 |
| Jοhannes ΕΙSELE / ΑFΡ |
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο κόσμος υφίσταται μια σημαντική μεταμόρφωση. Ίσως οι τρέχουσες αλλαγές είναι οι πιο σημαντικές τα τελευταία εκατοντάδες χρόνια. Αυτό συμβαίνει ακόμη περισσότερο, γιατί ποτέ πριν στην ιστορία της διεθνούς πολιτικής δεν συμμετείχαν τόσοι πολλοί παράγοντες με διαφορετικό ιστορικό και πολιτιστικό υπόβαθρο. Αυτό σημαίνει πως δε μιλάμε για άλλη ανακατανομή της εξουσίας μέσα σε έναν περιορισμένο κύκλο κρατών, αλλά για ένα πολύ ευρύτερο φαινόμενο.
Από τον Διευθυντή Προγράμματος Valdai Club Timofey Bordachev - Russia Today / Παρουσίαση Freepen.gr
Στην πράξη, ωστόσο, αυτές οι σαρωτικές αλλαγές οδήγησαν σε μια εξαιρετικά παράδοξη κατάσταση: η διπλωματία επηρεάζεται σε μεγάλο βαθμό από τακτικούς ελιγμούς και όχι από στρατηγικούς λόγους. Αυτό είναι ιδιαίτερα εμφανές στη Δυτική συμπεριφορά, αλλά κι οι περισσότεροι άλλοι δεν αποτελούν εξαίρεση. Ακόμη και οι ενέργειες δυνάμεων όπως η Κίνα ή η Ρωσία, οι οποίες από πολλές απόψεις αποτελούν γνήσια παραδείγματα διπλωματικού συντηρητισμού, δείχνουν σημάδια συμφραζόμενων ανησυχιών. Αλλά τι γίνεται με τις μικρές και μεσαίες χώρες, ειδικά εκείνες που έχουν γίνει γνωστές για τις επιδέξιες τακτικές τους για να αξιοποιήσουν στο έπακρο τις διφορούμενες διεθνείς καταστάσεις;
Με άλλα λόγια, δεν είναι μόνο τα ηγετικά κράτη, τα οποία είναι πραγματικά αυτά που θα καθορίσουν τη σύνθεση της νέας παγκόσμιας τάξης, αλλά και οι μικρότεροι οπορτουνιστές που βρίσκονται τώρα σε συνεχή κατάσταση ελιγμών.
Στη λαϊκή ανάλυση, η ικανότητα συνεχούς συνωστισμού για μια θέση θεωρείται πλέον γενικά ως χαρακτηριστικό των μεσαίου μεγέθους κρατών που κατέχουν μια ενδιάμεση γεωπολιτική θέση, αλλά οι μεγάλες χώρες είναι οι πραγματικοί κύριοι αυτού του είδους. Η Δυτική Ευρώπη, παρά τη μακροπρόθεσμη δέσμευσή της στις διατλαντικές σχέσεις, είναι σίγουρα στην πρώτη θέση. Οι μεγάλες δυνάμεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ενεργώντας με την προσωπική τους ιδιότητα ή με το πρόσχημα των υποτακτικών ευρωπαϊκών θεσμών, βρίσκονται σε κατάσταση μόνιμων ελιγμών: στις σχέσεις με την Κίνα, τη Ρωσία ή την υπόλοιπη λεγόμενη παγκόσμια πλειοψηφία, εκτός από τις συνεχείς διαπραγματεύσεις στις σχέσεις με τον ισχυρό προστάτη τους, τις ΗΠΑ.
Για τον υπόλοιπο κόσμο, δημιουργεί την ψευδαίσθηση πως η ΕΕ μπορεί μια μέρα να ξεφύγει από την Ουάσιγκτον και να πλεύσει σχετικά ανεξάρτητα. Και για τους Αμερικανούς, δημιουργεί λίγες πρόσθετες ανησυχίες, αλλά τίποτα που να απειλεί το μονοπώλιο τους στην εξουσία.
