Στις 8 Μαρτίου 2023, ο Διευθυντής Εθνικής Υπηρεσίας Πληροφοριών των ΗΠΑ δημοσίευσε την Ετήσια Έκθεση Αξιολόγησης Απειλών, η οποία αξιολογεί τις παγκόσμιες απειλές για την εθνική ασφάλεια των ΗΠΑ, συμπεριλαμβανομένων των απειλών στον κυβερνοχώρο και της τεχνολογίας, της τρομοκρατίας, των όπλων μαζικής καταστροφής, του εγκλήματος, του περιβάλλοντος και των φυσικών πόρων.
Mohamad Hasan Sweidan - thecradle.co / Παρουσίαση Freepen.gr
Η έκθεση υπογραμμίζει τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει η Ουάσιγκτον στην ταχέως αποκεντρωμένη παγκόσμια τάξη πραγμάτων, με την Κίνα, τη Ρωσία, το Ιράν και τη Βόρεια Κορέα να αναγνωρίζονται ως οι σημαντικότερες προκλήσεις ασφαλείας για τους δυτικούς συμμάχους το επόμενο έτος.
«Ο στρατηγικός ανταγωνισμός μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και των συμμάχων τους, με την Κίνα και τη Ρωσία για το είδος του κόσμου που θα αναδυθεί καθιστά τα επόμενα χρόνια κρίσιμα για τον καθορισμό του ποιος και τι θα διαμορφώσει» τη νέα παγκόσμια τάξη πραγμάτων.
Η Κίνα ως η κορυφαία απειλή
Όπως ήταν αναμενόμενο, η έκθεση προσδιορίζει την Κίνα ως την κορυφαία απειλή των ΗΠΑ λόγω των προσπαθειών της να υπονομεύσει την επιρροή των ΗΠΑ παγκοσμίως, να δημιουργήσει διαφορές μεταξύ της Ουάσιγκτον και των συμμάχων της και να προσαρτήσει την Ταϊβάν. Η πρόσφατη επιτυχία της Κίνας στη διευκόλυνση μιας συμφωνίας συμφιλίωσης μεταξύ του Ιράν και της Σαουδικής Αραβίας δείχνει τον αυξανόμενο ρόλο του Πεκίνου στη Δυτική Ασία και τον κόσμο και σηματοδοτεί μια αλλαγή στην παγκόσμια ισορροπία δυνάμεων μετά το Β' Παγκόσμιο Πόλεμο.
Ο Αμερικανός ακαδημαϊκός και αρθρογράφος του Foreign Policy, Stephen M. Walt, περιγράφει την ύφεση μεταξύ του Ριάντ και της Τεχεράνης ως ένα «κάλεσμα αφύπνισης» για το κατεστημένο της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ. Σημειώνει πώς «η Κίνα προσπαθεί να παρουσιαστεί ως δύναμη για την ειρήνη στον κόσμο, ένα μανδύα που οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν εγκαταλείψει σε μεγάλο βαθμό τα τελευταία χρόνια».
Η έκθεση απειλών αντικατοπτρίζει τους φόβους των ΗΠΑ για την αυξανόμενη επιρροή της Κίνας, η οποία αντικατοπτρίζεται στην τελευταία στρατηγική εθνικής ασφάλειας και σε αμέτρητες ομιλίες Αμερικανών αξιωματούχων την τελευταία δεκαετία.
Ωστόσο, αυτό που είναι νέο και διαφορετικό είναι το χρονικό πλαίσιο για αποφασιστική δράση: Οι ΗΠΑ αντιμετωπίζουν «κρίσιμα λίγα χρόνια» σε αυτή τη σύγκρουση των Μεγάλων Δυνάμεων, προειδοποιεί η έκθεση. Ο χώρος για την Ουάσιγκτον να καθορίσει τους κανόνες της αναδυόμενης παγκόσμιας πολυπολικής τάξης – στην οποία οι ανερχόμενες δυνάμεις, οι μεσαίες χώρες και ο παγκόσμιος Νότος στοιχηματίζουν έντονα – συρρικνώνεται γρήγορα.
