78 χρόνια από το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και της Συμμαχικής Νίκης κατά του Ναζισμού

pixabay / DZackCulver

Ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος υπήρξε ένας από τους αιματηρότερους πολέμους στην ιστορία της ανθρωπότητας που στοίχησε τη ζωή σε 60 εκατομμύρια ανθρώπους ενώ οι υλικές ζημιές ξεπέρασαν το 1 τρισεκατομμύριο δολάρια. Η άνοδος του Ναζισμού υπήρξε αποτέλεσμα των συνθηκών που δημιουργήθηκαν στην Γερμανία του μεσοπολέμου, η οποία είχε βγει χαμένη από τη Συνθήκη των Βερσαλλιών. Σε αυτές τις συνθήκες βρήκε έδαφος η γεωπολιτική θεωρία του «ζωτικού χώρου» (lebensraum) που υποτίθεται χρειαζόταν η Γερμανία για να αναπτυχθεί και οδήγησε στην αμφισβήτηση των υφιστάμενων συνόρων των Ευρωπαϊκών κρατών. Επίσης, η φτώχεια που υπήρχε λόγω της οικονομικής κρίσης οδήγησε στην άνοδο της ακροδεξιάς. Περαιτέρω, η φυλετική θεωρία του Χίτλερ περί της ανωτερότητας της λεγόμενης «Αρίας φυλής» οδήγησε στον θάνατο έξι εκατομμύρια Εβραίους στα ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης.

Γράφει ο Δρ. Παναγιώτης Σφαέλος, Αντιπρόεδρος Δ.Σ. & Δ/ντης Ερευνών ΚΕΔΙΣΑ

Ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος ξεκίνησε την 1η Σεπτεμβρίου 1939, όταν η Γερμανία εξαπέλυσε ολομέτωπη επίθεση κατά της Πολωνίας με βάση το δόγμα του «αστραπιαίου πολέμου» (blitzkrieg) με αφορμή το γεγονός ότι έπρεπε να αποκατασταθεί η Γερμανική κυριαρχία της πόλης Ντάντσιχ, το σύγχρονο Γκντανσκ. Οι Βρετανοί και οι Γάλλοι κήρυξαν τον πόλεμο στη Ναζιστική Γερμανία στις 3 Σεπτεμβρίου 1939.

Ο αγώνας κατά του Ναζισμού υπήρξε ένα από τα πιο σημαντικά κατορθώματα της ανθρωπότητας. Οι συμμαχικές δυνάμεις, Βρετανία, ΗΠΑ και Σοβιετική Ένωση, έδωσαν μάχη κατά των δυνάμεων του Άξονα. Σημαντική συμβολή στην συμμαχική νίκη είχε και η Ελλάδα που με αυταπάρνηση και ηρωισμό πολέμησε κατά της ιταλικής εισβολής το 1940 αλλά και κατά της Γερμανικής κατοχής. Αν και οι Γερμανοί κατάφεραν και κατέλαβαν στρατιωτικά την Ελλάδα, η ηρωική αντίσταση των Ελλήνων – με αποκορύφωμα την ανατίναξη της Γέφυρας του Γοργοποτάμου με τη συνεργασία ΕΛΑΣ και ΕΔΕΣ – οδήγησε στην απελευθέρωση της χώρας. Ο φόρος αίματος των Ελλήνων ήταν τεράστιος αναλογικά με τον πληθυσμό τους. Η Ελληνική Αντίσταση καθυστέρησε την Γερμανική εισβολή στην Σοβιετική Ένωση με αποτέλεσμα να έρθει ο χειμώνας, γεγονός που αποδείχτηκε καταλυτικό για την ήττα των Ναζί κατακτητών. Η επιχείρηση Μπαρμπαρόσα που σχεδιάστηκε και εκτελέστηκε από τον Χίτλερ για να τον καταστήσει κυρίαρχο στην Ευρασία, οδηγήθηκε σε αποτυχία και εν τέλει στην ήττα της Ναζιστικής Γερμανίας από τον Κόκκινο Στρατό στην θρυλική Μάχη του Στάλινγκραντ τον Ιανουάριο του 1943. Η Σοβιετική Ένωση έπαιξε καταλυτικό ρόλο στην νίκη κατά του Ναζισμού θυσιάζοντας 27 εκατομμύρια ανθρώπους κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Σημαντικό ρόλο για τη συμμαχική νίκη έπαιξε και η μάχη του Ελ Αλαμέιν στη Μέση Ανατολή με την ήττα του Afrika Korps του Ρόμελ τον Νοέμβριο του 1942. Η Συμμαχική νίκη στο Ελ Αλαμέιν υπό τον Βρετανό Στρατηγό Μοντγκόμερι τερμάτισε τις ελπίδες των Γερμανών για κατάληψη της Αιγύπτου, για έλεγχο της διώρυγας του Σουέζ και για πρόσβαση στις πετρελαιοπηγές της Μέσης Ανατολής. Οι Σύμμαχοι κατείχαν πλέον ολόκληρη τη Βόρεια Αφρική από όπου ξεκίνησαν την εισβολή στη Σικελία, γεγονός το οποίο απέσπασε την Ιταλία από τον Άξονα.

