Ευαγγελία Κ. Λάππα
8 Μαρτίου 2023
Στις 9 Μαΐου 1956, με αφορμή την επικείμενη εκτέλεση των αγωνιστών της ΕΟΚΑ Μιχαήλ Καραολή1 και Ανδρέα Δημητρίου2, οργανώθηκε από την Πανελλήνια Επιτροπή Ενώσεως Κύπρου (ΠΕΕΚ) πάνδημο συλλαλητήριο στην πλατεία Ομονοίας στην Αθήνα. Ανάμεσα στους διαδηλωτές βρίσκονταν ο Ευάγγελος Γεροντής, ο Ιωάννης Κωνσταντόπουλος και ο Φραγκίσκος Νικολάου.
Τις πρώτες πρωινές ώρες, η τότε Ελληνική αγγλοκίνητη3 «τριφασική4» Κυβέρνηση του Κωνσταντίνου Καραμανλή επεχείρησε να απαγορεύσει το συλλαλητήριο. Mε την πίεση όμως που άσκησε ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος Δωρόθεος5, στον υφυπουργό Εσωτερικών Δημήτριο Μακρή6, αναγκάσθηκε να υπαναχωρήσει.
Οι διαδηλωτές της Αθήνας, ζητούσαν την αποτροπή της θανατικής εκτέλεσης του Μιχαήλ Καραολή και του Ανδρέα Δημητρίου και την ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα. Ανάμεσα στα πλακάτ που κρατούσαν, ξεχώριζαν τα συνθήματα: «Γκάγκστερ Χάρτινγκ, θα πεθάνεις», «Κύπρος - Ένωσις», «Αμερικανοί, είναι η τελευταία σας ευκαιρία», «Ο ΟΗΕ είναι το τελευταίο ειρηνικό μας όπλο», «Όλοι οι Έλληνες, είμεθα ΕΟΚΑ». Ομιλητής ήταν ο Πρόεδρος της ΠΕΕΚ ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος Δωρόθεος.
Σε αυτό το συλλαλητήριο ενεκρίθη το εξής ψήφισμα:
«Σήμερον 9ην Μαίου 1956, ο Λαός της Ιστορικής Πόλεως των Αθηνών, συνελθών εις πάνδημον συγκέντρωσιν εις την πλατείαν της Ομονοίας και ακούσας του Αρχιεπισκόπου Αθηνών και Πάσης Ελλάδος κ. Δωροθέου, Προέδρου της «Πανελληνίου Επιτροπής Ενώσεως Κύπρου» περί σχεδιαζομένης εκτελέσεως των Κυπρίων αγωνιστών Μιχαήλ Καραολή και Ανδρέου Δημητρίου:
1) Επειδή οι απειλούμενοι από τον δι’ απαγχονισμού θάνατον ουδέν αδίκημα κοινού ποινικού δικαίου διέπραξαν, ουδέ απεδείχθη η ενοχή των,
2) επειδή ουδέν περισσότερον έκαμαν παρ’ ότι παρακινούμενοι υπό των ίδιων των Άγγλων έκαμαν οι Έλληνες κατά την Ναζιστικήν κατοχήν,
3) επειδή η τυχόν εκτέλεσις των Ελλήνων Κυπρίων πατριωτών θα οξύνη την εν Κύπρω κατάστασιν και θα δημιουργήση χάσμα αγεφύρωτον εις τας σχέσεις των δύο λαών,
4) και επειδή ο Ελληνικός Λαός, όπως και σύμπας ο φιλελεύθερος κόσμος, θεωρεί τους Μιχαήλ Καραολή και Ανδρέαν Δημητρίου αγωνιστάς της Ελευθερίας και νέους φλεγομένους από την προς την Πατρίδα αγάπην και τους παρακολουθεί με αισθήματα αγάπης και θαυμασμού,
ΨΗΦΙΖΕΙ
και απαιτεί την ματαίωσιν της αποφάσεως προς εκτέλεσιν των δυο Κυπρίων πατριωτών.
Επιφορτίζει την Εκτελεστικήν Επιτροπήν της ΠΕΕΚ υπό την προεδρίαν του Μακαριωτάτου Αρχιεπισκόπου Αθηνών και Πάσης Ελλάδος κ.κ. Δωροθέου, ίνα επιδώση το παρόν Ψήφισμα εις τον πρεσβευτήν της Μεγάλης Βρεττανίας, όπως διαβιβάση τούτο εις την κυβέρνησίν του».
Μετά
την περάτωση του συλλαλητηρίου, οι
διαδηλωτές θέλησαν να οδεύσουν προς τη
βρετανική πρεσβεία, στο Κολωνάκι, για
διαμαρτυρία, παρά τις προτροπές της
Κυβερνήσεως, μέσω του Αρχιεπισκόπου,
για διάλυσή του. Χιλιάδες διαδηλωτές
κινήθησαν προς την οδό Σταδίου, ενώ
άλλες ομάδες διαδηλωτών ανήρχοντο
παράλληλα στην οδό Πανεπιστημίου.
Η κυβέρνηση, δυσφορώντας γι’ αυτή τους την κίνηση, διέταξε την Αστυνομία να επέμβει. 7 Σύμφωνα με τον κορυφαίο μελετητή του Κυπριακού, Σπύρο Παπαγεωργίου, την πρωτοβουλία διάλυσης της διαδήλωσης την είχε ο τότε υπουργός Προεδρίας Κωνσταντίνος Τσάτσος8. Μάλιστα ο τελευταίος, όντας εκείνη την ώρα σε σύσκεψη στο σπίτι του Κύπριου αγωνιστή Λανίτη, είπε καυχόμενος: «Εγώ είπα να τους συντρίψουν!». Επίσης συμπλήρωσε: «Θα τεθή άπαξ δια παντός τέρμα εις την Κυπριακήν πολιτικήν του πεζοδρομίου» 9.
Στη συμβολή των οδών Σταδίου και Πεσμαζόγλου, οι διαδηλωτές ανεκόπησαν βιαίως από τους αστυνομικούς. Οι αστυνομικοί τους χτυπούσαν με τα γκλομπς και οι διαδηλωτές, αφού συνεπτύχθησαν στην οδό Αιόλου, τους αντεπιτέθηκαν με καδρόνια και πλακάτ που κρατούσαν. Οι επιθέσεις έγιναν ακόμα πιο βίαιες, όταν οι διαδηλωτές άρπαξαν τούβλα από παρακείμενη τράπεζα, που ήταν υπό κατασκευή, στην οδό Πεσμαζόγλου και τα πέταξαν προς τους αστυνομικούς, τραυματίζοντας τον Διευθυντή της Αστυνομίας. Προς στιγμήν, κατάφεραν να ξεφύγουν και κατευθύνθηκαν στα γραφεία της Αμερικάνικης Υπηρεσίας Πληροφοριών, τα οποία και κατέστρεψαν. Η απάντηση της Αστυνομίας ήταν άμεση, τραυματίζοντας πολλούς διαδηλωτές και πυροβολώντας προς το μέρος τους. Κανείς δεν πίστευε ότι οι σφαίρες ήταν πραγματικές, καθώς οι περισσότεροι θεώρησαν ότι ήταν πυροβολισμοί εκφοβισμού.
