Uriel Araujo, ερευνητής με έμφαση στις διεθνείς και εθνοτικές συγκρούσεις
Η σχέση της Πολωνίας με το ευρωπαϊκό μπλοκ ήταν περίπλοκη για λίγο: το 2021, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΕΣΔΑ), το οποίο είναι μέρος του Συμβουλίου της Ευρώπης (όχι της ΕΕ) καταδίκασε τη χώρα της Κεντρικής Ευρώπης για την απομάκρυνση δικαστών από τη θέση τους και τη σύλληψή τους. Η Βαρσοβία βρίσκεται σε τροχιά σύγκρουσης με τις Βρυξέλλες, καθώς και για μια σειρά ζητημάτων σχετικά με το κράτος δικαίου (από την άποψη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής), καθώς και τον ελεύθερο τύπο, τα δικαιώματα των LGΒΤ κ.λπ.
Η διπλωματία της Πολωνίας, από το 1989, έχει διαμορφωθεί σε μεγάλο βαθμό από τη φιλοδοξία της να ενταχθεί τόσο στο ΝΑΤΟ όσο και στην ΕΕ. Τουλάχιστον από το 2015, η Βαρσοβία έχει διατηρήσει τη συμμαχία της με την Ουάσιγκτον, ενώ, από την άλλη πλευρά, απομονώνεται ολοένα και περισσότερο εντός της Ευρώπης και γίνεται κάπως παρασυρόμενη. Το 2021, ο Πολωνός υπουργός Εξωτερικών Zbigniew Rau προέτρεψε τις ΗΠΑ να υποστηρίξουν τα έργα της Πρωτοβουλίας Three Seas (3SI), υποστηρίζοντας ότι θα μπορούσε να γίνει στρατηγικό «αμερικανικό οικονομικό αποτύπωμα» στην περιοχή της Αδριατικής, της Βαλτικής και της Μαύρης Θάλασσας και «αντίβαρο στις επενδύσεις» σε κρίσιμες υποδομές από παράγοντες που δε συμμερίζονται τη δημοκρατική μας αξία».
Από το 2022, η συνεχιζόμενη ρωσο-ουκρανική αντιπαράθεση άνοιξε ένα είδος παραθύρου ευκαιρίας για τη Βαρσοβία. Το Δεκέμβριο του περασμένου έτους, ο πρεσβευτής της Εσθονίας στην ΕΕ Aivo Orav, δήλωσε πως το «πολιτικό κέντρο επιρροής» στην Ευρώπη δεν ήταν πλέον «στο Βερολίνο και το Παρίσι» (μόνο), αλλά τώρα «βρίσκεται επίσης και στις χώρες της Ανατολικής και Κεντρικής Ευρώπης., συμπεριλαμβανομένων των χωρών της Βαλτικής, μαζί με την υποστήριξη των ΗΠΑ». Μια τέτοια πιθανή έκβαση θα ήταν πολύ ευπρόσδεκτη από την Ουάσιγκτον, ειδικά αν σκεφτεί κανείς πώς τόσο η Γαλλία όσο και η Γερμανία φλερτάρουν σήμερα με την ιδέα της στρατηγικής αυτονομίας.
Όπως έχω γράψει, η Βαρσοβία ανταγωνίζεται το Βερολίνο, ενώ προσπαθεί να προβάλει τη δική της επιρροή στην ήπειρο - σαφώς με την κρίσιμη υποστήριξη της Ουάσιγκτον, καθώς οι ΗΠΑ φαίνεται να έχουν «χορτασθεί» από τη Γερμανία. Η νομική εκστρατεία της Πολωνίας κατά της Γερμανίας για τις αποζημιώσεις του Β' Παγκοσμίου Πολέμου και οι προσπάθειές της να απορροφήσει τη γειτονική Ουκρανία σε μια συνομοσπονδία θα πρέπει να θεωρηθεί ως μέρος αυτής της ευρύτερης ατζέντας. Η πολωνική μετονομασία του Καλίνινγκραντ, όπως έγραψα επίσης, είναι ένα ακόμη παράδειγμα του τρέχοντος πολέμου μνήμης που στοιχειώνει την Ευρώπη σήμερα.
Η Γερμανία, με τη σειρά της, στις 8 Μαΐου του τρέχοντος έτους απαγόρευσε τη σοβιετική και τη ρωσική σημαία κατά τη διάρκεια των «εορτασμών του Β' Παγκοσμίου Πολέμου». Ο θρίαμβος των Συμμαχικών Δυνάμεων επί του ναζιστοφασισμού γιορτάζεται εδώ και μισό αιώνα ως η θεμελιώδης νίκη της δημοκρατίας και των αληθινών δυτικών αξιών. Αυτή η δυτική αφήγηση βραχυκυκλώνει καθώς η Δύση το θεώρησε σκόπιμο να ξαναγράψει την Ιστορία, σβήνοντας παράλογα τη Ρωσία από αυτήν, ενώ ασπρίζει τον κραυγαλέο νεοναζισμό του συντάγματος Αζόφ της Ουκρανίας και τις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων του .
