 |
| pixabay / cocoparisienne |
Η ανθρωπότητα έχει κυριευτεί από μια φρενίτιδα. Η πολιτική και στρατιωτική κρίση στην Ευρώπη έχει τραβήξει την προσοχή όλων, αλλά σε παγκόσμιο επίπεδο είναι μόνο μέρος μιας ευρύτερης εικόνας. Οι εντάσεις για την Ουκρανία, και ακόμη και η ευρύτερη σύγκρουση σχετικά με την ευρωπαϊκή ασφάλεια μετά τον Ψυχρό Πόλεμο, είναι στοιχεία (αλλά όχι οι βασικοί λόγοι) πίσω από μια μεγάλη αλλαγή.
Του Fyodor Lukyanov, του αρχισυντάκτη του Russia in Global Affairs, του
προέδρου του Προεδρείου του Συμβουλίου για την Εξωτερική και Αμυντική
Πολιτική και διευθυντή έρευνας της Διεθνούς Λέσχης Συζήτησης Valdai - rt.com / Παρουσίαση Freepen.gr
Όταν ο Κινέζος πρόεδρος Σι Τζινπίνγκ χώρισε την παρέα με τον Ρώσο Πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν την περασμένη εβδομάδα, δεν ήταν τυχαίο που παρατήρησε ότι οι αλλαγές που γίνονται τώρα είναι οι μεγαλύτερες εδώ και έναν αιώνα. Πριν από εκατό χρόνια, ο παλιός κόσμος εξαφανιζόταν γρήγορα. Οι αυτοκρατορίες κατέρρεαν, η δομή των κοινωνιών άλλαζε και οι παλιές ιδεολογίες ριζοσπαστικοποιούνταν σε μια προσπάθεια να καλύψουν τις ανάγκες των ανθρώπων ή να τους οδηγήσουν στη σωστή κατεύθυνση. Δύο Παγκόσμιοι Πόλεμοι, μια παγκόσμια οικονομική κρίση, η αναζωπύρωση κάθε είδους τοπικών συγκρούσεων και κοινωνικών πειραμάτων –που γενικά ήταν πολύ δαπανηρά για τους ανθρώπους– ήταν όλα σημάδια των ίδιων αλλαγών που ανακαλούσε ο Κινέζος ηγέτης. Κανείς δεν θέλει να το ξαναζήσει. Ωστόσο, υπάρχει ελπίδα ότι τις τελευταίες δεκαετίες έχουν εμφανιστεί ορισμένοι περιορισμοί που θα αποτρέψουν τις ακρότητες - από τα πυρηνικά όπλα έως την ικανότητα να ανταποκρίνεται κανείς πιο ευέλικτα σε κοινωνικο-οικονομικές αναταραχές.
Τις τελευταίες ημέρες η είδηση φαίνεται να επιβεβαιώνει τη σοβαρότητα των εντάσεων. Η Γερμανία είδε τη μεγαλύτερη απεργία της εδώ και δεκαετίες, με τους εργαζόμενους στις μεταφορές να διαμαρτύρονται για την επιδείνωση των συνθηκών. Η Γαλλία φλέγεται αφού η κυβέρνηση αποφάσισε να αυξήσει την ηλικία συνταξιοδότησης, παρακάμπτοντας μια κοινοβουλευτική ψηφοφορία καθώς η μεταρρύθμιση δεν κατάφερε να κερδίσει την πλειοψηφία. Στο Ισραήλ, μια βίαιη αντιπαράθεση έχει ξεσπάσει σχετικά με την πρόθεση του υπουργικού συμβουλίου να περιορίσει τις εξουσίες του δικαστικού σώματος, την οποία οι αντίπαλοί του θεωρούν απόπειρα πραξικοπήματος.
Είναι σαφές πως καθένα από αυτά τα γεγονότα έχει τις δικές του συνθήκες και ότι δεν υπάρχει άμεση σχέση μεταξύ τους. Το κοινό τους σημείο είναι πως όλα είναι εκδηλώσεις ενός επώδυνου κοινωνικοπολιτικού μετασχηματισμού.
Το δεύτερο μισό του εικοστού αιώνα και τις αρχές του εικοστού πρώτου υπήρξαν πολύ άνετες στιγμές για τον κόσμο ως σύνολο. Όσον αφορά τη συνολική γεωπολιτική διευθέτηση, είδαμε πρώτα μια μάλλον ισχυρή ισορροπία βασισμένη στη διπολική αντιπαράθεση και μετά μια σχετικά σταθερή ηγεμονία. Αλλά υπήρξε επίσης πρόοδος από κοινωνική και οικονομική άποψη.
