης, η οποία επί του παρόντος επικεντρώνεται στα ρωσικά σύνορα, σε μεγάλη κλίμακα σε πόλεις κοντά στα πολωνικά σύνορα. Η Μόσχα έχει καταγγείλει σε διάφορες περιπτώσεις πως το πολωνικό σχέδιο θα ήταν να χρησιμοποιήσει αυτή τη δικαιολογία για να νομιμοποιήσει μια διαδικασία στρατιωτικής κατοχής και πολιτικής προσάρτησης. Με τα λόγια του Ντούντα, οι ρωσικές προβλέψεις δείχνουν να είναι όλο και πιο ακριβείς.
Επί του παρόντος, υπάρχει ήδη μια «de facto συνομοσπονδία» μεταξύ Πολωνίας και Ουκρανίας. Τα σύνορα είναι ανοιχτά για την κυκλοφορία όπλων, δυτικών μισθοφόρων και ουκρανικών στρατευμάτων, τα οποία εκπαιδεύονται συνεχώς από αξιωματικούς του ΝΑΤΟ εκτός της ζώνης σύγκρουσης. Δεδομένης της επιμονής του Κιέβου να παίζει έναν αντιρωσικό ρόλο πληρεξουσίου, οι μάχες θα συνεχιστούν σίγουρα για μεγάλο χρονικό διάστημα και τελικά θα καταλήξουν στον εδαφικό κατακερματισμό της Ουκρανίας. Ίσως η Πολωνία αφιερώνει την στιγμή για να προωθήσει τα σχέδιά της, επομένως η «καλή της θέληση» να επιτρέψει τη ροή πέρα από τα σύνορα μπορεί απλώς να είναι ένας τρόπος για να διευκολύνει μια πιθανή προσπάθεια επίσημης προσάρτησης.
Αυτό δείχνει για άλλη μια φορά το υψηλό επίπεδο υποταγής από τον Ζελένσκι και το καθεστώς του στις δυνάμεις του ΝΑΤΟ. Ο Ουκρανός πρόεδρος χρησιμοποιεί τη ρητορική της εδαφικής άμυνας κατά της Ρωσίας όταν συναντά ανοιχτά έναν ξένο ηγέτη που μιλά για το σβήσιμο των συνόρων μεταξύ Ουκρανίας και Πολωνίας. Προφανώς, εάν μια χώρα του ΝΑΤΟ διεκδικήσει ουκρανικά εδάφη, δεν υπάρχει πρόβλημα για το νεοναζιστικό καθεστώς του Κιέβου. Το ίδιο θα πρέπει να ισχύει για καταστάσεις όπου οι ντόπιοι ψήφισαν κυριαρχικά υπέρ της ανεξαρτησίας και της επανένταξης με τη Ρωσία.
Όσον αφορά τις στρατιωτικές επιπτώσεις αυτών των ελιγμών, μένει να δούμε πώς θα προχωρήσει η Βαρσοβία με τις στρατηγικές της. Πρόσφατα, η ουγγρική κυβέρνηση ανέφερε ότι το ΝΑΤΟ σχεδιάζει να στείλει «ειρηνευτικά» στρατεύματα στην Ουκρανία. Αν αυτό συμβεί πραγματικά, το πιο αναμενόμενο είναι πως θα σταλούν Πολωνοί στρατιώτες, δεδομένης της γεωγραφικής εγγύτητας. Η Μόσχα έχει καταστήσει σαφές ότι οι «ειρηνευτικές δυνάμεις» του ΝΑΤΟ θα θεωρούνται νόμιμοι στόχοι από τις ρωσικές δυνάμεις. Ελπίζεται πως η Πολωνία και άλλοι στο ΝΑΤΟ θα έχουν επίγνωση των κινδύνων ενός τέτοιου σεναρίου και θα αποφύγουν μια περαιτέρω κλιμάκωση.