Κατά την επίσκεψή του στη Μόσχα στα μέσα Μαρτίου, ο πρόεδρος της Συρίας Μπασάρ αλ Άσαντ ανακοίνωσε ότι η Σαουδική Αραβία δεν επιδιώκει πλέον να αναμειγνύεται στις εσωτερικές υποθέσεις της Συρίας και έχει τερματίσει την υποστήριξη των ένοπλων πολιτοφυλακών της αντιπολίτευσης.
The Cradle / Παρουσίαση Freepen.gr
Στην ίδια συνέντευξη στο Russia Today, ο Άσαντ δήλωσε την άρνησή του να συναντηθεί με τον Πρόεδρο της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν χωρίς την αποχώρηση των τουρκικών στρατιωτικών δυνάμεων από τα εδάφη που κατέχει στη Συρία. Αυτές οι δύο δηλώσεις υπογραμμίζουν ξεκάθαρα την πολιτική προσέγγιση της Δαμασκού στις «συμφιλιώσεις» που λαμβάνουν χώρα σε ολόκληρη τη Δυτική Ασία. Η αλλαγή στάσης του Άσαντ έναντι της Σαουδικής Αραβίας ήρθε μόνο αφού το Ριάντ απέσυρε εντελώς την στρατιωτική του παρουσία από τη Συρία.
Συγκεκριμένα, οι προσπάθειες προσέγγισης έκαναν ένα μεγάλο άλμα προς τα εμπρός πριν από δύο ημέρες, όταν οι Σαουδάραβες, για πρώτη φορά από την έναρξη του συριακού πολέμου, υποδέχθηκαν τον Υπουργό Εξωτερικών της Συρίας Faisal Mekdad στο Ριάντ.
Αποτυχημένα σχέδια αλλαγής καθεστώτος
Από το 2012, οι Σαουδάραβες είχαν αναλάβει ηγετικό ρόλο στις περιφερειακές και διεθνείς προσπάθειες να εξοπλίσουν τις ομάδες της συριακής αντιπολίτευσης σε όλο το φάσμα, συμπεριλαμβανομένων των Αδελφών Μουσουλμάνων, των Σαλαφιστών και της Αλ Κάιντα.
Αυτές οι ευαίσθητες πληροφορίες αποκαλύφθηκαν από τον πρώην Πρωθυπουργό του Κατάρ Σεΐχη Hamad bin Jassim Al-Thani κατά τη διάρκεια μιας συνέντευξης στο κανάλι Al-Qabas του Κουβέιτ το Μάιο του 2022, καθώς προσπαθούσε να απομακρύνει τη Ντόχα από τη συμμαχία ΝΑΤΟ-Περσικού Κόλπου που χρηματοδότησε και εξόπλιζε τη συριακή σύγκρουση με στόχο την ανατροπή της κυβέρνησης.
Ο Σεΐχης Χαμάντ υποστήριξε ότι το 2011, ο αείμνηστος βασιλιάς της Σαουδικής Αραβίας Αμπντάλα ζήτησε από το Κατάρ να διευθύνει αίθουσες επιχειρήσεων για να υποστηρίξει την ένοπλη συριακή αντιπολίτευση και αργότερα τον ίδιο χρόνο ιδρύθηκαν δύο επιχειρησιακά κέντρα στην Ιορδανία και την Τουρκία από τα συμμαχικά κράτη για να συντονίσουν τις προσπάθειές τους σε πολλαπλά μέτωπα.
Η Σαουδική Αραβία ήταν παρούσα και στα δύο κέντρα, μαζί με τις ΗΠΑ, το Κατάρ, την Ιορδανία και την Τουρκία. Το 2012, αφού ο Σαουδάραβας πρίγκιπας Μπαντάρ μπιν Σουλτάν διορίστηκε επικεφαλής των υπηρεσιών πληροφοριών της Σαουδικής Αραβίας, ανέλαβε προσωπικά την επιχείρηση για την ανατροπή του προέδρου Άσαντ.
Όπως περιγράφει ο Σεΐχης Χαμάντ, ο πρίγκιπας Μπαντάρ κατάρτισε στρατιωτικά σχέδια για να καταλάβει τη Δαμασκό και το συριακό προεδρικό μέγαρο και ζήτησε ένα υπέρογκο χρηματικό ποσό — 2 τρισεκατομμύρια δολάρια.
Η Συρία και οι σύμμαχοί της είχαν ήδη τεκμηριωμένες πληροφορίες σχετικά με τον ρόλο του Μπαντάρ μπιν Σουλτάν σε τρομοκρατικές επιθέσεις στη συριακή πρωτεύουσα μεταξύ των μέσων του 2012 και των μέσων του 2013. Η μακρόχρονη εκστρατεία έντονων βομβαρδισμών και ένοπλων επιθέσεων στη Δαμασκό δεν πέτυχε και η συμμαχία των κρατών που υποστήριζαν συριακές μαχητικές ομάδες άρχισε να αναγνωρίζει πως η αλλαγή καθεστώτος δε θα ήταν τόσο εύκολη όσο αναμενόταν.