Μόλις, όμως, ο πρώτος διαδηλωτής έπεσε από σφαίρα αστυνομικού, στην διασταύρωση οδού Σταδίου και στοάς Αρσάκη, επικράτησε πανικός. Το πλήθος διελύθη και οι διαδηλωτές κατευθύνθηκαν προς ξεχωριστές κατευθύνσεις. Οι τελευταίοι φώναζαν «Αίσχος! Αίσχος!» προς τους αστυνομικούς και τους πετούσαν ό, τι έβρισκαν στον δρόμο τους. Οι αστυνομικοί ανταπάντησαν με πυροβολισμούς, με αποτέλεσμα κοντά στα καταστήματα Γουτάκη, ένας ακόμα διαδηλωτής να πέσει αιμόφυρτος από σφαίρα. Οι διαδηλωτές, υποχωρώντας στην οδό Γεωργίου Σταύρου, δέχονταν συνεχώς επιθέσεις από τους αστυνομικούς, οι οποίοι πυροβολούσαν συνέχεια. Μόλις έπεσαν άλλα δύο θύματα αιμόφυρτα στο πεζοδρόμιο, περαστικές γυναίκες άρχισαν να κραυγάζουν «Λυπηθείτε τα παιδιά μας!» «Έλληνες δεν είστε εσείς;». Εν μέσω της συγχύσεως, που προεκλήθη, πολλοί από τους διαδηλωτές ζητούσαν με χειρονομίες να παύσουν τους πυροβολισμούς λέγοντας: «Σταματήστε! Είμαστε όλοι αδέλφια!». Ο Ευάγγελος Γεροντής έπεσε νεκρός στην διασταύρωση οδών Αιόλου και Γεωργίου Σταύρου, ενώ ο Φραγκίσκος Νικολάου στην οδό Σταδίου 49.
Ο Κύπριος φοιτητής Ευστάθιος Οικονομίδης, ο οποίος συμμετείχε στο συλλαλητήριο, καταθέτοντας για τα γεγονότα, περιέγραψε την δολοφονία του Φραγκίσκου Νικολάου, ως εξής: «Επηκολούθησε μικρά συμπλοκή μεταξύ αστυνομικών και διαδηλωτών και τους είδα με πιστόλια στα χέρια να πυροβολούν εναντίον μας. Αυτομάτως έστρεψα για να φύγω, αλλά δεν πρόφτασα να κάνω μερικά βήματα και είδα να πέφτει αιμόφυρτος μπροστά στα πόδια μου, δίπλα από ένα περίπτερο, που βρίσκεται ως διεπίστωσα, εκ των υστέρων εις την οδόν Σταδίου 49, έναν νέο περίπου 30 χρονών. Αμέσως έτρεξα κοντά του και έσκυψα πάνω του. Είδα τότε πως ήταν πληγωμένος. Υπήρχαν δύο μεγάλες πληγές στον λαιμό του και το αίμα έτρεχε άφθονο στις πλάκες του πεζοδρομίου. Εν τω μεταξύ, οι πυροβολισμοί ακουγόντουσαν πιο συχνοί και οι αστυνομικοί πλησίαζαν προς εμάς, ενώ αντιθέτως το πλήθος έφευγε πανικόβλητο προς τας παρόδους της οδού Σταδίου. Εγώ έμεινα κοντά στον πληγωμένο, καθώς και μερικοί άλλοι. Μεταξύ των προστρεχόντων ανεγνώρισα και τον Κύπριον φοιτητήν Κ. Αρτεμίου. Σηκώσαμε τον πληγωμένον και τον βάλαμε σε ένα αυτοκίνητο που κατέφθασε σε λίγο και τον μετέφερε στον Σταθμό των Πρώτων Βοηθειών. Όταν όμως τον βάζανε στο αυτοκίνητο είχεν ήδη πεθάνει. Όταν την άλλη μέρα είδα την φωτογραφία του στις εφημερίδες, διεπίστωσα ότι ήταν ο Φραγκίσκος Νικολάου από τον Πειραιά.» 10
Γύρω στις πέντε το απόγευμα, εξαπελύθη νέα επίθεση των αστυνομικών, που έκανε τους διαδηλωτές να διαλυθούν σε μικρές ομάδες και να διασκορπισθούν στην οδό Αθηνάς.
Μια ομάδα διαδηλωτών ετράπη προς την οδό Ιπποκράτους, καταδιωκόμενη από τους αστυνομικούς. Φτάνοντας στην διασταύρωση των οδών Ιπποκράτους και Διδότου, άρχισαν να αμύνονται με πέτρες εναντίον των αστυνομικών. Τότε, γύρω στις 6 μ.μ. κατέφθασαν εκεί κι άλλοι αστυνομικοί, πάνω σε αυτοκίνητο και πυροβόλησαν κατ’ εντολήν του αρχηγού τους. Μάλιστα, ένας από τους αστυνομικούς, πυροβόλησε από μακριά τον Ιωάννη Κωνσταντόπουλο και τον έριξε νεκρό.