Η έκθεση τονίζει επίσης πως η Κίνα θα συνεχίσει να εργάζεται το 2023 για να γίνει η πιο εξέχουσα δύναμη στην Ανατολική Ασία και μια υπερδύναμη στη διεθνή σκηνή. Αυτό οδήγησε σε μια κούρσα μεταξύ των κρατών να διαφοροποιήσουν τις εξωτερικές τους σχέσεις προκειμένου να βελτιστοποιήσουν τα εθνικά τους συμφέροντα, κυρίως εις βάρος μιας μονοπολικής τάξης υπό την ηγεσία των ΗΠΑ.
Η αυξανόμενη παρουσία της Κίνας στη Δυτική Ασία
Η γεωγραφική και οικονομική σημασία της Δυτικής Ασίας την καθιστά πρωταρχικό πεδίο μάχης για τη σύγκρουση μεταξύ της Ουάσιγκτον και των αντιπάλων της, ιδιαίτερα της Κίνας. Για χρόνια, το Πεκίνο έχει ακολουθήσει την στρατηγική ήπιας ισχύος της διείσδυσης στην περιοχή μέσω εμπορικών και επενδυτικών συμφωνιών που δεν προκαλούν άμεσα τις ΗΠΑ, αλλά έχουν χαλαρώσει σιγά-σιγά τα ιστορικά νύχια της Ουάσιγκτον στη Δυτική Ασία.
Το 2015, μόνο δύο χώρες της Δυτικής Ασίας και της Βόρειας Αφρικής είχαν προσχωρήσει στη φιλόδοξη Πρωτοβουλία της Κίνας για πολλές ηπείρους Belt and Road (BRI). Μέχρι το 2018, ο αριθμός είχε αυξηθεί σε δέκα.
Ο στρατηγός Michael Kurilla, διοικητής της Κεντρικής Διοίκησης του στρατού των ΗΠΑ (CENTCOM) – του οποίου η περιοχή επιχείρησης περιλαμβάνει 21 χώρες από τη Βόρεια Αφρική έως τη Δυτική, την Κεντρική και τη Νότια Ασία – τόνισε σε ακρόαση στη Γερουσία στις 16 Μαρτίου 2023, ότι «19 από 21 χώρες της CENTCOM έχουν υπογράψει την Πρωτοβουλία Belt and Road με την Κίνα» και προειδοποίησε πως «βρισκόμαστε σε αγώνα δρόμου για να ενσωματωθούμε με τους εταίρους μας προτού η Κίνα μπορέσει να διεισδύσει πλήρως στην περιοχή».
Επιπλέον, η έκθεση υποστηρίζει ότι η Κίνα αναπτύσσει τις στρατιωτικές της δυνατότητες και επεκτείνει την παρουσία της παγκοσμίως, χτίζοντας στρατιωτικές εγκαταστάσεις στο εξωτερικό και συνάπτοντας συμφωνίες με χώρες για δραστηριότητες που θεωρούνται απειλή για τα παγκόσμια συμφέροντα των ΗΠΑ.
Μια μελέτη από την ευθυγραμμισμένη με τον στρατό των ΗΠΑ Rand Corporation ισχυρίζεται πως 19 χώρες σε όλο τον κόσμο μπορεί να είναι πιθανοί μελλοντικοί οικοδεσπότες για κινεζικές στρατιωτικές βάσεις, συμπεριλαμβανομένων επτά στην περιοχή της Δυτικής Ασίας και της Βόρειας Αφρικής (WANA): Μπαχρέιν, Υεμένη, Συρία, Ιράν, Μαρόκο, Ομάν και Σαουδική Αραβία.
