 |
| iiss.org |
Την περασμένη εβδομάδα, η Σιγκαπούρη φιλοξένησε την ετήσια ασιατική διάσκεψη για την ασφάλεια του διαλόγου Shangri-La. Έχει οργανωθεί για πάνω από 20 χρόνια από το Διεθνές Ινστιτούτο Στρατηγικών Μελετών με έδρα το Λονδίνο.
Από τον Fyodor Lukyanov, αρχισυντάκτη της Ρωσίας στις παγκόσμιες υποθέσεις, πρόεδρο του Προεδρείου του Συμβουλίου εξωτερικής και Αμυντικής Πολιτικής και διευθυντής έρευνας της Διεθνούς Λέσχης συζήτησης Valdai - Russia Today / Παρουσίαση Freepen.gr
Είναι ίσως το πιο αντιπροσωπευτικό φόρουμ στην περιοχή, παρόλο που η ατζέντα καθορίζεται από τους Δυτικούς. Είναι επίσης αναμφισβήτητα ο πιο ακριβής δείκτης της γενικής ασιατικής διάθεσης και τώρα αρχίζει να υπαγορεύει τη γενική παγκόσμια ατμόσφαιρα.
Υπήρξαν μερικά σημαντικά γεγονότα στην έκδοση του 2023. Ίσως το πιο ενδιαφέρον ήταν η άρνηση του Κινέζου Υπουργού Άμυνας Λι Σανγκφού να συναντήσει τον αρχηγό του Πενταγώνου Λόιντ Όστιν στο περιθώριο. Το démarche ήταν αρκετά σαφές, αν και οι ομιλίες και των δύο υπουργών εξέφραζαν το απαράδεκτο της αντιπαράθεσης, οι συνέπειες της οποίας θα μπορούσαν να είναι καταστροφικές.
Η Ουάσιγκτον και το Πεκίνο έχουν αντίθετα οράματα στην εκτίμησή τους για τις μελλοντικές δυνατότητες. Στις ΗΠΑ, υπάρχει μια σαφής και σχεδόν ομόφωνη άποψη πως το Πεκίνο είναι ένας αντίπαλος που πρέπει να περιοριστεί σχεδόν με κάθε κόστος. Και εκείνοι που διαμορφώνουν τη γνώμη πιστεύουν ότι θα επιδεινωθεί.
Η Κίνα είναι εξοργισμένη που οι ίδιες οι ΗΠΑ διαλύουν ένα σύστημα σχέσεων που έχει πλουτίσει και τις δύο πλευρές προς αμοιβαία ικανοποίησή τους εδώ και δεκαετίες. Κατά την άποψη του Πεκίνου, οι Αμερικανοί ξεπερνούν τα όρια της λογικής απαιτώντας από τους Ασιάτες εταίρους τους να υποταχθούν στα συμφέροντά τους – ή ακόμα και στις ιδιοτροπίες τους. Από την άποψη της Ουάσιγκτον, επιτρέποντας στην Κίνα να συνεχίσει να αυξάνεται σημαίνει να έχει έναν αμφισβητία για την παγκόσμια κυριαρχία στο εγγύς μέλλον, με τον οποίο μια σύγκρουση είναι αναπόφευκτη. Δεν είναι μια καλή θέση για να βρεθεί κανείς.
Έτσι, το παράδοξο είναι ότι ενώ και οι δύο πλευρές προετοιμάζονται ανοιχτά για αντιπαράθεση, είναι πολύ επιφυλακτικές γι ' αυτή.
Καμία πλευρά δεν είναι σίγουρη για επικείμενη επιτυχία. Λογικά, το πρωταρχικό συμφέρον της Κίνας είναι να αναβάλει την στιγμή της σύγκρουσης όσο το δυνατόν περισσότερο, αν πρόκειται να θεωρηθεί αναπόφευκτη. Εξάλλου, το Πεκίνο ήταν πάντα ένας παίκτης, και από στρατιωτική πλευρά έχει πολύ λιγότερη εμπειρία από τους Αμερικανούς. Οι τελευταίοι, από την άλλη πλευρά, μπορεί να υποθέσουν ότι όσο πιο γρήγορα αποσαφηνιστεί η σχέση, τόσο καλύτερες είναι οι πιθανότητες επιτυχίας τους.
Φυσικά, οι ΗΠΑ εμπλέκονται τώρα σε μια αντιπαράθεση με τη Ρωσία στην Ουκρανία και η προοπτική ενός δεύτερου μετώπου στην Ασία είναι ανησυχητική. Αυτό δε θα ήταν απαραίτητα μια άμεση στρατιωτική εμπλοκή (κανείς δεν πιστεύει πως αυτό είναι πιθανό βραχυπρόθεσμα), αλλά μια γενική αύξηση των πολιτικο-στρατιωτικών εντάσεων κι αποστράγγιση πόρων προς αυτή την κατεύθυνση.