Τις επόμενες ημέρες και συγκεκριμένα στις 18 Μαΐου 1956, στο Νοσοκομείο της Νέας Ιωνίας, υπέκυψε στα τραύματά του και ο αστυνομικός Κωνσταντίνος Γιαννακούρης, όντας το τελευταίο επιβεβαιωμένο θύμα της διαδηλώσεως και της εγκληματικής αντιδράσεως της Κυβερνήσεως11. Μιας διαδηλώσεως που, σύμφωνα με τον ιστορικό ερευνητή Μάνο Χατζηδάκη, «δεν εστρέφετο κατά της Κυβερνήσεως αλλά υπέρ ενός εθνικού ζητήματος, για το οποίο –υποτίθεται- ότι εμάχετο και η Κυβέρνησις! Αυτή την οποία, την ίδια ημέρα η “Εστία” ονόμασε “Κυβέρνησιν αίματος”»12
Την ίδια ημέρα, ο τότε υπουργός Δικαιοσύνης Κωνσταντίνος Παπακωνσταντίνου13 έσπευσε να δικαιολογήσει την απαράδεκτη επέμβαση της αστυνομίας, ανακοινώνοντας ότι «υπεύθυνοι δια τας ταραχάς ήσαν οι κομμουνισταί» 14. Αυτό όμως δεν ήταν αλήθεια, καθώς το συλλαλητήριο είχε οργανωθεί από εθνικόφρονες και δεν υπήρχε περιθώριο δράσεως των κομμουνιστών. Ο Παπαγεωργίου γράφει σχολιάζοντας αυτή την δήλωση: «Αλλ’ οι κομμουνισταί, εάν εις προβοκάτσια απέβλεπον, πως θα ήτο δυνατόν να οργανώσουν τοιαύτης εκτάσεως κινητοποίησιν; Να είχον κινηθή από γνησίαν πρόθεσιν; Ήτο αδύνατον, διότι οι μεν εν Κύπρω κομμουνισταί εχαρακτήριζον τους αγωνιστάς της Ε.Ο.Κ.Α. ως «τσιράκια του ιμπεριαλισμού», οι δε εν Αθήναις ομόφρονές των της Ε.Δ.Α.15, διεχώριζον, μόνοι, την θέσιν των από την ομόθυμον αξίωσιν της Αντιπολιτεύσεως (11.5.1956) όπως ζητηθή από τον Βασιλέα να απολύση την Κυβέρνησιν Καραμανλή…16».
Την επόμενη ημέρα, ο Δήμαρχος Αθηναίων Παυσανίας Κατσώτας17 στις δηλώσεις του σχετικά με τα γεγονότα, ανέφερε μεταξύ άλλων: «Την ευθύνη του αδίκως χυθέντος αίματος την υπέχει ακεραίαν κατά πρώτον λόγον η Κυβέρνησις. Μία Κυβέρνησις που ξεύρει τι θέλει και πού κατευθύνεται, μία Κυβέρνησις που πιστεύει εις την λαϊκήν δύναμίν της και την αγάπην και τον προς αυτήν σεβασμόν των λαϊκών μαζών, ή δεν θα επέτρεπε χθές την συγκρότησιν του συλλαλητηρίου, ή θα ετίθετο επί κεφαλής τούτου η ίδια». 18
Παράλληλα, ετελέσθησαν οι κηδείες των νεκρών, με αυστηρά μέτρα τάξεως. Στην κηδεία του Γεροντή, δεν κατέστη δυνατόν να παραστούν οι γονείς του, γιατί οι Αρχές επέσπευσαν την τελετή. Παρέστησαν οι βουλευτές του κόμματος ΕΔΑ Θανασέκου και Αυγερόπουλος. Δεν εξεφώνησαν λόγους προς τιμήν του νεκρού, προφανώς γιατί τα ιδανικά για τα οποία είχε πέσει ο Γεροντής δεν συνέπιπταν με τα υλιστικά ιδανικά του Κομμουνισμού19. Στον τάφο του κατετέθησαν στεφάνια από τον Δήμαρχο Νικαίας και τους Εκδότες, με τις εξής επιγραφές: «Ο Δήμος Νικαίας στα θύματα του Κυπριακού Αγώνος» και «Στον πεσόντα ήρωα της λευτεριάς της Κύπρου, Βαγγέλη Γεροντή».
Ο Κωνσταντόπουλος ετάφη δίπλα στον Γεροντή. Στην κηδεία του παραβρέθηκε μόνο ο δεκαεπτάχρονος αδελφός του, Αιμίλιος, γιατί ο διοικητής της Χωροφυλακής επέμενε να τελεστεί η κηδεία χωρίς να αναμένεται η άφιξη από την Τρίπολη των γονιών και των δύο αδελφών του.
Ο Νικολάου κηδεύτηκε και ετάφη στο Νεκροταφείο Αναστάσεως του Πειραιά, με παρουσία συγγενών του και μερικών από τους συναδέλφους του. Στον τάφο του κατέθεσε στεφάνι ο δήμαρχος Δημήτριος Σαπουνάκης20, ο οποίος μεταξύ των άλλων είπε τα εξής: «Έτρεξες στο εθνικό συλλαλητήριο, για να σώσεις με τη διαμαρτυρία σου τα δύο Ελληνόπουλα της Κύπρου, που έπεσαν σήμερα θυσία για τη λευτεριά της Πατρίδος. Φεύγεις, παλληκάρι, νέος στην ηλικία και οι δικοί σου, κατά το νεκρώσιμο έθιμο του τόπου μας, εστόλισαν το μέτωπό σου με το λευκό στεφάνι του γάμου, που για σένα δεν έγινε. Αλλά με τη χθεσινή θυσία σου, σου ταιριάζει άλλο στεφάνι. Το στεφάνι της δάφνης. Σε ραίνω με λίγα λαϊκά λουλούδια, δακρυσμένα από την οδύνη του λαού του Πειραιώς, για τον άδικο και πρόωρο χαμό σου. Η Κύπρος θρηνεί σήμερα τον Καραολή και τον Δημητρίου και ο Πειραιάς μας θρηνεί τον Φραγκίσκο Νικολάου».
Η ιστορική έρευνα έχει επιβεβαιώσει τον θάνατο τριών διαδηλωτών και ενός αστυνομικού, παρόλο που αρχικά ακούστηκαν ότι τα θύματα της διαδηλώσεως ήσαν επτά.
Παραθέτω ένα ποίημα που έγραψα γι’ αυτά τα νέα παιδιά, γι’ αυτούς τους λαμπρούς εθνομάρτυρες:
Οι
εθνομάρτυρες διαδηλωτές
πεσόντες
υπέρ της Κύπρου [9 Μαΐου 1956]
Μέρα Ανοίξεως, μέρα Μαΐου,
σε διαδήλωση, πορεία τρανή,
υπέρ του ηρωικού αγώνος της Κύπρου,
το παρόν δώσατε εσείς.
***
Δεν διστάσατε, των Ελλήνων σεις παίδες,
τη ξενόδουλη να χτυπήσετε πολιτική.
Με παλμό, με λαμπάδες αναμμένες,
της Πατρίδος ακούσατε φωνή.
***
Όμως των φθηνών ανθελλήνων οι σφαίρες,
-δεν θέλανε την Κύπρο Ελληνική-
σας σταμάτησαν τις εγκόσμιες μέρες,
μα την αιώνια σας δώσανε ζωή.
***
Χαίρε, Λασιθίου Κρήτης βλαστάρι,
με εθνικόφρονα ψυχή, Βαγγέλη Γεροντή,
της εθνικής εξάρσεως τη στιγμή, παλικάρι,
επέρασες στων αθανάτων τη γη!
***
Χαίρε Κωνσταντόπουλε Γιάννη,
ανδρειωμένε ήρωα του Μοριά,
του εθνομάρτυρα έλαβες τη δάφνη,
από τα βόλια τα Εφιαλτικά.