Καθώς η Κίνα ενισχύει την παρουσία της σε αυτούς τους τομείς, προωθώντας το παγκόσμιο οικονομικό μοντέλο «ειρηνικού εκσυγχρονισμού» της, ο αριθμός των περιφερειακών κρατών «swing» αυξάνεται εις βάρος της Ουάσιγκτον. Είναι φυσικό οι σύμμαχοι των ΗΠΑ στη Δυτική Ασία να επιδιώκουν διαφοροποίηση στις εξωτερικές τους σχέσεις και να αποκτήσουν μόχλευση από την αμερικανο-κινεζική σύγκρουση για να προωθήσουν τα εθνικά τους συμφέροντα, όπως έκαναν τα ΗΑΕ, η Τουρκία και, πιο πρόσφατα, η Σαουδική Αραβία.
Η αντιπαράθεση Ρωσίας-ΝΑΤΟ
Η έκθεση αξιολόγησης απειλών των ΗΠΑ επιβεβαιώνει ότι η Ρωσία δε θέλει η τρέχουσα σύγκρουση στην Ουκρανία να κλιμακωθεί σε άμεση στρατιωτική σύγκρουση με τις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ. Ωστόσο, αυτό δεν αποκλείει το ενδεχόμενο αντιπαράθεσης. Οι πληροφορίες δείχνουν πως η Ρωσία θα συνεχίσει να επιδιώκει τα συμφέροντά της με ανταγωνιστικούς και μερικές φορές συγκρουσιακούς και προκλητικούς τρόπους, συμπεριλαμβανομένης της χρήσης στρατιωτικής δύναμης.
Ως αποτέλεσμα, δεν υπάρχει καμία εγγύηση ότι ο ρωσο-δυτικός ανταγωνισμός δε θα οδηγήσει σε αντιπαράθεση, παρά την επιθυμία και των δύο πλευρών να τον αποφύγουν. Επιπλέον, η άμεση αντιπαράθεση μπορεί να καταστεί αναγκαία στο μέλλον εάν ένα μέρος πιστεύει ότι ο αγώνας έχει γίνει υπαρξιακός για τα συμφέροντά του.
Για παράδειγμα, στην απίθανη περίπτωση που η Ρωσία ηττηθεί στον πόλεμο της Ουκρανίας, η επέκταση της σύγκρουσης μπορεί να γίνει αναγκαιότητα, όπως παρατήρησε ο Πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν: «Ο πόλεμος στην Ουκρανία είναι υπαρξιακός για εμάς», ρωτώντας «Ποια είναι η αξία του ενός κόσμος χωρίς Ρωσία;».
Η παρουσία της Ρωσίας στη Δυτική Ασία
Η έκθεση αναφέρει ότι η Μόσχα θα συνεχίσει τις προσπάθειές της να αυξήσει την επιρροή της στην περιοχή WANA, επιχειρώντας να υπονομεύσει την πρωτοκαθεδρία της Ουάσιγκτον και παρουσιάζοντας τον εαυτό της ως απαραίτητο μεσολαβητή και εταίρο ασφαλείας για αυτά τα κράτη.
Περισσότερο από ένα χρόνο από την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία, η Δύση ανακάλυψε ότι ένας παγκόσμιος Νότος με πιο ανεξάρτητη τάση ήταν ο κύριος λόγος για την αποτυχία της πολιτικής της να απομονώσει τη Ρωσία και τώρα κηρύττει την ανάγκη να αναδιαμορφώσει τις δυτικές στρατηγικές με αυτά τα κράτη. Μακριά από το να βυθιστεί στη σύγκρουση της Ουκρανίας, η Ρωσία ανακοίνωσε πως θα αυξήσει τις αλληλεπιδράσεις της – εμπορικές και πολιτικές – με αυτό το παγκόσμιο μπλοκ αναπτυσσόμενων χωρών.
Η έκθεση αναφέρει ότι η ανάπτυξη των ρωσο-ιρανικών σχέσεων και των στρατηγικών σχέσεων μεταξύ Μόσχας και Πεκίνου –καθοδηγούμενη από ένα κοινό όραμα ότι οι ΗΠΑ απειλούν τα συμφέροντά τους– θα οδηγήσει σε περισσότερη οικονομική, αμυντική και πολιτική συνεργασία ενάντια στις ηγεμονικές φιλοδοξίες της Ουάσιγκτον.
