 |
| Public domain |
Richard Hubert Barton - strategic-culture.org / Παρουσίαση Freepen.gr
Μέσα σε αυτό το μεγάλο συγκρότημα θα μπορούσε κανείς εύκολα να εντοπίσει τον πρόεδρο Ερντογάν να περπατάει σχεδόν ασταμάτητα. Τον ακολουθούσε ασταμάτητα η σύζυγός του φορώντας μαντήλι στο κεφάλι. Ο μόνος άλλος λιγότερο ευδιάκριτος αλλά κυριευμένος σε μεγαλύτερο βαθμό από τη θλίψη καθώς και την απομόνωση ήταν ο κ. Ζελένσκι. Όλα αυτά επειδή δε γινόταν η ένταξη του στο ΝΑΤΟ ούτε στο άμεσο μέλλον. Μάλιστα, στράφηκε με αυθάδεια και αδικαιολόγητα, προς τον Βρετανό υπουργό Άμυνας κ. Μπεν Γουάλας, ο οποίος του έκανε ήδη μια σύντομη επίπληξη λέγοντας ότι «η Ουκρανία είχε τη συνήθεια να αντιμετωπίζει τους συμμάχους, συμπεριλαμβανομένου του Ηνωμένου Βασιλείου, σαν να ήταν μια αποθήκη της Amazon με λίστες απαιτήσεων για όπλα».
Τι έκανε όμως ο πρόεδρος Ερντογάν; Αξίζει να σημειωθεί, ότι ακόμη πριν από τη σύνοδο του ΝΑΤΟ στο Βίλνιους, ο Ερντογάν είπε ωμά σε κοινή συνέντευξη Τύπου με τον Ουκρανό πρόεδρο στην Κωνσταντινούπολη: «Δεν υπάρχει αμφιβολία πως η Ουκρανία αξίζει να γίνει μέλος του ΝΑΤΟ».
Στη σύνοδο κορυφής του Βίλνιους, οι δραστηριότητες και οι συνομιλίες του Ερντογάν αντανακλούσαν ουσιαστικά θέματα ασφάλειας και οικονομικών υποθέσεων. Όχι μόνο οραματιζόταν την αγορά των αμερικανικών παρτίδων F16, αλλά μίλησε επίσης για την αποδοχή του μετά από πενήντα χρόνια να γίνει μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης με αντάλλαγμα την έγκριση της Σουηδίας ως μέλους του ΝΑΤΟ. Όλα αυτά, παρόλο που κάποιοι Σουηδοί έκαιγαν επιδεικτικά αντίγραφα του Ιερού Κορανίου.
Οι αξιωματούχοι του ΝΑΤΟ και της ΕΕ κατέβαλαν έντονες προσπάθειες για να εξηγήσουν στον κ. Ερντογάν ότι το να εισέλθεις στο ΝΑΤΟ και το να εισέλθεις στην ΕΕ είναι δύο εντελώς διαφορετικά πράγματα και δεν είναι θέμα εφαρμογής οποιουδήποτε μηχανισμού ανταλλαγής: μου επιτρέπετε να ενταχθώ στην ΕΕ και θα επιτρέψω στη Σουηδία να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ. Αυστηρά μιλώντας, ο εκπρόσωπος του ΝΑΤΟ δήλωσε:
Η διεύρυνση του ΝΑΤΟ και της ΕΕ ήταν «ξεχωριστές διαδικασίες». Η διαδικασία προσχώρησης για κάθε υποψήφια χώρα βασίζεται στα πλεονεκτήματα κάθε χώρας. Οι δύο διαδικασίες δεν μπορούν να συνδεθούν.
Αυτή πρέπει να ήταν η περίπτωση αυτού που ορισμένοι ειδικοί στην Τουρκία αποκαλούν «συναλλακτική σχέση» ή «νοοτροπία του ανατολικού παζαριού».
