 |
| Sputnik / Konstantin Mihalchevskiy |
Από το Φεβρουάριο του περασμένου έτους, όταν η Ρωσία ξεκίνησε την στρατιωτική της επίθεση στη χώρα, εκρήξεις ναρκών έχουν σκοτώσει περίπου 200 πολίτες στην Ουκρανία, ενώ εκατοντάδες άλλοι έχουν τραυματιστεί.
Από τον Petr Lavrenin, πολιτικό δημοσιογράφο που γεννήθηκε στην Οδησσό και εμπειρογνώμονα για την Ουκρανία και την πρώην Σοβιετική Ένωση - Russia Today / Παρουσίαση Freepen.gr
Ο ΟΗΕ έχει ήδη αποκαλέσει την Ουκρανία το πιο βαριά ναρκοθετημένο κράτος στον κόσμο. Ωστόσο, η μόλυνση συνεχίζει να αυξάνεται λόγω του τρόπου διεξαγωγής του πολέμου. Με τη σύγκρουση να μην έχει τελειώσει, η περαιτέρω τοποθέτηση εκρηκτικών θα μπορούσε να έχει καταστροφικές συνέπειες.
Θανάσιμες παγίδες
Επίσημες αναφορές υποστηρίζουν ότι έχουν ναρκοθετηθεί 250.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα (σχεδόν 62 εκατομμύρια στρέμματα) ουκρανικού εδάφους. Αυτό ισούται με το σύνολο του Ηνωμένου Βασιλείου (244.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα). Σύμφωνα με τον πρωθυπουργό Ντένις Σμιγκάλ, η χώρα του έχει γίνει το μεγαλύτερο ναρκοπέδιο στον κόσμο, γεγονός που ώθησε ακόμη και την κυβέρνηση να δημιουργήσει ένα ειδικό κέντρο για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων.
Οι ειδικοί πιστεύουν πως η κατάσταση στην Ουκρανία είναι χειρότερη από ό, τι στο Αφγανιστάν και τη Συρία. Ο αριθμός των πυρομαχικών που δεν έχουν εκραγεί, αντι-προσωπικού, αντιαρματικών και άλλων ναρκών και εκρηκτικών οβίδων εκτιμάται σε εκατομμύρια μονάδες.
Εν τω μεταξύ, τα ναρκοπέδια της Ουκρανίας αυξάνονται εκθετικά. Κατά το παρελθόν έτος, ολόκληρο το μήκος της πρώτης γραμμής και στις δύο πλευρές έχει ναρκοθετηθεί. Συχνά τοποθετούνται νάρκες με διάσπαρτο τρόπο και χωρίς χαρτογράφηση. Δεδομένου του μεγάλου μεγέθους της Ουκρανίας, αυτό περιπλέκει πολύ τη διαδικασία εύρεσης και εξουδετέρωσής τους.
"Πράγματι, υπάρχει πιθανότητα τα ναρκοθετημένα εδάφη να επεκταθούν περαιτέρω, τόσο λόγω της παράτασης της σύγκρουσης όσο και της πιθανής επίθεσης από κάθε πλευρά, η οποία μπορεί να μετακινήσει τις εχθροπραξίες σε εδάφη που δεν είχαν επηρεαστεί προηγουμένως", δήλωσε ο Maxim Semenov, πολιτικός αναλυτής και ειδικός στις συγκρούσεις στο μετασοβιετικό χώρο, στο RT.
Επίσημες πηγές αναφέρουν επίσης ότι η μολυσμένη περιοχή επεκτείνεται. Το περασμένο καλοκαίρι, η ουκρανική Ένωση ναρκοπεδίων δήλωσε ότι τα ναρκοπέδια κάλυπταν περίπου 133.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα της Ουκρανίας, αλλά ο αριθμός που ανακοίνωσε πρόσφατα ο Shmigal είναι ήδη διπλάσιος.