***
Χαίρε Φραγκίσκο Νικολάου,
της Σύρου καμάρι και του Πειραιά,
έδωσες στην Πατρίδα τον ανθό σου.
Αθάνατος αιώνια ζεις πια.
***
Χαίρετε εθνομάρτυρες παίδες,
υπέρ της Κύπρου πεσόντες ηρωικά,
δείξατε πως η Κύπρος δεν κείται μακράν, ω λεβέντες
και τα νιάτα σας στο Έθνος, δώσατε τα δροσερά.
***
Αυτοί που σας δολοφονήσαν
-το αίμα σας κράζει και λαλεί-
αληθινοί προδότες ήσαν
του δράματος της Κύπρου οι αυτουργοί.
***
Κι όταν θα έρθει η δική τους στιγμή,
κριτές τους θα είσθε μονάχα εσείς,
ως τότε απ’ όλους φωνή θα ‘κουστεί,
η Κύπρος μας κείτεται πάντα εγγύς.
Ευαγγελία Κ. Λάππα
15 Δεκεμβρίου 2022
Παρατίθενται τα βιογραφικά των τριών φονευθέντων διαδηλωτών στο συλλαλητήριο, στις 9 Μαΐου 1956.
Γεροντής Ευάγγελος
Ο Ευάγγελος Γεροντής γεννήθηκε στο χωριό Κρούστα του Νομού Λασιθίου της Κρήτης, το 1928. Είχε τρεις αδελφές και έναν μικρότερο αδελφό. Κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής της Ελλάδας, η οικογένειά του παρεσύρθη στον Κομμουνισμό και ο ίδιος ενετάχθη στην κομμουνιστική νεολαία ΕΠΟΝ21. Αυτός ήταν και ο λόγος που απεβλήθη από το Γυμνάσιο. Μετά την εκπλήρωση της στρατιωτικής του θητείας στην Μακρόνησο, εργάστηκε στο εμπόριο και στην έκδοση βιβλίων.
Κωνσταντόπουλος Ιωάννης
Ο Ιωάννης Κωνσταντόπουλος καταγόταν από το χωριό Ράδου της Γορτυνίας και γεννήθηκε το 1935. Είχε άλλα πέντε αδέλφια. Ο μεγαλύτερος αδελφός του είχε πέσει κατά τη διάρκεια του συμμοριτοπόλεμου, υπηρετώντας την Πατρίδα. Ένας άλλος αδελφός του, ενώ υπηρετούσε ως χωροφύλακας στην Καλαμάτα, πέθανε από μελαγχολία, για τον χαμό του μεγαλύτερου αδελφού του, το 1953. Το διάστημα με μέχρι την δολοφονία του, ο Ιωάννης Κωνσταντόπουλος εργαζόταν σε μια οικοδομή στην οδό Ιππποκράτους.
Νικολάου Φραγκίσκος
Ο Φραγκίσκος Νικολάου καταγόταν από την Σύρο των Κυκλάδων και γεννήθηκε το 1933. Κατοικούσε στην συνοικία Ταμπούρια του Πειραιά, μαζί με την αδελφή του, Ειρήνη – Δάφνη, την οποία και συντηρούσε. Εργαζόταν ως μηχανικός στους Σιδηροδρόμους του Ελληνικού κράτους. Ως προς τα εθνικά του φρονήματα, ανήκε στην Εθνικόφρονα παράταξη.
Πηγές
1. 9 Μαΐου 1956: Αιματοχυσία στην Αθήνα υπέρ των Κυπρίων αγωνιστών | https://ellada.cy/2020/05/09/9-μαΐου-1956-αιματοχυσία-στην-αθήνα-για-την/
2. Ανδρέας Δημητρίου | https://el.metapedia.org/wiki/Ανδρέας_Δημητρίου.
3. Αρχιεπίσκοπος Δωρόθεος | https://el.metapedia.org/wiki/Αρχιεπίσκοπος_Δωρόθεος.
4. Βόμβαι εκρηγνύονται εις όλην την Κύπρον, Εφημερίδα «Ελευθερία», 16 Μαΐου 1956, σελίδα 6.
5. Βουλή των Ελλήνων, Το Κυπριακό στην Βουλή των Ελλήνων, τόμος Α’ 1915 – 1956, Διεύθυνση Επιστημονικών Μελετών, Αθήνα 1997.
6. Βιογραφική Εγκυκλοπαίδεια του Νεώτερου Ελληνισμού 1830 - 2010, Αρχεία Ελληνικής Βιογραφίας, Β’ τόμος, Κ – Ο, Εκδόσεις Μέτρον, Αθήνα 2011.
7. Βιογραφική Εγκυκλοπαίδεια του Νεώτερου Ελληνισμού 1830 - 2010, Αρχεία Ελληνικής Βιογραφίας, Γ’ τόμος, Π – Ω, Εκδόσεις Μέτρον, Αθήνα 2011.
8. Δεν υπάρχει οδός διαπραγματεύσεων. Η λύσις του Κυπριακού ανήκει πλέον εις τα όπλα του Διγενή και εις τον Ο.Η.Ε., Εφημερίδα «Τα Νέα», 11 Μαΐου 1956, σελ. 1 & 6.
9. Διδακτορική διατριβή του Μιχαήλ Μωραϊτίδη, Το φοιτητικό κίνημα στην Ελλάδα: Πολιτική ριζοσπαστικοποίηση και συλλογική δράση (1956-1964), Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, Σχολή Ανθρωπιστικών και Κοινωνικών Επιστημών, Τμήμα Ιστορίας, Αρχαιολογίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας, Βολος, Σεπτέμβριος 2015.
10. Έξι νεκροί και 193 τραυματίαι τα θύματα χθές Εφημερίδα «Ελευθερία», 10 Μαΐου 1956, σελίδα 1 & 6.
11. Εκδήλωση για τους Ελλαδίτες θύματα του Αγώνα της ΕΟΚΑ 1955-1959 | https://synodoiporia.gr/2017/05/01/εκδήλωση/ .
12. Η ΕΟΚΑ απηγχόνισε δύο Άγγλους δεκανείς, Εφημερίδα «Ελευθερία», 12 Μαΐου 1956, σελίδα 1.
13. Η Κύπρος πενθεί δια τους φόνους των δύο ηρώων της Εφημερίδα «Ελευθερία», 11 Μαΐου 1956, σελίδα 6.
14. Η Βουλή παραπονείται προς τους Αμερικάνους, Εφημερίδα «Ελευθερία», 19 Μαΐου 1956, σελίδα 6.
15. Η ματωμένη Τετάρτη του 1956 | https://cognoscoteam.gr/archives/33406.