Η επίσκεψη του Γάλλου Προέδρου Εμανουέλ Μακρόν στο Πεκίνο το πρώτο δεκαπενθήμερο του Απριλίου ήταν σίγουρα ένα παράδειγμα τέτοιας στάσης. Ο Γάλλος ηγέτης επιδίωξε με κάθε τρόπο να ενισχύσει την αντίληψη μεταξύ των Κινέζων ομολόγων του ότι η ηπειρωτική Ευρώπη θα μπορούσε να ενεργήσει, τουλάχιστον τακτικά, ως κάτι περισσότερο από μια εδαφική βάση για τα συμφέροντα των ΗΠΑ. Αυτό οφείλεται εν μέρει στις οικονομικές ευκαιρίες που καθιστούν τη συνεργασία με τους Δυτικοευρωπαίους επωφελή για το Πεκίνο και την κινεζική οικονομία. Οφείλεται επίσης στην επίμονη κινεζική πεποίθηση πως η Γερμανία και η Γαλλία ενεργούν τόσο σκληρά προς τη Ρωσία ακριβώς επειδή δεν πιστεύουν ότι μια σύγκρουση με τη Μόσχα θα είχε δραματικές συνέπειες.
Μια αντιπαράθεση με την Κίνα, στην οποία τα κράτη της ΕΕ ωθούνται απαλά από το Ηνωμένο Βασίλειο και τις ΗΠΑ, θα ήταν πράγματι μια αυτοκτονική οικονομική απόφαση για το μπλοκ. Ειδικά στην τρέχουσα όχι και τόσο ευχάριστη κατάσταση των κοινωνικοοικονομικών συστημάτων του μεγαλύτερου μέρους της " παλιάς Ευρώπης". Η απροθυμία των μελών της ΕΕ να εγκαταλείψουν τα οφέλη της συνεργασίας με την Κίνα ήταν εμφανής σε όλους στο Πεκίνο κατά τη διάρκεια προηγούμενης επίσκεψης του Γερμανού Καγκελάριου Όλαφ Σολτς.
Επιπλέον, το Πεκίνο πιστεύει αρκετά ορθολογικά ότι η σύγκρουση μεταξύ Δύσης και Ρωσίας είναι πιο θεμελιώδης για την ΕΕ από την αντιπαράθεση μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας. Οι Κινέζοι φίλοι μας γνωρίζουν καλά την ιστορία των σχέσεων μεταξύ Ρωσίας και Δυτικής Ευρώπης και γνωρίζουν πως η εχθρότητα έχει τις ρίζες της στις πρωτεύουσες του Ευρωπαϊκού μπλοκ. Παρά τις θετικές εμπειρίες με τη Ρωσία σε μια εποχή συγκριτικά φιλικής προς την ΕΕ συμπεριφοράς, οι μεγάλες χώρες του μπλοκ έχουν τα παράπονά τους με τη Μόσχα, ίσως ακόμη πιο σοβαρά από εκείνα της Ιαπωνίας, ενός άλλου συμμάχου των Αμερικανών.
Η Ρωσία είναι αντικειμενικά και ιστορικά αντίπαλος της Δυτικής Ευρώπης, κάτι που δεν μπορεί να ειπωθεί για την Κίνα, της οποίας η γεωπολιτική θέση από μόνη της βοηθά να διασφαλιστεί ότι δε θεωρείται σοβαρή ανησυχία. Έτσι, οι διπλωματικές παρακλήσεις της Γαλλίας – και της ΕΕ γενικά – σίγουρα θα συνεχίσουν να γίνονται πολύ ευπρόσδεκτες από τους Κινέζους φίλους μας.
