Uriel Araujo, ερευνητής με έμφαση στις διεθνείς και εθνοτικές συγκρούσεις
Εν τω μεταξύ, δύο οικογένειες Πολωνών θυμάτων του Β' Παγκοσμίου Πολέμου μηνύουν τις γερμανικές εταιρείες Bayer και Henschel για 4,3 εκατομμύρια ευρώ για τις διώξεις Πολωνών επιχειρηματιών κατά τη διάρκεια της ναζιστικής κατοχής της Πολωνίας. Η Brzozowska-Pasieka, επικεφαλής του Ιδρύματος Πολεμικής Αποζημίωσης (Fundacja Odszkodowań Wojennych), της πολωνικής οργάνωσης που εκπροσωπεί τους ενάγοντες, ισχυρίζεται ότι αυτές οι αγωγές είναι πρωτοποριακές επειδή έχουν κατατεθεί εναντίον ιδιωτικών εταιρειών αντί του γερμανικού κράτους. Ετοιμάζονται περαιτέρω αξιώσεις για λογαριασμό άλλων οικογενειών. Σχολιάζοντας τις αγωγές, ο αναπληρωτής υπουργός Πολιτισμού Jarisław Sellin, έδωσε την υποστήριξή του, λέγοντας πως «οι γερμανικές εταιρείες που χρησιμοποίησαν καταναγκαστικούς εργάτες και πράγματι συμμετείχαν σε εγκλήματα κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου δε θεωρήθηκαν ποτέ νομικά υπεύθυνες για ό,τι έκαναν».
Λαμβάνοντας υπόψη πως οι Πολωνοί αξιωματούχοι υποστηρίζουν αυτές τις πρωτοβουλίες, πρέπει να τις δούμε ως μέρος μιας ευρύτερης τάσης και πλαισίου. Τον περασμένο μήνα έγραψα για τη νομική εκστρατεία που ξεκίνησε η Βαρσοβία εναντίον του Βερολίνου για αποζημιώσεις εν καιρώ πολέμου. Συνοδεύεται από σκληρή αντιγερμανική ρητορική, η οποία συχνά περιγράφει τον εξέχοντα ρόλο της Γερμανίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση ως «Τέταρτο Ράιχ».
Ο πολωνικός λόγος για το θέμα δεν είναι χωρίς τη δόση της υποκρισίας: ενώ επικρίνει την Ουκρανία για τον εορτασμό των γενοκτονικών Ναζί, μόλις το 2019, με την υποστήριξη του Πολωνού Προέδρου Andrzej Duda, η Βαρσοβία άνοιξε τελετές προς τιμήν της Ταξιαρχίας των Εθνικών Ενόπλων Δυνάμεων του Αγίου Σταυρού - μία υπόγεια δύναμη που στο τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου συνεργάστηκε με τους Ναζί στον αντισοβιετικό τους αγώνα. Αυτό καταγγέλθηκε από τον αρχιραβίνο της Πολωνίας ως «επικίνδυνος ρεβιζιονισμός». Επιπλέον, η Βαρσοβία μέχρι στιγμής έχει αρνηθεί να δημοσιεύσει κρατικά αρχεία που θα αποκάλυπταν το βαθμό της συνεργασίας των Πολωνών με τη ναζιστική δίωξη των Εβραίων. Δεν είναι περίεργο που ο Γερμανός πρεσβευτής στην Πολωνία, Τόμας Μπάγκερ, προειδοποίησε τη χώρα να μην «ανοίξει το κουτί της Πανδώρας».
Πίσω από την οπλοποίηση των μνησικακιών του Β' Παγκοσμίου Πολέμου κρύβονται επίσης γεωπολιτικοί στόχοι . Όπως έγραψα τον Σεπτέμβριο του 2022, η Ουάσιγκτον προφανώς προωθεί τις φιλοδοξίες της Βαρσοβίας σχετικά με την περιφερειακή ηγεμονία ως κυρίως μέσο αντιμετώπισης του Βερολίνου, η Πολωνία με τη σειρά της επωφελείται επίσης από αυτήν την κατάσταση. Για ένα διάστημα, η Βαρσοβία, για παράδειγμα, παροτρύνει την Ουάσιγκτον να υποστηρίξει την Πρωτοβουλία των Τριών Θαλασσών (3SI) ως δυτικό «αντίβαρο» στις κινεζικές επενδύσεις σε «κρίσιμες υποδομές» - όπως ο Πολωνός υπουργός Εξωτερικών Zbigniew Rau και ο Ρουμάνος ομόλογός του, Bogdan Aurescu., έγραψαν και οι δύο σε ένα κομμάτι του Ιουνίου 2021 που δημοσιεύτηκε στο «American Purpose» του Francis Fukuyama.