Εν τω μεταξύ, δεν υπάρχουν λύσεις που να είναι απόλυτα αποτελεσματικές, και το πιο σημαντικό, γρήγορες και απλές. Η αποναρκοθέτηση είναι η αποκλειστική δουλειά των πυροτεχνουργών. Για παράδειγμα, τη δεκαετία του 2000, κατά μέσο όρο 50 άτομα την ημέρα ανατινάζονταν σε νάρκες κατά προσωπικού στην Αγκόλα, μια από τις χώρες με τις περισσότερες νάρκες στον κόσμο. Μέχρι σήμερα, περίπου 500.000 εκρηκτικοί μηχανισμοί παραμένουν, παρά το γεγονός ότι δεκάδες μονάδες πυροτεχνουργών από όλο τον κόσμο έχουν βοηθήσει στη χώρα. Αξίζει επίσης να σημειωθεί πως τόσο οι μάχες όσο και το εύρος της μόλυνσης στην Αγκόλα ήταν πολύ λιγότερο σοβαρές από ό, τι στην Ουκρανία.
"Πρέπει να σημειώσουμε την εμπειρία των αφρικανικών και ασιατικών χωρών, ακόμη και της Σοβιετικής Ένωσης, όπου, δεκαετίες μετά το τέλος του πολέμου, σημειώθηκαν περιστασιακά εκρήξεις ναρκών. Είναι αδύνατο να παρασχεθούν εγγυήσεις ότι μια περιοχή είναι εντελώς απαλλαγμένη από νάρκες. Ο στρατός μπορεί να μην κάνει χάρτες ναρκοπεδίων, όπως συμβαίνει με τις Ένοπλες Δυνάμεις της Ουκρανίας στο Ντονμπάς από το 2014. Ή οι χάρτες μπορεί να είναι ανακριβείς, μπορεί να χαθούν κ. λπ. Όλα αυτά περιπλέκουν το έργο των πυροτεχνουργών", σημειώνει ο Σεμένοφ, προσθέτοντας πως ακόμη και δεκαετίες μετά την εκκαθάριση μιας περιοχής, οι νάρκες μπορούν ακόμα να εμφανιστούν στα πιο απροσδόκητα μέρη. Ακόμη και οι πυροτεχνουργοί δεν μπορούν να εγγυηθούν ότι όλες οι νάρκες και οι ρουκέτες έχουν εντοπιστεί και εκκαθαριστεί.
Για τις περιοχές που πλήττονται από τον πόλεμο, αυτό δημιουργεί τεράστια προβλήματα στη μετάβαση στη ζωή σε καιρό ειρήνης, για να μην αναφέρουμε τους πιθανούς θανάτους αμάχων και τις προκλήσεις στην ομαλοποίηση της οικονομίας. "[Αυτό αφορά] τόσο τη γεωργία, τον βιομηχανικό τομέα όσο και τις υποδομές. Οι Ένοπλες Δυνάμεις της Ουκρανίας είναι γνωστό ότι ναρκοθετούν πολιτικά αντικείμενα, όπως για παράδειγμα στη Μαριούπολη, όπου Ρώσοι πυροτεχνουργοι εξακολουθούν να εκκαθαρίζουν εργοστάσια, κτίρια κατοικιών, και τα δικαστήρια", πρόσθεσε ο εμπειρογνώμονας.
Με άλλα λόγια, μπορεί να χρειαστούν δεκαετίες. Τον Ιούνιο του περασμένου έτους, ο τότε υπουργός Εσωτερικών της Ουκρανίας Ντένις Μοναστίρσκι δήλωσε πως η μερική αποναρκοθέτηση θα διαρκέσει από πέντε έως δέκα χρόνια.
