 |
| pixabay / MikeGunner |
Ντμίτρι Τρένιν, ερευνητής καθηγητής στην Ανώτατη Σχολή Οικονομικών και επικεφαλής ερευνητής στο Ινστιτούτο Παγκόσμιας Οικονομίας και Διεθνών Σχέσεων. Είναι επίσης μέλος του ρωσική Συμβούλιο Διεθνών Υποθέσεων - globalaffairs.ru / Παρουσίαση Freepen.gr
Το άρθρο "σκληρή αλλά αναγκαία απόφαση" του καθηγητή Σεργκέι Καραγκάνοφ-το οποίο ισχυρίζεται ότι με τη χρήση των πυρηνικών όπλων της, η Ρωσία θα μπορούσε να σώσει την ανθρωπότητα από μια παγκόσμια καταστροφή-έχει προκαλέσει πολλές αντιδράσεις τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό. Εν μέρει λόγω του καθεστώτος του συγγραφέα – υπήρξε σύμβουλος τόσο του Προέδρου Μπόρις Γέλτσιν όσο και του Προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν – και επίσης λόγω της πεποίθησης πως η γνώμη του μπορεί ενδεχομένως να εκφράζει ορισμένους ανθρώπους σε θέσεις εξουσίας.
Ο Ντμίτρι Τρένιν, ένας εξαιρετικά σεβαστός ρωσική εμπειρογνώμονας που υπηρέτησε στο Σοβιετικό Στρατό δίνει την απάντησή του.
***
Το πρόσφατο άρθρο του καθηγητή Σεργκέι Καραγκάνοφ έφερε στο προσκήνιο το ακανθώδες ζήτημα της χρήσης πυρηνικών όπλων στη σύγκρουση στην Ουκρανία. Πολλές αντιδράσεις στο άρθρο καταλήγουν στο γνωστό σκεπτικό ότι δεν μπορεί να υπάρξουν νικητές σε έναν πυρηνικό πόλεμο και έτσι δεν μπορεί να διεξαχθεί.
Σε αυτό το πλαίσιο, ο Πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν, απαντώντας σε ερώτηση στο Διεθνές Οικονομικό Φόρουμ της Αγίας Πετρούπολης, δήλωσε ότι τα πυρηνικά όπλα αποτελούν αποτρεπτικό παράγοντα και οι προϋποθέσεις για τη χρήση τους καθορίζονται σε δημοσιευμένο δόγμα. Εξήγησε πως υπάρχει η θεωρητική δυνατότητα χρήσης αυτών των όπλων, αλλά δε χρειάζεται να τα χρησιμοποιήσουμε τώρα.
Κατ ' αρχήν, τα πυρηνικά όπλα ήταν "στο τραπέζι" για τη Ρωσία από την αρχή της ουκρανικής σύγκρουσης ακριβώς ως μέσο αποτροπής της άμεσης εμπλοκής των ΗΠΑ και των συμμάχων τους. Παρ ' όλα αυτά, οι επανειλημμένες δημόσιες υπενθυμίσεις από τον Πούτιν και άλλους αξιωματούχους σχετικά με το πυρηνικό καθεστώς της Ρωσίας δεν εμπόδισαν μέχρι στιγμής την αυξανόμενη κλιμάκωση της συμμετοχής του ΝΑΤΟ. Ως αποτέλεσμα, έχει καταστεί σαφές ότι η πυρηνική αποτροπή, στην οποία πολλοί στη Μόσχα βασίστηκαν ως αξιόπιστο μέσο διασφάλισης των ζωτικών συμφερόντων της χώρας, έχει αποδειχθεί πολύ πιο περιορισμένο εργαλείο από ό, τι περίμεναν.