Ο ρόλος του Ριάντ στην κατοχή της Συρίας από τις ΗΠΑ
Ο ρόλος της Σαουδικής Αραβίας άρχισε να μειώνεται καθώς οι φατρίες που υποστήριζε υπέστησαν απώλειες στο πεδίο της μάχης στην κεντρική και νότια Συρία. Αυτή η πτώση δεν οφειλόταν στην επιθυμία του Ριάντ να αποκλιμακώσει, αλλά μάλλον λόγω αυτών των απωλειών.
Η τάση των ηττών για τις υποστηριζόμενες από τη Σαουδική Αραβία φατρίες σταμάτησε μετά τη δολοφονία του Zahran Alloush στις 25 Δεκεμβρίου 2015). Ο Alloush ήταν ο ηγέτης του λεγόμενου «Jaysh al-Islam» στην ύπαιθρο της Δαμασκού, μια φατρία που ήταν η αιχμή του δόρατος της Σαουδικής Αραβίας που κατευθυνόταν προς τη συριακή πρωτεύουσα μέχρι που τελικά εκδιώχθηκε από τον συριακό στρατό και τους συμμάχους του.
Οι ήττες των σαουδαραβικών παρατάξεων στη Συρία συνέπεσαν με αλλαγές στην ηγεσία στο Ριάντ υπό την ηγεσία του νέου διάδοχου πρίγκιπα, Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν (MbS). Ο MbS εστίασε τις εξοπλιστικές και οικονομικές προσπάθειες της χώρας του στον πόλεμο στην Υεμένη.
Ωστόσο, αυτό δε σήμαινε την πλήρη αποχώρηση της Σαουδικής Αραβίας από τη συριακή σύγκρουση. Στα ανατολικά του ποταμού Ευφράτη, τα χρήματα από το πετρέλαιο της Σαουδικής Αραβίας δαπανήθηκαν για την ενίσχυση της παρουσίας του αμερικανικού στρατού κατοχής που συνεχίζει να λεηλατεί τον πετρελαϊκό πλούτο της χώρας.
Ο Thamer Al-Sabhan, ο πρώην υπουργός Επικρατείας για τις Υποθέσεις του Αραβικού Κόλπου, συντονίστηκε τόσο με τις δυνάμεις κατοχής των ΗΠΑ όσο και με τους σεΐχηδες των φυλών σε αυτήν την περιοχή από το 2017 έως το 2019. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, η Σαουδική Αραβία εξασφάλισε κεφάλαια για τη συνέχιση της παρουσίας των ΗΠΑ στη Συρία.
Η εμπλοκή της Σαουδικής Αραβίας στον Βορρά αποκαλύφθηκε από τον τότε Πρόεδρο των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ το 2018, όταν δήλωσε ρητά ότι η Σαουδική Αραβία ενδιαφέρεται για την απόφασή του να αποσύρει τις αμερικανικές δυνάμεις από τη Συρία (απόφαση που αργότερα εγκατέλειψε) και πως πρέπει να πληρώσει για την συνέχιση της κατοχής – πράγμα που έγινε.
Επιπλέον, ο MbS είχε δηλώσει προηγουμένως ότι οι ΗΠΑ θα πρέπει να παραμείνουν στη Συρία για μεγάλο χρονικό διάστημα για να αντιμετωπίσουν τις ιρανικές προσπάθειες στη Δυτική Ασία.
Στροφή προς τη διπλωματία με τη Δαμασκό
Μετά την αποχώρηση του Τραμπ από τον Λευκό Οίκο το 2021, ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν ξεκίνησε μια διαδικασία συμφιλίωσης μεταξύ Δαμασκού και Ριάντ. Ο MbS κατέληξε στην πεποίθηση ότι η επένδυση στον συριακό πόλεμο δεν ήταν πλέον εφικτή για τη χώρα του, καθώς ανακάλυψε τα όρια της δύναμής του – πρώτα στην Υεμένη, ύστερα στη Συρία και μετά κατά του Ιράν. Ξεκίνησε διαπραγματεύσεις με το τελευταίο στο Ιράκ και στο Ομάν, προτού συμφωνήσει στη συμφωνία εξομάλυνσης με την Τεχεράνη με τη μεσολάβηση της Κίνας.
Το Ριάντ επανέλαβε τις συνομιλίες για την ασφάλεια με τη Δαμασκό το 2022, χωρίς όμως να αποκαταστήσει πλήρως την πολιτική τους σχέση. Η Σαουδική Αραβία ξεκίνησε την πολιτική των «μηδενικών προβλημάτων» αφού απέτυχε να επιτύχει πολιτικές αλλαγές με στρατιωτικά μέσα και συνειδητοποίησε ότι η συνεχιζόμενη εχθρότητα με τους γείτονές της υπονόμευσε τα μεγάλα οικονομικά και τουριστικά της έργα στο πλαίσιο του MbS' Vision 2030.