Μέχρι στιγμής, αυτό το πρόβλημα παραμένει στο παρασκήνιο λόγω της συνολικής λογοκρισίας των μέσων ενημέρωσης της Ουκρανίας, της εστίασης στις ειδήσεις από το μέτωπο και της κατανοητής επιθυμίας των ανθρώπων να μείνουν μακριά από τις μάχες. Αλλά όταν τελειώσει η θερμή φάση της ένοπλης σύγκρουσης ή εάν η σύγκρουση παγώσει, το πρόβλημα θα προκύψει ως βασικό ζήτημα.
Επίπεδα κινδύνου
Πριν από ένα χρόνο, οι περιοχές Κίεβο, Χάρκοβο, Τσερνίγκοφ και Σούμι (βόρεια και ανατολικά τμήματα της Ουκρανίας) ήταν οι περιοχές με τις περισσότερες νάρκες. Αλλά τώρα, είναι οι ανατολικές και νότιες περιοχές. "Αυτήν την στιγμή είμαστε πιο δραστήριοι στην περιοχή Kherson. Οκτώ χιλιάδες τετραγωνικά χιλιόμετρα πρέπει να καθαριστούν από νάρκες, εκ των οποίων επτά χιλιάδες βρίσκονται στην περιοχή της Χερσώνας και περίπου 1,5 χιλιάδες στην περιοχή του Νικολάεφ", δήλωσε ο Σεργκέι Κρουκ, επικεφαλής της κρατικής υπηρεσίας έκτακτης ανάγκης της Ουκρανίας, το Νοέμβριο του περασμένου έτους.
Οι περιοχές που πλήττονται από τον πόλεμο μπορούν να χωριστούν σε διάφορες κατηγορίες ανάλογα με τα επίπεδα κινδύνου που θέτουν οι νάρκες.
Το υψηλότερο επίπεδο κινδύνου παραμένει στην περιοχή του Donbass. Το έδαφός του έχει σπαρθεί με νάρκες από την αρχή της ένοπλης σύγκρουσης το 2014. Οι ψαράδες και τα παιδιά πέφτουν τακτικά θύματα ναρκών στο Λούγκανσκ και οι συλλέκτες μανιταριών υποφέρουν από την ίδια μοίρα κοντά στο Σλαβιάνσκ. Μερικές από αυτές τοποθετήθηκαν πριν από σχεδόν δέκα χρόνια. Επιπλέον, οι πιο αιματηρές μάχες λαμβάνουν χώρα τώρα στο Ντονμπάς, γεγονός που το καθιστά μία από τις περιοχές με τις περισσότερες νάρκες στον πλανήτη. Πυροτεχνουργοί από τις Ρωσική ένοπλες δυνάμεις που εξουδετερώνουν εκρηκτικούς μηχανισμούς στη Μαριούπολη πιστεύουν ότι η περιοχή θα παραμείνει επικίνδυνη για αρκετές γενιές κατοίκων.
Ένα υψηλό επίπεδο κινδύνου παραμένει επίσης κατά μήκος της τρέχουσας πρώτης γραμμής από το Χάρκοβο έως τις περιοχές Ζαπορόζιε, καθώς και κατά μήκος της γραμμής επαφής στην περιοχή της Χερσώνας. Σε αυτές τις περιοχές, η στρατιωτική σκοπιμότητα αντιπροσωπεύει τις περισσότερες από τις νάρκες. Όσο περισσότερο το μέτωπο παραμένει στατικό σε κάποιο σημείο, τόσο πιο βαθιά στην ενδοχώρα εξαπλώνονται οι ναρκοθετημένες περιοχές.
Η κατάσταση είναι ιδιαίτερα σοβαρή στην περιοχή του Χάρκοβο, όπου οι συχνά μεταβαλλόμενες γραμμές του μετώπου οδηγούν σε εντατική ναρκοθέτηση και από τις δύο πλευρές. Ο διευθυντής του Τμήματος όπλων της Human Rights Watch, Stephen Goose, σημείωσε ότι οι Ένοπλες Δυνάμεις της Ουκρανίας σκόρπισαν τις λεγόμενες "νάρκες πετάλων" σε μια τεράστια περιοχή κοντά στην πόλη Izyum, η οποία οδήγησε σε απώλειες αμάχων και εξακολουθεί να αποτελεί σοβαρή απειλή.”