16. Καταπνίγουσα την θέλησιν του Ελληνικού λαού, η Κυβέρνησις διαλύει βιαίως διαδηλώσεις, Εφημερίδα «Ελευθερία», 29 Οκτωβρίου 1955, σελίδα 1.
17. Κωνσταντίνος Τσάτσος | https://el.metapedia.org/wiki/Κωνσταντίνος_Τσάτσος.
18. Μάιος 1956: Οι τέσσερις νεκροί που όλοι ήθελαν να… ξεχάσουν | https://www.newsbreak.gr/stories/329422/maios-1956-oi-tesseris-nekroi-poy-oloi-ithelan-na-xechasoyn/.
19. Μιχαήλ Καραολής | https://el.metapedia.org/wiki/Μιχαήλ_Καραολής.
20. Ο Διγενής ζητεί την εκτέλεσιν του Τζων Χάρντιγκ, Εφημερίδα «Ελευθερία», 13 Μαΐου 1956, σελίδα 8.
21. Ο Κομμουνισμός και το Παιδομάζωμα, ομιλία του διακεκριμένου πεζογράφου Στρατή Μυριβήλη, Εκδόσεις Λεξίτυπον, Νοέμβριος 2017 (Α’ έκδοση: 1948) .
22. Παπαγεωργίου Σπύρου, Καραμανλής και Κυπριακόν, ντοκουμέντο, Εκδόσεις Νέα Θέσις, Αθήνα 1988, Β’ έκδοσις.
23. Παπαχελά Αλέξη, Ο βιασμός της Ελληνικής Δημοκρατίας, Ο αμερικανικός παράγων, 1947-1967, Εκδόσεις Εστία, Ιούλιος 2001, δέκατη έκτη έκδοση (Πρώτη Έκδοση: Ιούνιος 1997, Δέκατη Έκδοση: Μάιος 1998, Δέκατη Πέμπτη Έκδοση, Οκτώβριος 2000) .
24. Παυσανίας Κατσώτας | https://el.metapedia.org/wiki/Παυσανίας_Κατσώτας.
25. Πεσόντες και νεκροί: Εμφύλιος πόλεμος 1945-1949 (Ε-Κ) | https://stratistoria.wordpress.com/2010/06/06/1945-1949-pesontes-e-k/.
26. Σαν σήμερα το 1956 ο Ελληνισμός διαδήλωνε για Καραολή και Δημητρίου και το “ελληνικό” κράτος σκότωνε τέσσερις Έλληνες | https://infognomonpolitics.gr/2020/05/san-simera-to-1956-o-ellinismos-diadilone-gia-karaoli-ke-dimitriou-ke-to-elliniko-kratos-skotone-tesseris-ellines/.
27. Χατζηδάκη Μάνου Ν, Ανοίγουμε το φάκελο της Κύπρου 1950 – 1974, τόμος Α’, πως χάθηκε η Ένωση 1950 – 1967, Οι μεγάλες ευκαιρίες και τα τραγικά λάθη, Εκδόσεις Πελασγός, Αθήνα 2017, σελ. 56 – 57.
28. Χατζηδάκη Μάνου Ν., Κωνσταντίνος Καραμανλής, τα άγνωστα παρασκήνια 1955 – 1975, Εκδόσεις Πελασγός, Αθήνα 2016.
________________________
1 Ο Μιχαήλ Καραολής γεννήθηκε στο Παλαιχώρι Πιτσιλιάς (Μόρφου) της επαρχίας Λευκωσίας στις 13 Φεβρουαρίου 1933. Έγινε μέλος της Ε.Ο.Κ.Α. πολύ πριν την 1η Απριλίου 1955 και ανήκε ως μέλος στην ομάδα του Πολύκαρπου Γιωρκάτζη. Ήταν μεταξύ αυτών που διένειμαν την πρώτη διακήρυξη του Γεωργίου Γρίβα-Διγενή για την έναρξη του απελευθερωτικού αγώνα, εργάστηκε για το τμήμα πληροφοριών της Ε.Ο.Κ.Α., ενώ μετέφερε και έκρυβε οπλισμό και πραγματοποιούσε βομβιστικές επιθέσεις εναντίων Αγγλικών στόχων στη Λευκωσία. Στις 28 Αυγούστου 1955, όντας μέλος μιας τριμελούς ομάδας της Ε.Ο.Κ.Α., είχε αναλάβει την αποστολή να δολοφονήσει τον Ηρόδοτο Πουλλή, Λοχία του Ειδικού Κλάδου της Αστυνομικής Δυνάμεως, που ήταν συνεργάτης των Άγγλων. Ο σχεδιασμός προέβλεπε να πυροβολήσουν και να διαφύγουν με ποδήλατα. Στην διαφυγή του όμως παρεμποδίστηκε από ένα πλήθος πολιτών που παρακολουθούσαν την συγκέντρωση του κομμουνιστικού κόμματος Κύπρου Α.Κ.Ε.Λ., και χρειάστηκε να προτάξει όπλα για να απεγκλωβιστεί. Προσπάθησε να διαφύγει ως αντάρτης στα βουνά της Κύπρου και να ενωθεί με την ομάδα του Γρηγόρη Αυξεντίου αλλά συνελήφθη σε ενέδρα στο Τζάος, από τις αγγλικές δυνάμεις. Φυλακίστηκε στις Κεντρικές Φυλακές Λευκωσίας, όπου δικάστηκε από το Έκτακτο Κακουργιοδικείο Λευκωσία στις 24 Οκτωβρίου 1955. Στις 28 Οκτωβρίου 1955 ο Καραολής καταδικάστηκε σε θάνατο. Οι δικηγόροι του Καραολή, αιτήθηκαν από τη βασίλισσα της Βρετανίας Ελισάβετ Β' απονομή χάριτος, την οποία όμως απέρριψε. Το πρωί της 10ης Μαΐου 1956 ο Καραολής απαγχονίστηκε μαζί με τον αγωνιστή της Ε.Ο.Κ.Α. Ανδρέα Δημητρίου. (Πηγή: Μιχαήλ Καραολής | https://el.metapedia.org/wiki/Μιχαήλ_Καραολής)
2 Ο Ανδρέας Δημητρίου γεννήθηκε στο χωριό Άγιος Μάμας, της επαρχίας Λεμεσού στις 18 Σεπτεμβρίου 1934. Έγινε μέλος της Ε.Ο.Κ.Α. πολύ πριν την 1η Απριλίου 1955 και έδρασε με τις ομάδες Αμμοχώστου, επεκτείνοντας τη συμμετοχή του και στο εκτελεστικό. Μετά από απόπειρά του να εκτελέσει τον Άγγλο πράκτορα Τέυλορ, τον οποίο και τραυμάτισε, βρέθηκε αντιμέτωπος με ένοπλους στρατιώτες που φρουρούσαν τον πράκτορα και προέταξε εναντίον τους το όπλο του, το οποίο έπαθε εμπλοκή και οι στρατιώτες τον συνέλαβαν, αφού προηγουμένως τον πλήγωσαν. Το πρωί της 10ης Μαΐου 1956 απαγχονίστηκε, μαζί με τον αγωνιστή της Ε.Ο.Κ.Α., Μιχαήλ Καραολή. (Πηγή: Ανδρέας Δημητρίου | https://el.metapedia.org/wiki/Ανδρέας_Δημητρίου)