Ο περιφερειακός ρόλος του Ιράν στην αντιμετώπιση της επιρροής των ΗΠΑ
Η έκθεση προβλέπει ότι το 2023, το Ιράν θα συνεχίσει να εργάζεται για τη μείωση της επιρροής των ΗΠΑ στη Δυτική Ασία – από τον Περσικό Κόλπο έως το Λεβάντε – και πως, αυτή τη φορά, δε θα ενεργήσει μόνο του. Αντίθετα, η αντιληπτή ιρανική απειλή είναι μέρος του ευρύτερου ανταγωνισμού μεταξύ Κίνας, Ρωσίας και Ιράν για να αμφισβητηθεί η τρέχουσα παγκόσμια τάξη και να αποσυνδεθεί από το σύστημα υπό την ηγεσία των ΗΠΑ.
Η αξιολόγηση πληροφοριών υπογραμμίζει επίσης το πυραυλικό πρόγραμμα του Ιράν ως βασική απειλή, καθώς η Ισλαμική Δημοκρατία όχι μόνο διαθέτει το μεγαλύτερο οπλοστάσιο βαλλιστικών πυραύλων της περιοχής, αλλά τους παράγει εγχώρια και με εξαιρετικά χαμηλό κόστος.
Η Τεχεράνη επικεντρώνεται στη βελτίωση της ακρίβειας, της θνησιμότητας και της αξιοπιστίας των πυραύλων της και είναι πιθανό να αποκτήσει νέα συμβατικά οπλικά συστήματα όπως προηγμένα μαχητικά αεροσκάφη, εκπαιδευτικά αεροσκάφη, ελικόπτερα, συστήματα αεράμυνας, πλοία παράκτιας περιπολίας και κύρια άρματα μάχης. Αυτό οφείλεται στην εμβάθυνση των στρατιωτικών δεσμών της Τεχεράνης με τη Μόσχα, η οποία μπορεί να οδηγήσει στο Ιράν να αποκτήσει ρωσικά μαχητικά αεροσκάφη SU-35. Τρεις ημέρες μετά τη δημοσίευση της έκθεσης αξιολόγησης απειλών των ΗΠΑ, τα ιρανικά μέσα ενημέρωσης ανακοίνωσαν ότι η συμφωνία αγοράς είχε οριστικοποιηθεί με τη Μόσχα.
Επιπλέον, η συνεχιζόμενη σύγκρουση στην Ουκρανία έχει κάνει τη Ρωσία να εξαρτάται περισσότερο από τους συμμάχους και τους εταίρους της σε όλο τον κόσμο, παρέχοντας μια ευκαιρία στο Ιράν να προωθήσει τα συμφέροντά του στην περιοχή και να αναπτύξει το στρατηγικό του βάθος.
Η σημασία της Δυτικής Ασίας για τις ΗΠΑ
Σύμφωνα με την έκθεση, εάν το Ιράν δε λάβει ελάφρυνση από τις δυτικές κυρώσεις, οι αξιωματούχοι του είναι πιθανό να εξετάσουν το ενδεχόμενο περαιτέρω αύξησης του εμπλουτισμού ουρανίου έως και 90%, κάτι που η Ουάσιγκτον θα προσπαθήσει να αποτρέψει ανανεώνοντας πιθανώς την πυρηνική συμφωνία που εγκατέλειψε ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ το 2018.
Η έκθεση τόνισε πως η επιστροφή στην πλήρη συμμόρφωση με το Κοινό Ολοκληρωμένο Σχέδιο Δράσης (JCPOA) απαιτεί ελάφρυνση των κυρώσεων, τήρηση των υποχρεώσεών της από την Ουάσιγκτον και το κλείσιμο των ερευνών από τον Διεθνή Οργανισμό Ατομικής Ενέργειας (ΔΟΑΕ) που σχετίζονται με διασφαλίσεις σε τρεις άγνωστες πυρηνικές τοποθεσίες. Αυτό αυξάνει την πιθανότητα μιας πυρηνικής συμφωνίας μεταξύ των ΗΠΑ και του Ιράν φέτος.