Πράγματι, το Ριάντ έχει κάνει θετικά βήματα προς τη Δαμασκό, κυρίως στην ανθρωπιστική υποστήριξη μετά το φονικό σεισμό της 6ης Φεβρουαρίου 2023, πέραν της «αδήλωτης Σαουδικής υποστήριξης» που έφτασε στο συριακό κράτος, σύμφωνα με πολιτικές πηγές του The Cradle κοντά στη Δαμασκό και το Ριάντ.
Ωστόσο, για τη Συρία, η τελική δήλωση της κοινής συνάντησης Συρίας-Σαουδικής Αραβίας στη Τζέντα – μετά την επίσκεψη του Σύριου υπουργού Εξωτερικών Faisal Mekdad στις 12 Απριλίου – είναι αυτό που επιδιώκει η Δαμασκός από την αρχή του πολέμου: να καταλήξει σε μια πολιτική λύση για τη συριακή κρίση που διατηρεί την ενότητα, την ασφάλεια και την σταθερότητα της Συρίας και διασφαλίζει την αραβική ταυτότητα του κράτους και την εδαφική του ακεραιότητα.
Εξεύρεση πολιτικής διευθέτησης
Η κοινή δήλωση Συρίας-Σαουδικής Αραβίας για την εδαφική ακεραιότητα της Συρίας έρχεται σε πλήρη αντίθεση με την πολιτική των ΗΠΑ, οι οποίες υποστηρίζουν ενεργά τις αυτονομιστικές κουρδικές δυνάμεις στην ανατολική Συρία.
Η κοινή δήλωση τόνισε επίσης ότι οι δύο πλευρές συζήτησαν τα απαραίτητα μέτρα για την επίτευξη «μιας συνολικής πολιτικής διευθέτησης της συριακής κρίσης που θα τερματίσει όλες τις επιπτώσεις της».
Η χρήση του όρου «επιπτώσεις» υποδηλώνει πως όλες οι πολιτικές και εδαφικές αλλαγές που προκλήθηκαν από τον πόλεμο στη Συρία βρίσκονται στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων και πρέπει να αντιμετωπιστούν προκειμένου να επιτευχθεί μια συνολική πολιτική διευθέτηση.
Αυτή η ευθυγράμμιση του οράματος του Ριάντ και της Δαμασκού για την επίλυση της κρίσης είναι μια σημαντική καμπή στη σαουδαραβική πολιτική απέναντι στη συριακή κρίση, καθώς τοποθετεί τη Σαουδική Αραβία στην ίδια πλευρά με τη Συρία στην αναζήτηση λύσης στη σύγκρουση.
Επιστρέφει η προσέγγιση της Συρίας στον Αραβικό Σύνδεσμο
Η επιστροφή της Συρίας στον Αραβικό Σύνδεσμο δεν θεωρείται πρωταρχικός στόχος από τη Δαμασκό, όπως κατέστησε σαφές ο Άσαντ κατά τη συνέντευξή του στο RT. Αντίθετα, ο πρόεδρος τόνισε την προτεραιότητά του για την αποκατάσταση των διμερών σχέσεων με τη Σαουδική Αραβία ως το πρώτο στάδιο της επανένταξης της Συρίας στην περιοχή.
Συριακές πηγές επιβεβαιώνουν πως η Δαμασκός θεωρεί την επιστροφή της στον Αραβικό Σύνδεσμο ως αναπόφευκτη έκβαση της εξομάλυνσης των σχέσεων με άλλες αραβικές χώρες.
Ωστόσο, η δήλωση της Τζέντα δεν ανέφερε συγκεκριμένες πολιτικές λύσεις που είχαν προταθεί προηγουμένως από ειρηνευτές στη Γενεύη και την Αστάνα, ή στο ψήφισμα 2254 του ΟΗΕ.
Αντίθετα, τόνισε την αντιμετώπιση των «επιπτώσεων» της κρίσης και τον τερματισμό της παρουσίας «ένοπλων πολιτοφυλακών και εξωτερικής παρέμβασης», η οποία αντικατοπτρίζει την προσέγγιση της Συρίας για την επίλυση της σύγκρουσης.
Η επίσκεψη του Μεκντάντ στη Τζέντα –μόλις δύο ημέρες πριν από τη συνεδρίαση των χωρών του Συμβουλίου Συνεργασίας του Κόλπου (ΣΣΚ) για να συζητηθεί το θέμα της επιστροφής της Συρίας στον Σύνδεσμο των Αραβικών Κρατών– έκλεισε την πόρτα σε όσους αντιτίθενται.
Η αποκατασταθείσα «hot line» μεταξύ Δαμασκού και Ριάντ, η οποία βοήθησε στην αποτροπή περιφερειακών κρίσεων στο παρελθόν, δείχνει την προθυμία και των δύο μερών να μειώσουν την ένταση στην περιοχή και να βρουν κοινές λύσεις, θυμίζοντας τη Συμφωνία του Ταΐφ το 1989, η οποία έφερε τέλος στον εμφύλιο πόλεμο του Λιβάνου.