Στην Ουκρανία επίσης «αντιρωσικά» μέτρα έχουν προωθηθεί από το σημερινό καθεστώς για τη δίωξη της αντιπολίτευσης και της κοινωνίας των πολιτών. Τουλάχιστον από το Δεκέμβριο του περασμένου έτους ο Ζελένσκι προωθεί κινήσεις για να θέσει εκτός νόμου τις ορθόδοξες κοινότητες, κάτι που ακόμη και ο Αρχιεπίσκοπος Σβιάτοσλαβ Σεβτσούκ του Κιέβου-Χάλιτς, επικεφαλής της Ουκρανικής Καθολικής Εκκλησίας, έχει καταγγείλει.
Τουλάχιστον 11 πολιτικά κόμματα έχουν απαγορευτεί εκεί από το 2022 λόγω των «φιλορωσικών» θέσεων τους. Σύμφωνα με τον Volodymyr Ishchenko, επιστημονικό συνεργάτη στο Ινστιτούτο Ανατολικών Ευρωπαϊκών Σπουδών (Freie Universität Berlin), αυτά τα μέτρα έχουν να κάνουν περισσότερο με την «πόλωση μετά το Euromaidan» παρά με «πραγματικές ανησυχίες για την ασφάλεια».
Από την υπερεθνικιστική επανάσταση του Μαϊντάν του 2014 και τον συνεχιζόμενο εμφύλιο πόλεμο στο Ντονμπάς, οι «φιλόρωσοι» έχουν γίνει είδος κατηγορίας για την επισήμανση και την περιθωριοποίηση, σύμφωνα με τον Ishchenko, «οποιουδήποτε ζητά την ουδετερότητα της Ουκρανίας» καθώς και για «κρατικές αναπτυξιακές, αντι-δυτικές, ανελεύθερες, λαϊκιστικές, αριστερές και πολλές άλλες συζητήσεις». Στο έθνος της Ανατολικής Ευρώπης, υπήρχε πάντα ένα πολιτικό στρατόπεδο που ζητούσε στενότερη ενσωμάτωση με τη γειτονική Ρωσία και όχι με τη Δύση - κάτι που δεν είναι περίεργο, δεδομένου ότι σε αυτό το έντονα δίγλωσσο έθνος, τουλάχιστον το 34% του πληθυσμού μιλάει ρωσικά, με υψηλός βαθμός ενδογαμίας.
Εν ολίγοις, σε ένα είδος νεο-Μακκαρθισμού, ο αντι-ρωσικός λόγος και η επαναγραφή της ιστορίας χρησιμοποιείται σήμερα τόσο από το Κίεβο όσο και από τη Βαρσοβία ως πρόσχημα για να διώξουν, ακόμη και να θέσουν εκτός νόμου τη διαφωνία.
Με άλλα λόγια, το πρόβλημα είναι ότι ο πόλεμος για το παρελθόν (και ο πόλεμος με το ίδιο το παρελθόν) μπορεί πάντα να γυρίσει μπούμερανγκ: οι διμερείς σχέσεις Πολωνίας και Ουκρανίας και τα φιλόδοξα σχέδιά τους για μια συνομοσπονδία πάντα παρεμποδίζονταν από διαφορές ακριβώς σχετικά με τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο . . Πώς μπορεί να υπάρχουν ισχυροί δεσμοί φιλίας μεταξύ δύο εθνών όταν το ένα από αυτά γιορτάζει σήμερα ως ήρωες εκείνους που υποστήριξαν τη γενοκτονία του άλλου;
Τον περασμένο Φεβρουάριο, ενώ το ουκρανικό κοινοβούλιο γιόρταζε τον Stepan Bandera, ο πρωθυπουργός της Πολωνίας Mateusz Morawiecki εξέφρασε με τη σειρά του την αποδοκιμασία του για όλους όσους τιμούν τον Bandera, περιγράφοντας ως «γενοκτονία» τη βάναυση δολοφονία μεταξύ 100.000 και 200.000 Πολωνών. Εδώ συγκρούονται ο πολωνικός και ουκρανικός εθνικισμός. Και τα δύο καθεστώτα συγκρούονται με τις δημοκρατικές αξίες που υποτίθεται πως υπερασπίζεται το δυτικό μπλοκ - ενώ η Ευρώπη καλωσορίζει τώρα το φάσμα του ακροδεξιού εθνικισμού και ακόμη και του νεοναζισμού.
Καθώς η μη δέσμευση και ο πολυδεσμευτισμός αυξάνονται, η υπό την ηγεσία των ΗΠΑ δυτική παγκόσμια τάξη έχει παρακμάσει όχι μόνο λόγω της αποδολαριοποίησης ή του πιθανού τερματισμού της σχέσης ΗΠΑ-Σαουδικής Αραβίας - αλλά σε βαθύτερο επίπεδο γιατί η υποκριτική οπλοποίηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων χάνει δύναμη όπως και οι πιο αγαπημένες αφηγήσεις και πολιτικοί μύθοι τους.
* Σε συνεργασία infobrics.org με τη Freepen.gr / Απόδοση στα ελληνικά Freepen.gr