Η Κίνα κάνει ελιγμούς σε όλα-με εξαίρεση την στρατηγική εταιρική σχέση με τη Ρωσία, η πραγματική φύση της οποίας αποκρύπτεται από εξωτερικούς παρατηρητές από την αποκλειστική σχέση εμπιστοσύνης μεταξύ των πολιτικών μας ηγετών και των Κινέζων. Σε όλα τα άλλα θέματα, το Πεκίνο προωθεί το μακροπρόθεσμο όραμά του μέσω αποφάσεων που μπορεί να φαίνονται καθαρά τακτικές. Πολύ περισσότερο επειδή, όπως στην περίπτωση της ιστορικής προσέγγισης μεταξύ Ιράν και Σαουδικής Αραβίας, όλα τα κύρια χαρακτηριστικά της διεθνούς ζωής επηρεάζονται τώρα από την επιτυχία της κινεζικής διπλωματίας. Αυτό θα συνεχιστεί όσο το Πεκίνο μπορεί να παραμείνει πάνω από τη μάχη στην οποία η Δύση και η Μόσχα εμπλέκονται άμεσα πάνω από την ατυχή Ουκρανία.
Οι ΗΠΑ έχουν τα δικά τους διπλωματικά σχέδια και αυτά, όπως και η Ρωσία, είναι πολύ σοβαρά για την παγκόσμια ασφάλεια απλώς λόγω του όγκου των πυρηνικών όπλων που έχουν στη διάθεσή τους. Διακηρύσσοντας μια αποφασιστική μάχη με τη Ρωσία και μια εξίσου αμείλικτη αντιπαράθεση με το Πεκίνο, η Ουάσιγκτον επιχειρεί επίσης αυτό που οι ενθουσιώδεις παρατηρητές αποκαλούν "ένα λεπτό διπλωματικό παιχνίδι". Αλλά ενώ οι Δυτικοευρωπαίοι βασίζονται στην οικονομική τους δύναμη και σε μια ορισμένη γοητεία ως κυρίαρχοι παράγοντες με μακρά ιστορία, η Ουάσιγκτον συνωμοτεί με ένα σκόπιμα βάναυσο πνεύμα, προσπαθώντας να παίξει παιχνίδια εξουσίας και να βάλει όλους γύρω της τον έναν εναντίον του άλλου. Είναι, φυσικά, όλο και λιγότερο επιτυχημένο αυτό που κάνει, αλλά οι πόροι που έχει συσσωρεύσει τα τελευταία πενήντα χρόνια απέχουν πολύ από την εξάντληση.
Από την πλευρά της, η Ρωσία έχει δείξει διπλωματική ευελιξία αποφεύγοντας πεισματικά να "καίει γέφυρες" με τη Δύση ή να βλάπτει την ακεραιότητα του παγκόσμιου οικονομικού συστήματος. Δείχνει επίσης εντυπωσιακή ανοχή απέναντι σε εκείνους τους ξένους εταίρους που λαμβάνουν υπόψη τις αμερικανικές απαιτήσεις για το ρωσική θέμα, συμπεριλαμβανομένων ακόμη και τυπικά ουδέτερων χωρών που προμηθεύουν όπλα στο Κίεβο. Στην πραγματικότητα, ενώ ο διπλωματικός διάλογος μεταξύ της Μόσχας και των πρωτευουσών του ΝΑΤΟ έχει σταματήσει εντελώς, δεν είναι από τη βούληση της ρωσική πλευρά, η οποία τονίζει πως είναι πάντα ανοιχτή στην επανέναρξη των συνομιλιών.
Σε αυτό το πλαίσιο, το σχετικό ερώτημα για τους διεθνείς πολιτικούς επιστήμονες μπορεί να είναι αν η γενική διπλωματική σύγκρουση είναι απλώς μέρος της στρατιωτικής δράσης που πολλαπλασιάζεται όλο και περισσότερο σε παγκόσμια κλίμακα ή αν αντικαθιστά προηγούμενες πρακτικές. Μπορούμε να υποθέσουμε ότι και τα δύο συμβαίνουν ταυτόχρονα – προς μεγάλη δυσαρέσκεια εκείνων από εμάς που εξακολουθούμε να πιστεύουμε πως η ειρήνη μπορεί να οικοδομηθεί με βάση υπεύθυνους υπολογισμούς.