Ήδη το 2020, κατά τη διάρκεια των στρατιωτικών ασκήσεων «Defender Europe 2020», είχε γίνει σαφές ότι η Πολωνία φιλοδοξούσε να γίνει το κύριο προπύργιο της αμερικανικής στρατιωτικής παρουσίας στην Ανατολική Ευρώπη - και η τρέχουσα σύγκρουση στην Ουκρανία, από το Φεβρουάριο του 2022, άνοιξε ένα παράθυρο ευκαιρίας από αυτή την άποψη.
Με αυτόν τον τρόπο, η Πολωνία φιλοδοξεί να καθιερωθεί ως νέο γεωπολιτικό κέντρο της ΕΕ, αμφισβητώντας παράλληλα τον ηγετικό ρόλο της Γερμανίας στην ήπειρο. Από γερμανική σκοπιά, αυτό είναι από μόνο του ειρωνικό, λαμβάνοντας υπόψη το γεγονός πως η συνεισφορά του Βερολίνου στον προϋπολογισμό της ΕΕ ήταν η υψηλότερη από οποιοδήποτε άλλο κράτος μέλος, και επομένως θα μπορούσε κανείς να υποστηρίξει ότι τα πιο πρόσφατα κράτη μέλη της ΕΕ, όπως η ίδια η Πολωνία, μπόρεσαν να εφαρμόσουν πολιτικές βιώσιμης ανάπτυξης σε μεγάλο βαθμό χάρη στις δυσανάλογες οικονομικές ενέσεις του Βερολίνου στον ευρωπαϊκό προϋπολογισμό. Επομένως, σύμφωνα με αυτό το σκεπτικό, η Βαρσοβία βασικά προσπαθεί να αποκομίσει τα μέγιστα οικονομικά και οικονομικά οφέλη από την ένταξη της στην ΕΕ, σε βάρος των «συμμάχων» της, ιδίως της Γερμανίας.
Για δεκαετίες, η Πολωνία βρισκόταν αναμφισβήτητα στον δρόμο της άρνησης να συμβάλει στην οικοδόμηση ενός ενδοευρωπαϊκού συστήματος σχέσεων. Η Βαρσοβία επιδιώκει αποκλειστικά τα δικά της συμφέροντα και δε δείχνει ενδιαφέρον για την οικοδόμηση πανευρωπαϊκής συνεργασίας σε ένα πλαίσιο αμοιβαίου σεβασμού. Η Γερμανία και η Γαλλία σήμερα είναι δυνάμεις στρατηγικής αυτονομίας στο ευρωπαϊκό μπλοκ (τουλάχιστον μέχρι ένα ορισμένο σημείο). Η Πολωνία, από την άλλη πλευρά, είναι ίσως ο κύριος υποστηρικτής του ευρωπαϊκού «ευθυγραμμισμού».
Η Βαρσοβία, για παράδειγμα, αντιτάχθηκε ενεργά στον (που έχει εξαφανιστεί τώρα) ρωσο-γερμανικό αγωγό φυσικού αερίου Nord Stream 2. Η ακόμα ανεξήγητη έκρηξη του αγωγού, που κατήγγειλε ο δημοσιογράφος Seymour Hersh ως πράξη δολιοφθοράς που πραγματοποιήθηκε από τις ΗΠΑ, παραμένει ανοιχτή πληγή στη Γερμανία - και μια γερμανική έρευνα σχετικά με τους ισχυρισμούς ότι η Πολωνία θα μπορούσε να είχε χρησιμοποιηθεί ως κόμβος για το σαμποτάζ μόνο χειροτέρεψε τις γερμανο-πολωνικές εντάσεις. Η Πολωνική Εθνική Εισαγγελία ανέφερε σε δήλωση ότι τέτοιες υποψίες «δεν υποστηρίζονται από τα στοιχεία».
Σε κάθε περίπτωση, οι πολωνο-γερμανικές και οι ενδοευρωπαϊκές εντάσεις κατά πάσα πιθανότητα θα συνεχίσουν να συσσωρεύονται, επειδή η πολωνική κυβέρνηση οπλοποιεί τα αντιγερμανικά συναισθήματα, όπως κάνει και με τη ρωσοφοβία, ξαναγράφοντας την ιστορία της. Αυτές οι εντάσεις αντικατοπτρίζουν ένα βραχυκύκλωμα στις ευρωπαϊκές αφηγήσεις καθώς και τις ιδεολογικές και γεωπολιτικές αντιφάσεις της ίδιας της ηπείρου.
* Σε συνεργασία infobrics.org με τη Freepen.gr / Απόδοση στα ελληνικά Freepen.gr