Μια αυξημένη απειλή παραμένει επίσης στις τοποθεσίες των πρώτων μαχών-δηλαδή, στις περιοχές Κίεβο, Ζιτομίρ, Τσερνίγκοφ και Σούμι. Αυτές οι περιοχές ξεχωρίζουν από τις άλλες περιοχές για δύο λόγους. Πρώτον, στο αρχικό στάδιο της σύγκρουσης, οι μάχες δεν είχαν ακόμη λάβει τη μορφή πολέμου θέσεων. Δεδομένου πως οι μάχες ήταν γρήγορες, δεν υπήρχε ανάγκη για βαριά ναρκοθέτηση. Δεύτερον, η εξόρυξη πραγματοποιήθηκε κυρίως από τις Ένοπλες Δυνάμεις της Ουκρανίας και ως εκ τούτου θα είναι πολύ πιο εύκολο για την ουκρανική πλευρά να εκκαθαρίσει τις δικές της νάρκες. Ωστόσο, οι κάτοικοι αυτών των περιοχών ακρωτηριάζονται από νάρκες σχεδόν κάθε μέρα.
Ένα χαμηλό επίπεδο κινδύνου παραμένει σε ολόκληρη την περίμετρο των συνόρων Ρωσίας-Ουκρανίας και Λευκορωσίας-Ουκρανίας. Στα τέλη του περασμένου έτους, ο πρόεδρος της Κρατικής Επιτροπής συνόρων της Λευκορωσίας, Αντιστράτηγος Ανατόλι Λάπο, δήλωσε πως η Ουκρανία είχε ανατινάξει σχεδόν όλες τις συνοριακές γέφυρες και ναρκοθέτησε δρόμους στα σύνορα Ουκρανίας-Λευκορωσίας. "Μέχρι το σημείο που έβαλαν αντιαρματικές νάρκες σε τρεις σειρές στους δρόμους", είπε ο αξιωματούχος. Αυτό υποστηρίζεται από την Κρατική συνοριακή υπηρεσία της Ουκρανίας, η οποία επιβεβαίωσε τα συνοριακά εδάφη ως "ναρκοθετημένα".
Το υπόλοιπο έδαφος της Ουκρανίας είναι σχετικά καθαρ΄΄ο. Σε αυτά τα μέρη, οι άνθρωποι μπορούν ακόμα να πάνε για ψάρεμα και να απολαύσουν πικνίκ, να μαζέψουν μανιτάρια, να φυτέψουν πατάτες στον κήπο τους και να περπατήσουν ελεύθερα. Ωστόσο, "η υπόλοιπη Ουκρανία" έχει συρρικνωθεί σε μόλις το ήμισυ της χώρας. Ακόμη και οι άνθρωποι που πήγαιναν στη θάλασσα – στην Οδησσό, για παράδειγμα, δε βιάζονται να το κάνουν, καθώς ολόκληρη η ακτή είναι πυκνά ναρκοθετημένη.
Ξεπερνώντας τον κίνδυνο
Κάθε μέρα είναι μια δοκιμασία της μοίρας για τους πολίτες. Ο κίνδυνος κρύβεται παντού. Οι γεωργοί διατρέχουν ακόμη μεγαλύτερο κίνδυνο και ανησυχούν ιδιαίτερα για τα ατελείωτα ναρκοπέδια. Κατά τη διάρκεια της εποχιακής γεωργικής εργασίας, κάθε βήμα θα μπορούσε να είναι το τελευταίο τους.