3 Ο Σπύρος Παπαγεωργίου γράφει: «Οι Αμερικανοί και οι Άγγλοι έκριναν ότι ο Στρατάρχης Παπάγος εχειρίζετο σκληρώς και αδιαλλάκτως το Κυπριακόν κσι ότι η εν γένει πολιτική του προεκάλει προβλήματα εις τας ενδοσυμμαχικάς σχέσεις. Δια τον λόγον αυτόν και παρηκολούθουν – μετά συνωμοτικού ενδιαφέροντος, θα ηδύνατο να είπη κανείς – την εξέλιξιν της φθινούσης υγείας του κατά το 1955. Αι διπλωματικαί και μυστικαί υπηρεσίαι των απέστελλον εξ Αθηνών συχνάς απορρήτους εκθέσεις προδικάζουσαι μάλιστα το μοιραίον. Πέραν δε τούτου, εκινούντο δραστηρίως δια να ετοιμάσουν κατάλληλον διαδοχήν, η οποία θα τους εξυπηρέτει». Η απόφαση του Βασιλέως Παύλου να «διορίσει» πρωθυπουργό τον Καραμανλή «ωφείλετο εις νυκτερινήν συνάντησίν του μετά του Αμερικανού πρέσβεως Κάννον και του Άλμερ». Πριν ακόμη πεθάνει ο Παπάγος, ο Καραμανλής, όντας αντίθετος με την πολιτική του Παπάγου στο Κυπριακό, συνέταξε μνημόνιο κυβερνητικού προγράμματος στο οποίο δεσμευόταν στους Αμερικανούς μεταξύ άλλων και ότι «επί του Κυπριακού θα κατεβάλλετο προσπάθεια εξουδετερώσεως των αντιδράσεων της κοινής γνώμης προς συμβιβαστικήν επίλυσιν τούτου». Το μνημόνιο συνετάγη τρεις φορές στην Ελληνική γλώσσα και τρεις φορές στην Αγγλική. (Πηγή: Παπαγεωργίου Σπύρου, Καραμανλής και Κυπριακόν, ντοκουμέντο, Εκδόσεις Νέα Θέσις, Αθήνα 1988, Β’ έκδοσις., σελ 31, 33, 51). Το γεγονός αυτό επιβεβαιώνει και ο δημοσιογράφος και συγγραφέας Αλέξης Παπαχελάς. (Πηγή: Παπαχελά Αλέξη, Ο βιασμός της Ελληνικής Δημοκρατίας, Ο αμερικανικός παράγων, 1947-1967, Εκδόσεις Εστία, Ιούλιος 2001, δέκατη έκτη έκδοση (Πρώτη Έκδοση: Ιούνιος 1997, Δέκατη Έκδοση: Μάιος 1998, Δέκατη Πέμπτη Έκδοση, Οκτώβριος 2000), σελ. 49, 52)
4 Το κόμμα Εθνική Ριζοσπαστική Ένωσις (ΕΡΕ) του Καραμανλή είχε κερδίσει τις εκλογές του 1956, βάσει ενός τερατώδους εκλογικού νόμου, του λεγόμενου «τριφασικού». Αυτός ο εκλογικός νόμος επέβαλε πλειοψηφικό εκλογικό σύστημα στην επαρχία, αναλογικό στα αστικά κέντρα και ημιπλειοψηφικό σε περιοχές που εξέλεγαν μέχρι 10 βουλευτές. Τελικά ο Καραμανλής στις εκλογές κέρδισε ηττώμενος. Η ΕΡΕ ήρθε δεύτερο κόμμα με 47,38%, έναντι 48,15% των αντιπάλων. Λόγω του εκλογικού νόμου εξέλεξε 165 βουλευτές, έναντι 132 του κομματικού συνασπισμού «Δημοκρατικής Ενώσεως» ΕΔΑ – αστικών κομμάτων. (Πηγή: Χατζηδάκη Μάνου Ν., Κωνσταντίνος Καραμανλής, τα άγνωστα παρασκήνια 1955 – 1975, Εκδόσεις Πελασγός, Αθήνα 2016, σελ 19 – 20)
5 Ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών Κυρός Δωρόθεος Γ', (κατά κόσμον Ιωάννης Κοτταράς) γεννήθηκε στην Ύδρα το 1888. Φοίτησε στην Θεολογική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών από την οποία αποφοίτησε το 1909. Χειροτονήθηκε Διάκονος στις 17 Σεπτεμβρίου 1910 από τον Επίσκοπο Ύδρας και Σπετσών Ιωάσαφ και για εννέα χρόνια διακόνησε στον Ιερό Ναό του Αγίου Γεωργίου Καρύτση στο κέντρο της Αθήνας. Στις 18 Δεκεμβρίου 1922 χειροτονήθηκε Πρεσβύτερος από το Μητροπολίτη Ύδρας Σπετσών και Αιγίνης Προκόπιο. Διετέλεσε διαδοχικά Μητροπολίτης Κυθήρων και Αντικυθήρων (1922 – 1935) και Λαρίσης και Πλαταμώνος (1935 – 1956). Στις 30 Μαρτίου 1956 ο Δωρόθεος εξελέγη Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και Πάσης Ελλάδος. Ανέλαβε πρόεδρος της Πανελλήνιας Επιτροπής Ενώσεως Κύπρου (ΠΕΕΚ). Δεν άφηνε ευκαιρία για να ενισχύσει ηθικά τους Κύπριους και τον αγώνα της Ε.Ο.Κ.Α., να καταγγείλει τους αγγλικούς βανδαλισμούς, τους απαγχονισμούς των Μιχαήλ Καραολή και Ανδρέα Δημητρίου, αλλά και το γενικότερο κλίμα τρομοκρατίας που είχε επιβληθεί στην Κύπρο. Στις 13 Ιουνίου 1957 ο Αρχιεπίσκοπος Δωρόθεος συναντήθηκε με τον Γεώργιο Σεφεριάδη (Σεφέρη), τον γνωστό ποιητή Γεώργιο Σεφέρη, τότε πρέσβη της Ελλάδος στο Λονδίνο. Μετά την αποχώρηση του Σεφέρη, ο Δωρόθεος αισθάνθηκε αδιαθεσία και παρουσίασε συμπτώματα σκοτοδίνης (σ.