Πέρυσι, η Έκθεση Αξιολόγησης Απειλές των ΗΠΑ για το 2022 ανέλυσε την περιοχή της Δυτικής Ασίας με πέντε βασικούς τίτλους: Ρωσία, Ιράν, μετανάστευση λόγω περιφερειακών συγκρούσεων, παγκόσμια τρομοκρατία και συγκρούσεις και αστάθεια. Αφιέρωσε μια παράγραφο για να εξηγήσει πώς οι συγκρούσεις στην περιοχή αποτελούν απειλή για τα συμφέροντα των ΗΠΑ.
Ωστόσο, η έκθεση του 2023 αναφέρεται μόνο εν συντομία στην περιοχή με τρεις τίτλους: Ρωσία, Ιράν και παγκόσμια τρομοκρατία. Η τρέχουσα αξιολόγηση βλέπει την περιοχή σχεδόν εξ ολοκλήρου μέσα από το πρίσμα του ανταγωνισμού των ΗΠΑ με την Κίνα, τη Ρωσία και το Ιράν – σε πλήρη αντίθεση με την προηγούμενη έκθεση, η οποία έδινε σημασία στις συνθήκες και τις συγκρούσεις της περιοχής που επηρεάζουν άμεσα τα συμφέροντα των ΗΠΑ.
Μεγάλες δυνάμεις σε έναν πολυπολικό κόσμο
Αυτή η διαφορά στην προοπτική δεν υποδηλώνει μείωση της σημασίας της περιοχής για την Ουάσιγκτον, αλλά μάλλον πως ο ανταγωνισμός των Μεγάλων Δυνάμεων καθορίζει την παρουσία των ΗΠΑ στην περιοχή σήμερα.
Η τρέχουσα αξιολόγηση δίνει μεγαλύτερη έμφαση στον ανταγωνισμό με τις ανερχόμενες δυνάμεις για τον καθορισμό της μορφής και τη θέσπιση των κανόνων της νέας παγκόσμιας τάξης – και θεωρεί ότι τα επόμενα χρόνια θα είναι ζωτικής σημασίας για την πρόληψη της εμφάνισης μιας παγκόσμιας τάξης που δε διασφαλίζει τα συμφέροντα των ΗΠΑ.
Αναμφίβολα, ο ανταγωνισμός μεταξύ των μεγάλων δυνάμεων είναι ο βασικός παράγοντας που διαμορφώνει την αντίληψη της Ουάσιγκτον για τις παγκόσμιες απειλές σήμερα. Η πρόκληση που αντιμετωπίζουν οι ΗΠΑ είναι ότι ο ρυθμός της αλλαγής επιταχύνεται και οι ανερχόμενες δυνάμεις συνεργάζονται ολοένα και περισσότερο μεταξύ τους σε όλα τα επίπεδα για να αντισταθμίσουν την επιρροή των ΗΠΑ.
Κατά συνέπεια, η αξιολόγηση του 2023 προειδοποιεί πως η Ουάσιγκτον έχει εισέλθει σε μια κρίσιμη περίοδο που θα απαιτήσει μια σταδιακή κλιμάκωση ενάντια σε κάθε οντότητα που επιδιώκει να διαμορφώσει και να επιβάλει αυτές τις παγκόσμιες αλλαγές. Είναι σαφές ότι οι ΗΠΑ έχουν επίγνωση της πιεστικής ανάγκης να δράσουν γρήγορα και αποφασιστικά για να διαφυλάξουν τα συμφέροντά τους και να εξασφαλίσουν τη θέση τους στο αναδυόμενο πολυπολικό τοπίο.