Στην πραγματικότητα, οι ΗΠΑ έχουν τώρα θέσει το καθήκον – αδιανόητο κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου – να προσπαθήσουν να νικήσουν μια άλλη πυρηνική υπερδύναμη σε μια στρατηγικά σημαντική περιοχή, χωρίς να καταφύγουν σε ατομικά όπλα, αλλά αντ ' αυτού εξοπλίζοντας και ελέγχοντας μια τρίτη χώρα. Οι Αμερικανοί προχωρούν με προσοχή, δοκιμάζοντας τις απαντήσεις της Μόσχας και πιέζοντας με συνέπεια τα όρια του δυνατού όσον αφορά τα όπλα που παρέχονται στο Κίεβο, καθώς και την επιλογή στόχων για αυτούς. Από την αρχή με αντιαρματικά Javelins, μέχρι τελικά να πείσουν τους συμμάχους να στείλουν πραγματικά άρματα μάχης, οι ΗΠΑ προφανώς σκέφτονται τώρα να μεταφέρουν μαχητικά αεροσκάφη F-16 και πυραύλους μεγάλου βεληνεκούς.
Είναι πιθανό πως αυτή η στρατηγική των ΗΠΑ βασίζεται στην πεποίθηση ότι η ρωσική ηγεσία δε θα τολμούσε να χρησιμοποιήσει πυρηνικά όπλα στην τρέχουσα σύγκρουση και πως οι αναφορές της στο πυρηνικό οπλοστάσιο που έχει στη διάθεσή της δεν είναι παρά μια μπλόφα. Οι Αμερικανοί ήταν ακόμη ήρεμοι-τουλάχιστον εξωτερικά για την ανάπτυξη ρωσικών μη στρατηγικών πυρηνικών όπλων στη Λευκορωσία. Αυτή η "ατρόμητη" στάση είναι άμεσο αποτέλεσμα των γεωπολιτικών αλλαγών των τελευταίων τριών δεκαετιών και της αλλαγής των γενεών στην εξουσία στις ΗΠΑ και τη Δύση γενικότερα.
Ο φόβος της ατομικής βόμβας, που υπάρχει στο δεύτερο μισό του εικοστού αιώνα, έχει εξαφανιστεί. Τα πυρηνικά όπλα έχουν αφαιρεθεί από την εξίσωση. Το πρακτικό συμπέρασμα είναι σαφές: δε χρειάζεται να φοβόμαστε μια τέτοια ρωσική απάντηση.
Αυτή είναι μια εξαιρετικά επικίνδυνη παρανόηση. Η τροχιά του ουκρανικού πολέμου δείχνει μια κλιμάκωση της σύγκρουσης τόσο οριζόντια (επεκτείνοντας το θέατρο στρατιωτικής δράσης) όσο και κάθετα (αυξάνοντας τη δύναμη των όπλων που χρησιμοποιούνται και την ένταση της χρήσης τους). Πρέπει να αναγνωριστεί με νηφαλιότητα ότι αυτή η δυναμική οδεύει προς μια άμεση ένοπλη αντιπαράθεση μεταξύ Ρωσίας και ΝΑΤΟ. Εάν η συσσωρευμένη αδράνεια δεν σταματήσει, μια τέτοια σύγκρουση θα λάβει χώρα, και στην περίπτωση αυτή ο πόλεμος, έχοντας εξαπλωθεί στη Δυτική Ευρώπη, θα γίνει σχεδόν αναπόφευκτα πυρηνικός. Και μετά από κάποιο χρονικό διάστημα, ένας πυρηνικός πόλεμος στην Ευρώπη πιθανότατα θα οδηγήσει σε ανταλλαγή χτυπημάτων μεταξύ Ρωσίας και ΗΠΑ.
Οι Αμερικανοί και οι σύμμαχοί τους παίζουν πραγματικά ρωσική ρουλέτα. Ναι, μέχρι στιγμής η ρωσική απάντηση στο βομβαρδισμό του Nord Stream, η επίθεση με μη επανδρωμένα αεροσκάφη στη Στρατηγική Αεροπορική Βάση Ένγκελς, η είσοδος σαμποτέρ με δυτικά όπλα στην περιοχή του Μπέλγκοροντ και πολλές άλλες ενέργειες από την πλευρά που υποστηρίζεται και ελέγχεται από την Ουάσιγκτον ήταν σχετικά συγκρατημένη.