Η πρόσφατη επικίνδυνη εγγύτητα των πολεμικών πλοίων στη θάλασσα της Νότιας Κίνας είναι ένα οικείο θέαμα στις διάφορες συγκρούσεις της Βαλτικής και της Μαύρης Θάλασσας. Ταυτόχρονα, πραγματοποιούνται διπλωματικές και μυστικές επαφές για να "κρατήσουν ανοιχτές τις γραμμές επικοινωνίας". Ωστόσο, αυτές είναι πολύ λιγότερο απασχολημένες από ό, τι στο πρόσφατο παρελθόν.
Ολόκληρη η Ασία παρακολουθεί στενά τις ανατροπές στη σχέση μεταξύ των δύο υπερδυνάμεων, οι οποίες δεν μπορούν να κάνουν η μία χωρίς την άλλη – αλλά δεν τα πάνε πλέον καλά. Στην ιδανική περίπτωση, οι μεγάλες και φιλόδοξες χώρες θα ήθελαν να αποφύγουν να κάνουν μια επιλογή μεταξύ του ζευγαριού, όπως συζήτησαν πολλοί συμμετέχοντες στο Shangri-La, αλλά η επιλογή είναι ασύμμετρη.
Οι ΗΠΑ αναμένουν έναν ορισμένο βαθμό Συμμαχίας, δηλαδή δεσμευτικές σχέσεις ασφάλειας από τους εταίρους τους. Η Κίνα συνήθως δεν επιμένει σε αυτό, καθώς δεν της αρέσει να αναλαμβάνει επίσημες δεσμεύσεις και δεν τις απαιτεί από άλλους. Ωστόσο, αναμένει από τους γείτονές της να μη συμμετέχουν σε εχθρικές μορφές και να είναι πρόθυμοι να συμμετάσχουν σε ελεύθερη οικονομική συνεργασία. Μέχρι πρόσφατα, οι χώρες της περιοχής δεν είχαν αμφιβολίες – Το Κινεζικό μοντέλο σχέσεων ήταν βέλτιστο επειδή συνεπάγεται μεγαλύτερη ευελιξία και δεν απαιτεί αντιπαράθεση με τις ΗΠΑ. Αλλά τώρα η ίδια η ευελιξία θεωρείται από την αμερικανική πλευρά ως απιστία και με αντίστοιχες συνέπειες.
Υπάρχει μια άλλη πτυχή στο πλαίσιο του αυξανόμενου ανταγωνισμού μεταξύ των δύο μεγάλων δυνάμεων – άλλες χώρες αισθάνονται ότι η δική τους σημασία αυξάνεται. Για αυτούς, ο ανταγωνισμός μαίνεται. Ενώ στην Ευρώπη, δεν είναι δυνατή η ταλάντευση του εκκρεμούς επειδή η Ουάσιγκτον τις θεωρεί απαράδεκτες, αυτό δε θα συμβεί στην Ασία. Ακόμη και χώρες που συμμάχησαν με το μπλοκ των ΗΠΑ – όπως η Ιαπωνία και η Νότια Κορέα, για να μην αναφέρουμε την Αυστραλία – δεν έχουν εγκαταλείψει εντελώς την αντιστάθμιση.
Πρώτον, ο βαθμός οικονομικής αλληλεξάρτησης με την Κίνα είναι τεράστιος για όλες τις χώρες της περιοχής. Δεύτερον, όλοι καταλαβαίνουν ότι η ένταση της αντιπαράθεσης θα καθοριστεί όχι μόνο από τη σημασία του τι διακυβεύεται αμέσως, αλλά και από την επίλυση του θεμελιώδους ζητήματος του ποιος θα είναι η ηγετική δύναμη στον καθορισμό των μελλοντικών κανόνων του παιχνιδιού.
Σε αυτό το πλαίσιο, η διατήρηση της πλήρους κυριαρχίας και η μη γεωπολιτική εξάρτηση από τους άλλους είναι υψίστης σημασίας. Οι μεγάλες και ενεργά αναπτυσσόμενες χώρες της Ασίας και του Ειρηνικού εκμεταλλεύονται κάθε ευκαιρία για να επιδείξουν τη δική τους αυτονομία και την ικανότητά τους να λαμβάνουν αποφάσεις βασισμένες αποκλειστικά στα δικά τους συμφέροντα. Το ειρηνευτικό σχέδιο της Ινδονησίας για τη σύγκρουση στην Ουκρανία, το οποίο έχει λίγες πραγματικές προοπτικές, είναι ένα παράδειγμα. Η Τζακάρτα, όπως και πολλές άλλες πρωτεύουσες, πρέπει να τονίσει ότι έχει μια μοναδική προοπτική για τα παγκόσμια γεγονότα. Ο κόσμος του αύριο, ό, τι κι αν είναι, θα είναι μια συλλογή τέτοιων πρωτότυπων προοπτικών, η εναρμόνιση των οποίων θα είναι η ουσία της διεθνούς πολιτικής.
Υπό αυτήν την έννοια, η Ασία είναι ένα πολύ πιο υποδειγματικό εργαστήριο από την Ευρώπη.