Ένα ακόμα αποφασιστικό πλήγμα κατά των Γερμανών υπήρξε η Απόβαση στη Νορμανδία (D-Day) στις 6 Ιουνίου 1944, όταν πάνω από 150.000 στρατιώτες των συμμαχικών δυνάμεων αποβιβάστηκαν στη Γαλλία, η οποία στα τέλη Αυγούστου είχε πλέον απελευθερωθεί. Στις 11 Σεπτεμβρίου 1944, τα πρώτα στρατεύματα των ΗΠΑ μπήκαν στα εδάφη της Γερμανίας, ένα μήνα μετά από την είσοδο των σοβιετικών στρατευμάτων από τα ανατολικά. Στα μέσα Δεκεμβρίου οι Γερμανοί εξαπέλυσαν μια αποτυχημένη αντεπίθεση στο Βέλγιο και τη βόρεια Γαλλία, γνωστή ως η μάχη των Αρδεννών. Οι αεροπορικές δυνάμεις των Συμμάχων (ΗΠΑ, Βρετανία) έπλητταν συνέχεια με αεροπορικούς βομβαρδισμούς τις ναζιστικές βιομηχανικές εγκαταστάσεις αλλά δυστυχώς βομβάρδισαν και αμάχους ισοπεδώνοντας ολόκληρες πόλεις όπως την μαρτυρική Δρέσδη τον Φεβρουάριο του 1945.

Στις 16 Απριλίου 1945 οι σοβιετικές δυνάμεις περικύκλωσαν το Βερολίνο ενώ στις 30 Απριλίου 1945, τα σοβιετικά στρατεύματα προέλαυναν προς την Καγκελαρία του Ράιχ. Ο πόλεμος έληξε με τη ρίψη ατομικών βομβών στις ιαπωνικές πόλεις Χιροσίμα και Ναγκασάκι από τις ΗΠΑ, που είχαν ως συνέπεια το θάνατο 120.000 αμάχων. Αυτή ήταν και η πρώτη χρήση της ατομικής βόμβας.

Οι θηριωδίες του Ναζισμού κατέδειξαν με τον πιο δραματικό τρόπο ότι οι εθνικισμοί και οι συγκρούσεις δεν οδηγούν πουθενά και ότι η μόνη λύση για την ειρήνη είναι η συνεργασία των λαών. Έτσι, μεταπολεμικά ιδρύθηκε ο ΟΗΕ – που αντικατέστησε την αδύναμη Κοινωνία των Εθνών – με σκοπό να αποτρέπει τους πολέμους ενώ στην Ευρώπη οι ηγέτες της αποφάσισαν να οικοδομήσουν την ΕΕ ως τη μόνη οδό για την ευημερία και την ειρήνη στην Ευρώπη. Άλλωστε, οι πόλεμοι μεταξύ Γερμανίας και Γαλλίας ήταν συνεχείς στην Γηραιά Ήπειρο. Παράλληλα, έγιναν τεράστια βήματα για την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων με διεθνείς συνθήκες όπως η Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ) και άλλες σχετικές διεθνείς νομοθεσίες. Εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας όπως αυτά των Ναζί πλέον τιμωρούνται αυστηρά ώστε να μην ξανασυμβούν στο μέλλον. Ωστόσο, ο σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων δεν είναι ακόμα αυτονόητος σε όλες τις χώρες ενώ η δημοκρατία βάλλεται από παντού. Οι τοπικοί πόλεμοι δεν έχουν σταματήσει ποτέ κάτι που οδηγεί σε μεγάλες ανθρωπιστικές κρίσεις που προκαλούν το φαινόμενο της μαζικής μετανάστευσης.

Τα διδάγματα από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο είναι ιδιαιτέρως επίκαιρα σήμερα που μαίνεται ο πόλεμος στην Ουκρανία όπου οι ΗΠΑ και η Ρωσία ανταγωνίζονται για τον έλεγχο της περιοχής με κίνδυνο να οδηγηθούμε σε μια γενικευμένη σύγκρουση ΝΑΤΟ – Ρωσίας με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την διεθνή σταθερότητα και την παγκόσμια ειρήνη. Ο κίνδυνος του ιστορικού αναθεωρητισμού είναι υπαρκτός και πρέπει να καταπολεμηθεί αποφασιστικά. Ο σεβασμός της εδαφικής ακεραιότητας των κρατών είναι βασικός κανόνας του Διεθνούς Δικαίου όπως επίσης και η αρχή του αδιαίρετου της ασφάλειας που προβλέπει ο Καταστατικός Χάρτης των Ηνωμένων Εθνών. Πρέπει λοιπόν να επικρατήσει η σύνεση και η συνεννόηση μεταξύ των Μεγάλων Δυνάμεων για να μην οδηγηθεί η ανθρωπότητα σε έναν νέο και ακόμα πιο καταστροφικό παγκόσμιο πόλεμο.