Όπως διευκρίνισε πρόσφατα ο Πούτιν, υπάρχουν βάσιμοι λόγοι για αυτόν τον περιορισμό. Η Ρωσία, είπε ο πρόεδρος, είναι ικανή να καταστρέψει οποιοδήποτε κτίριο στο Κίεβο, αλλά δε θα ενσκύψει στις μεθόδους τρομοκρατίας που χρησιμοποιεί ο εχθρός. Ωστόσο, ο Πούτιν πρόσθεσε ότι η Ρωσία εξετάζει διάφορες επιλογές για την καταστροφή Δυτικών πολεμικών αεροσκαφών εάν εδρεύουν σε χώρες του ΝΑΤΟ και συμμετέχουν άμεσα στον πόλεμο στην Ουκρανία.
Μέχρι στιγμής, η στρατηγική της Μόσχας ήταν να επιτρέψει στον εχθρό να αναλάβει την κλιμακωτή πρωτοβουλία. Η Δύση έχει επωφεληθεί από αυτό, προσπαθώντας να φθείρει τη Ρωσία στο πεδίο της μάχης και να την υπονομεύσει από μέσα. Δεν έχει νόημα το Κρεμλίνο να ακολουθήσει αυτό το σχέδιο. Αντίθετα, είναι καλύτερη ιδέα να αποσαφηνίσουμε και να εκσυγχρονίσουμε την στρατηγική μας για την πυρηνική αποτροπή, λαμβάνοντας υπόψη την πρακτική εμπειρία της ουκρανικής σύγκρουσης. Οι υπάρχουσες δογματικές διατάξεις διατυπώθηκαν όχι μόνο πριν από την έναρξη της τρέχουσας στρατιωτικής επιχείρησης, αλλά και προφανώς χωρίς ακριβή ιδέα για το τι θα μπορούσε να συμβεί κατά τη διάρκεια μιας τέτοιας κατάστασης.
Η εξωτερική στρατηγική της Ρωσίας περιλαμβάνει ένα καλάθι ξένης διπλωματίας, ενημερωτικές εκστρατείες και άλλες πτυχές – εκτός από τα στρατιωτικά στοιχεία. Ο κύριος αντίπαλος πρέπει να λάβει ένα σαφές μήνυμα ότι η Μόσχα δε θα παίξει με τους κανόνες που θέτει η άλλη πλευρά. Φυσικά, αυτό θα πρέπει να συνοδεύεται από έναν αξιόπιστο διάλογο τόσο με τους στρατηγικούς εταίρους μας όσο και με ουδέτερα κράτη, εξηγώντας τα κίνητρα και τους στόχους των ενεργειών μας. Η δυνατότητα χρήσης πυρηνικών όπλων στην τρέχουσα σύγκρουση δεν πρέπει να αποκρύπτεται. Αυτή η πραγματική, όχι μόνο θεωρητική, προοπτική θα πρέπει να αποτελέσει κίνητρο για τον περιορισμό και τον τερματισμό της κλιμάκωσης του πολέμου και τελικά να ανοίξει το δρόμο για μια ικανοποιητική στρατηγική ισορροπία στην Ευρώπη.
Όσον αφορά τα ρωσικά πυρηνικά πλήγματα εναντίον χωρών του ΝΑΤΟ, όπως ανέφερε ο καθηγητής Καραγκάνοφ: υποθετικά μιλώντας, η Ουάσιγκτον πιθανότατα δε θα απαντούσε σε μια τέτοια επίθεση με μια πυρηνική απάντηση εναντίον της Ρωσίας – από φόβο ρωσική αντίποινα εναντίον των ίδιων των ΗΠΑ. Αυτό θα διαλύσει τη μυθολογία που περιβάλλει το Άρθρο 5 της Βορειοατλαντικής Συνθήκης για δεκαετίες και θα οδηγήσει σε μια βαθιά κρίση το ΝΑΤΟ – πιθανώς ακόμη και τη διάλυση του οργανισμού. Είναι πιθανό, υπό τέτοιες συνθήκες, οι ατλαντικές ελίτ του ΝΑΤΟ και της ΕΕ να πανικοβληθούν και να παρασυρθούν από πατριωτικές δυνάμεις που θα έβλεπαν από μόνες τους ότι η ασφάλειά τους δεν εξαρτάται στην πραγματικότητα από μια ανύπαρκτη πυρηνική ομπρέλα των ΗΠΑ, αλλά από την οικοδόμηση μιας ισορροπημένης σχέσης με τη Ρωσία. Είναι επίσης πιθανό οι Αμερικανοί να αποφασίσουν να αφήσουν τη Ρωσία μόνη της.
