Του Jim O'Neill - Project Syndicate / Παρουσίαση Freepen.gr
Συνάντησα τέτοιο σχολιασμό στις απαντήσεις στο πρόσφατο άρθρο μου για την παγκόσμια πολιτική που αξιολογεί το μέλλον των BRICS (Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία, Κίνα και Νότια Αφρική). Η ομάδα εξετάζει τώρα μια διεύρυνση που θα φέρει χώρες όπως το Ιράν και η Σαουδική Αραβία, εγείροντας ερωτήματα σχετικά με τα κριτήρια για ένταξη και τον ρόλο της δικής της Νέας Τράπεζας Ανάπτυξης. Θα δημιουργούσε όμως πραγματικά κινδύνους για το δολάριο ένα μεγαλύτερο και με μεγαλύτερη επιρροή BRICS-Plus;
Οι αντιληπτές απειλές για τον ρόλο του δολαρίου στο παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα δεν είναι κάτι καινούργιο, είναι συχνό φαινόμενο από τότε που ξεκίνησα την καριέρα μου τη δεκαετία του 1980. Προφανώς, εάν έρθει μια στιγμή που οι ΗΠΑ πάψουν να είναι η μεγαλύτερη οικονομία στον κόσμο, η θέση του δολαρίου θα τεθεί υπό αμφισβήτηση. Το ίδιο ίσχυε και για την στερλίνα το πρώτο μισό του εικοστού αιώνα (αν και η λίρα δεν έχασε το θρόνο της παρά μόνο αφού το Ηνωμένο Βασίλειο είχε ξεπεραστεί οικονομικά).
Η έκλειψη του δολαρίου δε θα ήταν απαραίτητα κακό για τις ΗΠΑ, δεδομένων όλων των πρόσθετων ευθυνών που συνεπάγεται η έκδοση του κύριου αποθεματικού νομίσματος στον κόσμο. Σε μια παγκόσμια οικονομία όπου οι ΗΠΑ δεν είναι πλέον τόσο κυρίαρχες όσο κάποτε, δεν είναι βέλτιστο να εξαρτώνται όλοι τόσο από το αμερικανικό νομισματικό σύστημα και τις εγχώριες προτεραιότητες της Federal Reserve. Άλλες οικονομίες θα προτιμούσαν πολύ τα δικά τους νομίσματα, οι νομισματικές πολιτικές και τα εμπορικά πρότυπα να μην επηρεάζονται τόσο από αυτά των ΗΠΑ.
Αλλά το γεγονός ότι μια ομάδα αναδυόμενων δυνάμεων εκτός των ΗΠΑ έχει υψηλότερες φιλοδοξίες για τον εαυτό της δε σημαίνει απαραίτητα τίποτα για το χρηματοπιστωτικό σύστημα με επίκεντρο τις ΗΠΑ. Εξάλλου, οι BRICS και οι πιθανές χώρες BRICS-Plus αντιμετωπίζουν πολλές δικές τους σημαντικές προκλήσεις και δεν είναι σαφές τι ελπίζουν να επιτύχουν μαζί πέρα από την έκδοση συμβολικών δηλώσεων. Το σημαντικότερο είναι πως οι πιο σημαντικές οικονομίες του ομίλου είναι η Κίνα και η Ινδία, σκληροί αντίπαλοι που σπάνια συνεργάζονται για οτιδήποτε. Μέχρι να αλλάξει αυτό, είναι φανταστικό να πιστεύουμε ότι οι BRICS ή ακόμη και ένας διευρυμένος όμιλος θα μπορούσε να δημιουργήσει οποιαδήποτε σοβαρή πρόκληση για το δολάριο.
Συχνά απελπίζομαι για την έλλειψη συνεργασίας μεταξύ της Κίνας και της Ινδίας – των δύο πιο πολυπληθέστερων χωρών του κόσμου με διαφορά. Εάν μπορούσαν να ξεπεράσουν την ιστορική τους εχθρότητα και να αναπτύξουν μια φιλόδοξη κοινή ατζέντα για την επέκταση του εμπορίου και την αντιμετώπιση ζητημάτων όπως οι απειλές για την υγεία και η κλιματική αλλαγή, η ιδέα μιας πρόκλησης στο χρηματοπιστωτικό και νομισματικό status quo με γνώμονα τους BRICS θα γινόταν όχι απλώς εύλογη αλλά επικείμενη.
Υπό αυτό το πνεύμα, έχω υποστηρίξει εδώ και καιρό ότι η Κίνα θα πρέπει να κάνει την πρώτη κίνηση προσκαλώντας την Ινδία να βοηθήσει να συν-σχεδιάσει στοιχεία της υπογραφής της Πρωτοβουλίας Belt and Road. Η υλοποίηση της φιλόδοξης ατζέντας του BRI για επενδύσεις σε διακρατικές υποδομές σε συνεργασία με την Ινδία θα είχε πολύ πιο ισχυρή και διαρκή συμβολή στην Ασία και πέρα από αυτήν. Διαφορετικά, το BRI θα παραμείνει μια στενά κινεζική πρωτοβουλία που υπάρχει κυρίως για να επιβάλει τις κινεζικές προτιμήσεις σε άλλους.
Η πιθανή προσθήκη της Σαουδικής Αραβίας και του Ιράν συνοδεύεται από παρόμοιες επιφυλάξεις. Ναι, η παρουσία δύο μεγάλων παραγωγών πετρελαίου (εκτός από τη Ρωσία) αυξάνει την πιθανότητα κάποιου πετρελαίου να τιμολογείται σε νομίσματα διαφορετικά από το δολάριο. Αλλά εκτός κι αν η εξάλειψη του δολαρίου είναι ένας ξεκάθαρος, αυθεντικά κοινός και βαθιά διαδεδομένος στόχος, τέτοιες αλλαγές στην τιμολόγηση θα είναι συναρπαστικές μόνο για εξειδικευμένους οικονομικούς συγγραφείς. Έχω χάσει το μέτρημα των φορών που έχω ακούσει επιχειρήματα σχετικά με το γιατί το πετρέλαιο θα μπορούσε σύντομα να τιμολογηθεί σε νέο νόμισμα. Πρώτα επρόκειτο να είναι το γερμανικό μάρκο, μετά το γιεν και μετά το ευρώ. Είναι ακόμα το δολάριο.
Τέλος, και το πιο σημαντικό, για οποιοδήποτε μέλος των BRICS (ή BRICS-Plus) να θέσει μια στρατηγική πρόκληση για το δολάριο, θα πρέπει να επιτρέψει –πράγματι να ενθαρρύνει– ξένους και εγχώριους αποταμιευτές και επενδυτές να αποφασίσουν μόνοι τους πότε θα αγοράσουν ή πουλήσουν περιουσιακά στοιχεία στο νόμισμά τους. Αυτό σημαίνει πως δεν υπάρχουν έλεγχοι κεφαλαίων του είδους που εφαρμόζει συνήθως η Κίνα. Μέχρι να μπορέσουν οι BRICS και οι πιθανές χώρες BRICS-Plus να βρουν μια αξιόπιστη εναλλακτική λύση αντί του δολαρίου για τις δικές τους αποταμιεύσεις, η κυριαρχία του δολαρίου δε θα αμφισβητηθεί πραγματικά.
* Ο Jim O'Neill, πρώην πρόεδρος της Goldman Sachs Asset Management και πρώην υπουργός Οικονομικών του Ηνωμένου Βασιλείου, είναι μέλος της Πανευρωπαϊκής Επιτροπής για την Υγεία και τη Βιώσιμη Ανάπτυξη.