σ. πολύ συχνό φαινόμενο για να είναι τυχαίο...). Την νύχτα της Πέμπτης 20 Ιουνίου 1957 εισήχθη στο νοσοκομείο «Ευαγγελισμός» στην Αθήνα, όπου μετά από εξετάσεις διεπιστώθη ότι νοσούσε από όγκο στον εγκέφαλο. Στις 5 Ιουλίου 1957, ανεχώρησε αεροπορικώς για την Στοκχόλμη της Σουηδίας, με σκοπό τη χειρουργική αφαίρεση του όγκου στο νοσοκομείο «Karolinska». Εκεί την Δευτέρα 8 Ιουλίου υπεβλήθη σε χειρουργική επέμβαση και κατά την μετεγχειρητική περίοδο ανέβασε υψηλό πυρετό. Ο Αρχιεπίσκοπος Δωρόθεος απεβίωσε από μετεγχειρητικές επιπλοκές στις 26 Ιουλίου 1957. Η σορός του εκτέθηκε σε λαϊκό προσκύνημα στο χώρο της Ρωσικής Ορθοδόξου εκκλησίας της Στοκχόλμης και μετά από τρεις ημέρες μεταφέρθηκε στην Ελλάδα. (Πηγή: Αρχιεπίσκοπος Δωρόθεος | https://el.metapedia.org/wiki/Αρχιεπίσκοπος_Δωρόθεος)
6 Ο Δημήτριος Μακρής (1910 – 1995) γεννήθηκε στην πόλη του Μοναστηρίου και σπούδασε στην Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Άσκησε δικηγορία στην Θεσσαλονίκη από το 1933. Εξελέγη βουλευτής Φλώρινας με την Ε.Ρ.Ε. στις εκλογές 1956, 1958, 1961, 1963 και 1964, με την Ν.Δ. στις εκλογές 1974. Διετέλεσε Υπουργός Εσωτερικών (1956 – 1961) και Προεδρίας (1961 – 1963).. (Πηγή: Βιογραφική Εγκυκλοπαίδεια του Νεώτερου Ελληνισμού 1830 - 2010, Αρχεία Ελληνικής Βιογραφίας, Β’ τόμος, Κ – Ο, Εκδόσεις Μέτρον, Αθήνα 2011, σελ 448)
7 Παπαγεωργίου Σπύρου, Καραμανλής και Κυπριακόν, ντοκουμέντο, Εκδόσεις Νέα Θέσις, Αθήνα 1988, Β’ έκδοσις., σελ. 141
8 Ο Κωνσταντίνος Τσάτσος ήταν νομικός, φιλόσοφος και πολιτικός που διετέλεσε βουλευτής σε διάφορα κόμματα μετά την απελευθέρωση. Υπήρξε συνιδρυτής και από το 1956 στέλεχος του κόμματος της «Εθνικής Ριζοσπαστικής Ενώσεως», [«Ε.Ρ.Ε.»] του Κωνσταντίνου Καραμανλή, στις κυβερνήσεις του οποίου ανέλαβε τα Υπουργεία Προεδρίας (1956-61) και Κοινωνικής Πρόνοιας (1962-63). Το 1967 ορκίστηκε Yπουργός Δικαιοσύνης, στην [κυβέρνηση Παναγιώτη Κανελλόπουλου, στο οποίο παρέμεινε μέχρι την 21η Απριλίου. Στις 19 Ιουλίου 1975 ορκίστηκε Πρόεδρος και παρέμεινε στη θέση ως τις 10 Μαΐου 1980, όταν τον διαδέχθηκε ο Κωνσταντίνος Καραμανλής. (Πηγή: Κωνσταντίνος Τσάτσος | https://el.metapedia.org/wiki/Κωνσταντίνος_Τσάτσος )
9 Παπαγεωργίου Σπύρου, Καραμανλής και Κυπριακόν, σελ. 141 – 142
10 Βόμβαι εκρηγνύονται εις όλην την Κύπρον, Εφημερίδα «Ελευθερία», 16 Μαΐου 1956, σελίδα 6
11 Η Κυβέρνηση Καραμανλή είχε διαλύσει βιαίως και άλλες διαδηλώσεις υπέρ της Κύπρου, όπως αυτές που συνέβησαν στις 28 Οκτωβρίου 1955. (Πηγή: Καταπνίγουσα την θέλησιν του Ελληνικού λαού, η Κυβέρνησις διαλύει βιαίως διαδηλώσεις, Εφημερίδα «Ελευθερία», 29 Οκτωβρίου 1955, σελίδα 1)
12 Χατζηδάκη Μάνου Ν, Ανοίγουμε το φάκελο της Κύπρου 1950 – 1974, τόμος Α’, πως χάθηκε η Ένωση 1950 – 1967, Οι μεγάλες ευκαιρίες και τα τραγικά λάθη, Εκδόσεις Πελασγός, Αθήνα 2017, σελ. 57
13 Ο Κωνσταντίνος Παπακωνσταντίνου του Ευσταθίου (1907—1989), ήταν Έλληνας δικηγόρος και πολιτικός από την Καστανιά Κορινθίας. Εξελέγη βουλευτής Κορινθίας με το Λαϊκό κόμμα στις εκλογές 1946 και 1950, με τον Ελληνικό Συναγερμό στις εκλογές 1952, με την Ε.Ρ.Ε. στις εκλογές 1956, 1958, 1961, 1963 και 1964, με την Νέα Δημοκρατία στις εκλογές 1974 και 1977. Επί κυβερνήσεως Παπάγου, διετέλεσε υφυπουργός Συγκοινωνιών (1954—1955). Επί κυβερνήσεως Καραμανλή διετέλεσε διαδοχικά υπουργός Γεωργίας (1955—1956), υπουργός Δικαιοσύνης (1956—1958, 1961—1963, 1974), υπουργός Οικονομικών (1958—1961), Πρόεδρος της Βουλής (1974—1977) και από το 1977 ως το 1981 αντιπρόεδρος των Κυβερνήσεων Καραμανλή και Ράλλη. (Πηγή: Βιογραφική Εγκυκλοπαίδεια του Νεώτερου Ελληνισμού 1830 - 2010, Αρχεία Ελληνικής Βιογραφίας, Γ’ τόμος, Π – Ω, Εκδόσεις Μέτρον, Αθήνα 2011, σελ. 96).
14 Εξ ιδίων κρίνειν τα αλλότρια.
15 Η ΕΔΑ (Ενωμένη Δημοκρατική Αριστερά) ήταν αριστερό κόμμα – προμετωπίδα του τότε παρανόμου Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδας (ΚΚΕ).