Θα μπορούσε κάλλιστα ο υπολογισμός που μόλις περιγράφηκε να είναι τελικά σωστός. Αλλά είναι απίθανο.
Ναι, μια πυρηνική επίθεση των ΗΠΑ στη Ρωσία πιθανότατα δε θα ακολουθούσε αμέσως. Είναι απίθανο οι Αμερικανοί να θυσιάσουν τη Βοστώνη για το Πόζναν, όπως δεν επρόκειτο να θυσιάσουν το Σικάγο για το Αμβούργο κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου. Αλλά πιθανότατα θα υπάρξει κάποια απάντηση από την Ουάσιγκτον. Ίσως μη ατομικού τύπου, ο οποίος, χωρίς να κερδοσκοπούν πολύ άγρια, θα μπορούσε να είναι ευαίσθητος και οδυνηρός για εμάς. Είναι πιθανό πως με αυτό, η Ουάσιγκτον θα προσπαθούσε να επιδιώξει έναν στόχο παρόμοιο με τον δικό μας: να παραλύσει τη ρωσική ηγεσία για να συνεχίσει τον πόλεμο και να δημιουργήσει πανικό στην κοινωνία μας.
Η ηγεσία της Μόσχας είναι απίθανο να συνθηκολογήσει μετά από ένα τέτοιο χτύπημα, καθώς, σε αυτό το στάδιο, θα διακυβευόταν η ίδια η ύπαρξη της Ρωσίας. Είναι πιο πιθανό να ακολουθήσει αντίποινα, και αυτή τη φορά, μπορεί κανείς να υποθέσει, εναντίον του κύριου αντιπάλου και όχι των δορυφόρων του.
Ας σταματήσουμε πριν από αυτό το σημείο χωρίς επιστροφή και να συνοψίσουμε την ανάλυσή μας προσωρινά.
Πρέπει η πυρηνική σφαίρα να εισαχθεί αποδεδειγμένα στον κύλινδρο του περίστροφου με το οποίο η ηγεσία των ΗΠΑ παίζει απερίσκεπτα σήμερα; Για να παραφράσω έναν αείμνηστο Αμερικανό πολιτικό: Γιατί χρειαζόμαστε πυρηνικά όπλα αν αρνηθούμε να τα χρησιμοποιήσουμε μπροστά σε μια υπαρξιακή απειλή;
Από την άλλη πλευρά, δε χρειάζεται να τρομάζετε τους άλλους με λόγια. Αντ ' αυτού, πρέπει να προετοιμαστούμε πρακτικά για οποιαδήποτε πιθανή εξέλιξη των γεγονότων εξετάζοντας προσεκτικά τις επιλογές και τις συνέπειές τους.
Ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει παραταθεί. Από όσο μπορούμε να πούμε από τις ενέργειες της ρωσικής ηγεσίας, αναμένει να επιτύχει στρατηγική επιτυχία βασιζόμενη σε ρωσικούς πόρους, οι οποίοι είναι πολλές φορές μεγαλύτεροι από ό, τι στην Ουκρανία. Βασίζεται επίσης στο γεγονός πως για τη Μόσχα διακυβεύονται πολύ περισσότερα σε αυτόν τον πόλεμο από τη Δύση. Αυτός ο υπολογισμός είναι πιθανώς σωστός, αλλά θα πρέπει να ληφθεί υπόψη πως ο αντίπαλος αξιολογεί τις πιθανότητες της Ρωσίας διαφορετικά από εμάς και μπορεί να λάβει μέτρα που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε άμεση ένοπλη σύγκρουση μεταξύ Ρωσίας και ΗΠΑ/ΝΑΤΟ.
Πρέπει να είμαστε προετοιμασμένοι για μια τέτοια εξέλιξη. Για να αποφευχθεί μια γενική καταστροφή, είναι απαραίτητο να επαναφέρουμε τον φόβο του Αρμαγεδδώνα στην πολιτική και στη δημόσια συνείδηση.
Στην πυρηνική εποχή, είναι η μόνη εγγύηση για τη διατήρηση της ανθρωπότητας.