Είναι σημαντικό ότι αυτό που απουσίαζε από την υποστήριξη του Ερντογάν για την ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ και τη χορήγηση ένταξης στο ΝΑΤΟ στη Σουηδία ήταν πώς θα επηρέαζε την ασφάλεια άλλων χωρών όπως η Ρωσία. Γιατί αγνόησε την sine qua non αρχή του Πούτιν για την «αδιαίρετη ασφάλεια»; Η αρχή χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά στην Πράξη του Ελσίνκι του 1975, αλλά εμφανίστηκε επίσης στον Χάρτη του 1990 για μια Νέα Ευρώπη και στην Ιδρυτική Πράξη του 1997 για τις αμοιβαίες σχέσεις, τη συνεργασία και την ασφάλεια. Είναι σημαντικό να σημειωθεί πως όλες αυτές οι συνθήκες υπογράφηκαν από τη Δύση και τη Ρωσική Ομοσπονδία. Φαίνεται ότι μια τέτοια αρχή δε σημαίνει πολλά όχι μόνο για την Τουρκία αλλά και για όλες τις υπόλοιπες χώρες του ΝΑΤΟ.
Ποια θα ήταν η δυτική απάντηση σε ένα τέτοιο σχόλιο; Κατά πάσα πιθανότητα, η Δύση θα έκανε αναφορά σε δύο έγγραφα (ΟΑΣΕ) που προωθούν την εκδοχή της αδιαίρετης ασφάλειας: τον Ευρωπαϊκό Χάρτη Ασφαλείας, που υπογράφηκε στην Κωνσταντινούπολη το Νοέμβριο του 1999, και τη Διακήρυξη της Αστάνα του Δεκεμβρίου 2010. Οι ΗΠΑ έχουν υπογράψει και τα δύο έγγραφα. Ο χάρτης της Κωνσταντινούπολης λέει ότι οι χώρες πρέπει να είναι ελεύθερες να επιλέγουν τις δικές τους ρυθμίσεις ασφαλείας και συμμαχίες, αλλά… προσθέτει – κάτι που σκόπιμα παραλείπουν στις παρούσες δηλώσεις τους – πως ενώ επιλέγουν τις ρυθμίσεις ασφαλείας οι χώρες «δεν θα ενισχύσουν την ασφάλειά τους σε βάρος της ασφάλειας άλλων κρατών». Θα ισχυρίζονταν ο κ. Ερντογάν και οι συνάδελφοί του στο ΝΑΤΟ ότι η ένταξη της Ουκρανίας και της Σουηδίας στο μπλοκ του ΝΑΤΟ δεν είναι εις βάρος της ασφάλειας της Ρωσίας; Εάν ναι, θα αποδεχθεί κάποιος με τις ορθές του αισθήσεις τον ισχυρισμό του, για να το θέσω ήπια, ως αξιόπιστο;
Η τουρκική συμμετοχή στη διεύρυνση του ΝΑΤΟ δεν είναι μια ενιαία εχθρική ενέργεια που επιδεικνύεται προς τη Ρωσική Ομοσπονδία τον τελευταίο καιρό. Για παράδειγμα, από τον Αύγουστο του 2022 η Τουρκία προχωρά στην κατασκευή μη επανδρωμένων εναέριων οχημάτων μάχης (UCAV) Bayraktar TB2 drones στην Ουκρανία που θα χρησιμοποιηθούν εναντίον των ρωσικών στρατευμάτων που συμμετέχουν στην Ειδική Στρατιωτική Επιχείρηση. Επιπλέον, η εταιρεία Baykar είχε ήδη πουλήσει μερικά από αυτά στην Ουκρανία, αλλά υποσχέθηκε επίσης ότι θα δημιουργήσει κοινά κέντρα εκπαίδευσης και συντήρησης για τουρκικά UCAV στην Ουκρανία.
Σε μια άλλη περίπτωση, μόλις πρόσφατα, παραβιάζοντας τη συμφωνία με τη Ρωσία, η Τουρκία απελευθέρωσε τους διοικητές του Azovstal επιτρέποντάς τους να επιστρέψουν στην Ουκρανία με τον Zelensky για να ενισχύσουν τη φθίνουσα δημοτικότητά του. Σύμφωνα με την αρχική συμφωνία, έπρεπε να αφεθούν ελεύθεροι μετά το τέλος της στρατιωτικής σύγκρουσης στην Ουκρανία. Σαν να μην έφτανε αυτό, ο Ερντογάν έκανε ένα σκόπιμο faux pas [λάθος/ αφού, ούτε διαβουλεύτηκε ούτε ειδοποίησε τη Ρωσία για την προδοτική απόφασή του.