Πολλές θετικές αλλαγές σημειώθηκαν μετά το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Το μοντέλο του κράτους πρόνοιας εξαπλώθηκε στο μεγαλύτερο μέρος της Ευρώπης, και ακόμη και οι Ηνωμένες Πολιτείες, με τις πιο μετριοπαθείς παραδόσεις τους σε αυτόν τον τομέα, έκαναν μεγάλα βήματα. Παρόμοιες αλλαγές σημειώθηκαν επίσης στην άλλη πλευρά του Σιδηρούν Παραπετάσματος, με έμφαση στη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου και την ποικιλομορφία των καταναλωτών που προστέθηκαν στις παραδοσιακές προτεραιότητες της άμυνας. Στον Τρίτο Κόσμο, καθώς οι αποικιακές κτήσεις εξαφανίζονταν, υπήρχε ένας ενθουσιασμός για ελευθερία και μια πίστη στο μέλλον. Ακόμα κι αν πολλά από τα νέα κράτη είχαν ελάχιστο βάρος.
Το τέλος του Ψυχρού Πολέμου έφερε μαζί του νέες προσδοκίες. Ο «ελεύθερος κόσμος» απολάμβανε ένα «μέρισμα ειρήνης» (μειωμένες στρατιωτικές δαπάνες) και την ευκαιρία να επεκτείνει την οικονομική του επέκταση σε προηγουμένως κλειστές περιοχές. Οι πρώην σοσιαλιστικές χώρες εκμεταλλεύτηκαν το άνοιγμα με κάθε τρόπο και –τουλάχιστον για μεμονωμένα άτομα– υπήρχαν περισσότερες ευκαιρίες από πριν. Αυτό ήταν συχνά εις βάρος της κρατικής ικανότητας, αλλά πίστευαν πως αυτή ήταν η γενική τάση – το άτομο ήταν πιο σημαντικό. Τελικά, ο πρώην Τρίτος Κόσμος προσπάθησε να εκμεταλλευτεί και τα δύο. Πολλές χώρες στην Ασία, για παράδειγμα, έχουν ωφεληθεί πολύ από την παγκοσμιοποίηση. Εν τω μεταξύ, πολλοί άνθρωποι από κράτη που δεν έχουν επιτύχει έχουν επιλέξει να μετακομίσουν σε πιο πλούσιες τοποθεσίες.
Και οι δύο περίοδοι είχαν ένα κοινό χαρακτηριστικό – μια ευρέως διαδεδομένη αίσθηση ότι το αύριο θα ήταν καλύτερο από χθες. Ωστόσο, τώρα, ακριβώς έτσι, τελείωσε.
Επί του παρόντος, είναι κοινός τόπος να κατηγορούνται οι πολιτικές ελίτ για αντιεπαγγελματισμό και κακή διακυβέρνηση. Χωρίς να δικαιολογεί μεμονωμένους πολιτικούς, η σημερινή γενιά –που μεγάλωσε σε αυτές τις πολύ ευνοϊκές συνθήκες– χρειάστηκε να αντιμετωπίσει μετατοπίσεις τεκτονικού χαρακτήρα.
Η εξάντληση του προηγούμενου χρηματοοικονομικού μοντέλου της καπιταλιστικής οικονομίας, η επανάσταση των επικοινωνιών (ένα από τα κύρια αποτελέσματα της οποίας είναι το ψυχικό χάσμα μεταξύ ώριμων και νέων), η τεχνολογική αλλαγή με αναπόφευκτες συνέπειες για την αγορά εργασίας, η γήρανση του πληθυσμού στην ανεπτυγμένες χώρες και η αναζωογόνηση σε προηγούμενα προβληματικά κράτη δημιουργεί ένα εντελώς διαφορετικό διεθνές περιβάλλον. Επιπλέον, η διασύνδεση του πλανήτη δεν επιτρέπει σε κανέναν να απομονωθεί από τη γενική αστάθεια, η οποία ξεχύνεται στα εθνικά σύνορα με διάφορες μορφές. Επιπλέον, όπως συνέβαινε πριν από έναν αιώνα, η ανάπτυξη του κοινωνικοπολιτικού ακτιβισμού μεταξύ των μαζών οδηγεί στη ριζοσπαστικοποίηση των πολιτικών ομάδων. Και με παραδοσιακά κόμματα και ιδεολογίες σε βαθιά κρίση, η ριζοσπαστικοποίηση μπορεί να πάρει αρκετά αρχαϊκές μορφές.
Θα πάρουμε το σύνθημά μας από τον Xi, ο οποίος βλέπει τις αλλαγές που λαμβάνουν χώρα ως ένδειξη απαραίτητης ανανέωσης. Και κάπως θα διαχειριστούμε το κόστος.