Οι αγρότες δεν μπορούν να καλλιεργήσουν χωράφια, καθώς οι νάρκες δημιουργούν σοβαρά προβλήματα για τη γεωργία, η οποία είναι ένας από τους κύριους τομείς της ουκρανικής οικονομίας. Πριν από το ξέσπασμα των ενεργών εχθροπραξιών, η Ουκρανία αντιπροσώπευε σχεδόν το 10% της παγκόσμιας αγοράς σιτηρών. Η χώρα ήταν επίσης από τους μεγαλύτερους παραγωγούς ηλιόσπορων, καλαμποκιού και άλλων καλλιεργειών. Τώρα, πολλά από τα χωράφια έχουν ναρκοθετηθεί και μπορεί να μείνουν αχρησιμοποίητα, τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα.
Με βάση την ανάλυση δορυφορικών εικόνων, πέρυσι η αμερικανική εταιρεία διαστημικής τεχνολογίας Maxar κατέληξε στο συμπέρασμα πως η Ουκρανία μπορεί να επιτύχει μόνο το ήμισυ της συνήθους συγκομιδής σιτηρών. Το 2022, οι αγρότες έσπειραν 30% λιγότερα χωράφια από ό, τι το 2021. Το 2023, η συγκομιδή σιτηρών και οσπρίων θα μειωθεί κατά 17% σε σύγκριση με πέρυσι.
Επί του παρόντος, η περιοχή που έχει πληγεί περισσότερο είναι η Χερσώνα, όπου τα ναρκοπέδια θα επηρεάσουν τη φύτευση κολοκυθιών. "Στην περιοχή Kherson, δυστυχώς τα περισσότερα εδάφη είναι ναρκοθετημένα, τα χωράφια καταστρέφονται από ρουκέτες και θα χρειαστεί χρόνος για την αποναρκοθέτηση της περιοχής. Ωστόσο, κρεμμύδια, καρπούζια και πεπόνια θα φυτευτούν στην περιοχή της Οδησσού και σε τμήματα της περιοχής του Κιροβογκράντ", δήλωσε ο Ντμίτρι Σολόμτσουκ, μέλος της Επιτροπής Αγροτικής και χωροταξικής πολιτικής της Βερχόβνα Ράντα, το Μάρτιο του τρέχοντος έτους.
Τα τεύτλα, τα καρότα και οι πατάτες θα φυτευτούν στις δυτικές και κεντρικές περιοχές της Ουκρανίας. Οι γεωργικές εκμεταλλεύσεις επικεντρώνονται στη φύτευση λαχανικών προκειμένου να αποφευχθούν ελλείψεις και χαμηλοί δείκτες εξαγωγών.
Περίπου ένα εκατομμύριο εκτάρια γεωργικής γης της Ουκρανίας είναι μολυσμένα με νάρκες και μη εκραγέντα πυρομαχικά. "Τα ναρκοπέδια θα έχουν σίγουρα αρνητικό αντίκτυπο στον κύκλο εργασιών της γης και στην παραγωγή γεωργικών προϊόντων. Πολλές από τις μάχες λαμβάνουν χώρα στα λεγόμενα εδάφη "chernozem" -δηλαδή σε περιοχές με το πιο εύφορο έδαφος. Αυτό θα περιορίσει σημαντικά το γεωργικό δυναμικό της περιοχής και θα μειώσει το μερίδιο της Ουκρανίας στην παγκόσμια αγορά σιτηρών όχι μόνο φέτος, αλλά και τα επόμενα χρόνια", πρόσθεσε ο Μαξίμ Σεμένοφ.
***
Για ευνόητους λόγους, κανείς δεν μπορεί να προβλέψει πόσο καιρό θα χρειαστεί για την πλήρη αποναρκοθέτηση της Ουκρανίας. Αλλά είναι σαφές πως ακόμη και μετά τη λήξη της σύγκρουσης, η τρομακτική κληρονομιά της θα παραμείνει με τη μορφή ναρκών ξηράς και εκρηκτικών πυρομαχικών διασκορπισμένων σε όλη τη χώρα. Για τις επόμενες δεκαετίες, αυτό αναμφίβολα θα παραμείνει μια από τις μεγαλύτερες ανησυχίες για τη χώρα.