16 Παπαγεωργίου Σπύρου, Καραμανλής και Κυπριακόν, σελ. 142.
17 Ο Παυσανίας Κατσώτας γεννήθηκε στα Σταμνά Αιτωλοακαρνανίας το 1894. Σπούδασε στην Σχολή Ευελπίδων, από την οποία εξήλθε ως Ανθυπολοχαγός Πεζικού το 1916. Συμμετείχε στον Α’ Παγκοσμίου Πολέμου (1917 – 1918), στην Ουκρανική Εκστρατεία (1919) και στην Μικρασιατική Εκστρατεία (1920 – 1922). Προήχθη επ’ ανδραγαθίᾳ και απεστρατεύθη εθελουσίως με τον βαθμό του αντισυνταγματάρχη το 1933. Το 1940 ανεκλήθη στην ενεργό δράση με τον βαθμό του αντισυνταγματάρχη και συμμετείχε στον Ελληνοϊταλικό Πόλεμο ως διοικητής του 2/39 Συντάγματος Ευζώνων που είχε ως έδρα το Μεσολόγγι. Μετά την κατάρρευση του μετώπου διέφυγε στην Αίγυπτο και συμμετείχε στην ανασυγκρότηση των ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων. Το καλοκαίρι του 1941, ανέλαβε την διοίκηση της 1ης Ορεινής ταξιαρχίας, μίας από τις 2 Ελληνικές ταξιαρχίες στη Μέση Ανατολή, και πήρε μέρος στη μάχη του Ελ Αλαμέιν και του Τομπρούκ. Πήρε μέρος στις επιχειρήσεις εναντίον του ΕΛ.Α.Σ. στα Δεκεμβριανά. Το 1949, αν και είχε εκλεγεί βουλευτής με το Εθνικό Ενωτικό Κόμμα στις εκλογές 1946, ανεκλήθη στην ενεργό δράση και ανέλαβε στρατιωτικός διοικητής της Στερεάς Ελλάδας, καθώς επίσης και στις επιχειρήσεις εναντίον των κομμουνιστών από την Πίνδο μέχρι την Κόρινθο. Απεστρατεύθη οριστικά το 1950, με τον βαθμό του υποστράτηγου. Το 1954 διετέλεσε Δήμαρχος των Αθηνών. Διετέλεσε Υπουργός Δημοσίας Τάξεως το 1945, Υπουργός Εσωτερικών με το κόμμα των Φιλελευθέρων το 1950, Γενικός Διοικητής της Βορείου Ελλάδας επί Κυβερνήσεως Καραμανλή το 1951 και Υπουργός Κοινωνικής Πρόνοιας 1961 - 1965, επί των κυβερνήσεων Κωνσταντίνου Καραμανλή και Γεωργίου Παπανδρέου. Απεβίωσε το 1991. (Πηγές: Παυσανίας Κατσώτας | https://el.metapedia.org/wiki/Παυσανίας_Κατσώτας και Βιογραφική Εγκυκλοπαίδεια του Νεώτερου Ελληνισμού 1830 - 2010, Αρχεία Ελληνικής Βιογραφίας, Β’ τόμος, Κ – Ο, Εκδόσεις Μέτρον, Αθήνα 2011, σελ. 159)
18 Παπαγεωργίου Σπύρου, Καραμανλής και Κυπριακόν, ντοκουμέντο, Εκδόσεις Νέα Θέσις, Αθήνα 1988, Β’ έκδοσις.
19 Οι κομμουνιστές και συγκεκριμένα οι αριστερές εφημερίδες, ως είθισται, προσπάθησαν να οικειοποιηθούν τη διαδήλωση, αλλά χωρίς αποτέλεσμα. Η τελευταία, είχε καθαρά εθνικό χαρακτήρα, κάτι που ήταν εντελώς ξένο και εχθρικό για τις υλιστικές θεωρίες τους. Ο Έλληνας λογοτέχνης Στρατής Μυριβήλης (Ευστράτιος Σταματόπουλος) αναφέρει σχετικά με τον Κομμουνισμό και τις θεωρίες του: «Ο Κομμουνισμός δεν είναι μια κοινωνική θεωρία απλώς, ούτε ένα πολιτικοστρατιωτικό σύστημα. Είναι κάτι περισσότερο, κάτι φοβερότερο από αυτά. Είναι μια μέθοδος σατανική για την κατασκευή μιας νέας Φυλής. Ο κομμουνιστής είναι μέλος μιας νέας φυλής, ενός νέου τύπου ανθρώπου, όπως ακριβώς ήταν ο ναζί. Η νέα αυτή φυλή κατασκευάζεται σαν ένα είδος κουρελλά, από τα ρετάλια όλων των φυλών, όλων των λαών, όλων των εθνών… Δεν υπάρχουν Έλληνες κομμουνιστές. Όταν κανείς γίνει συνειδητός κομμουνιστής παύει να είναι Έλληνας. Γι’ αυτό και το κόμμα λέγεται Κομμουνιστικό Κόμμα της Ελλάδας και όχι Ελληνικό Κομμουνιστικό Κόμμα». (Πηγή: Ο Κομμουνισμός και το Παιδομάζωμα, ομιλία του διακεκριμένου πεζογράφου Στρατή Μυριβήλη, Εκδόσεις Λεξίτυπον, Νοέμβριος 2017, σελ. 41 - 43).
20 Ο Δημήτριος Σαπουνάκης του Κωνσταντίνου (1895 – 1965) εξελέγη δήμαρχος Πειραιώς στις δημοτικές εκλογές 1954 και βουλευτής Πειραιώς με την ΕΔΑ στις εκλογές 1963. Διετέλεσε πρόεδρος του Ελληνοσοβιετικού Συνδέσμου. (Πηγή: Βιογραφική Εγκυκλοπαίδεια του Νεώτερου Ελληνισμού 1830 - 2010, Αρχεία Ελληνικής Βιογραφίας, Γ’ τόμος, Π – Ω, Εκδόσεις Μέτρον, Αθήνα 2011, σελ. 301)
21 Η ΕΠΟΝ ήταν παράρτημα της Κομμουνιστικής οργανώσεως ΕΑΜ (Ελληνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο), που υπαγόταν στο ΚΚΕ το λεγόμενο κατά τον Γεώργιο Παπανδρέου «κόμμα της προδοσίας και του εγκλήματος». Από το 1950 το τελευταίο ήταν παράνομο και νομιμοποιήθηκε, επί Κυβερνήσεως Καραμανλή το 1974. (Βλ. Φ.Ε.Κ. 1974 A 00259 1974-09-23, σελ 1, άρθρο 1)