Σχέσεις Ρωσίας και Τουρκίας: Μια σύντομη στρατιωτική επισκόπηση
Παρά την πώληση κινητού συστήματος πυραύλων εδάφους-αέρος S-400 το 2017 στην Τουρκία από τη Ρωσία που προκάλεσε μεγάλη αναταραχή στη Δύση και ώθησε τον τότε πρόεδρο Τραμπ να επιβάλει κυρώσεις στην Τουρκία, θα μπορούσε κανείς να απαριθμήσει αρκετές διεθνείς κινήσεις όπου και οι δύο χώρες (Ρωσία και Τουρκία) εκπροσωπούν αντίθετα συμφέροντα, πλευρές και δεσμεύσεις. Αρχικά, το 2015 η Τουρκία κατέρριψε ένα ρωσικό μαχητικό αεροσκάφος καθ' οδόν προς τη Συρία. Αυτό οδήγησε σε προσωρινό διπλωματικό πάγωμα. Στη Συρία, η Τουρκία και η Ρωσία υποστηρίζουν τις αντίπαλες πλευρές, είτε κρυφά, αναπτύσσοντας ξένους μισθοφόρους, είτε ανοιχτά, αναπτύσσοντας στρατεύματα και στρατιωτικό εξοπλισμό. Η Λιβύη είναι μια άλλη περίπτωση αυτού του τύπου.
Ωστόσο, είναι η σύγκρουση του 2020 μεταξύ της Αρμενίας και του Αζερμπαϊτζάν που πρέπει να επισημανθεί με κάποια λεπτομέρεια. Άλλωστε, μπορεί να έχει γίνει όχι απλώς ένας πόλεμος αντιπροσώπων μεταξύ των αντίστοιχων υποστηρικτών της Τουρκίας και της Ρωσίας, αλλά πιθανώς μια άμεση στρατιωτική σύγκρουση μεταξύ τους. Στο πλαίσιο αυτό, πρέπει να υπενθυμίσουμε ότι η Τουρκία αρνείται τους ισχυρισμούς των Αρμενίων πως έως και 1,5 εκατομμύριο άνθρωποι σκοτώθηκαν κατά τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο και ότι συνιστούσε πράξη γενοκτονίας. Ο Πρόεδρος Ερντογάν εξέφρασε συλλυπητήρια στους απογόνους των θυμάτων των Αρμενίων και αποκαλεί τη γενοκτονία τους «μαζικές δολοφονίες», ενώ ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών Αχμέτ Νταβούτογλου χαρακτήρισε τα γεγονότα του 1915-16 «λάθος » . Η Ρωσία είναι μεταξύ των χωρών που εμμένουν στον όρο γενοκτονία.
Αξίζει να σημειωθεί ότι παρόλο που το Αζερμπαϊτζάν, ο στενός σύμμαχος της Τουρκίας, υπόσχεται – κάτω από την πίεση της Ρωσίας – να συμβιβαστεί με την αρμενική πλευρά σε σχέση με το Ναγκόρνο-Καραμπάχ, κάνει κατά καιρούς κάποιες επίσημα εγκεκριμένες απειλές γενοκτονίας προς την Αρμενία και τους Αρμένιους. Πώς μπορεί κανείς να μην συγκλονιστεί από τη δήλωση του 2005 του δημάρχου του Μπακού Hajibala Abutalybov που είπε στην επισκεπτόμενη γερμανική αντιπροσωπεία:
Στόχος μας είναι η πλήρης εξάλειψη των Αρμενίων. Εσείς, Ναζί, έχετε ήδη εξαλείψει τους Εβραίους στις δεκαετίες του 1930 και του 1940, σωστά; Θα πρέπει να μπορείτε να μας καταλάβετε.
ή μια δήλωση 15 χρόνια αργότερα από τον Nuran Ibrahimov του Qarabag FK Soccer Club που έγραψε:
Πρέπει να σκοτώσουμε όλους τους Αρμένιους – παιδιά, γυναίκες και ηλικιωμένους. Πρέπει να τους σκοτώσουμε χωρίς να κάνουμε διάκριση. Δε μετανιώνω. Καμία συμπόνια.
Οι εχθροπραξίες μεταξύ Αρμενίας και Αζερμπαϊτζάν ενδέχεται να λάβουν νέα διάσταση υπό το πρίσμα μιας νέας συμφωνίας μεταξύ του Ισραήλ και του Αζερμπαϊτζάν. Εν συντομία, η τελευταία χώρα απέκτησε ισραηλινά όπλα και εκρηκτικά αξίας 5 δισεκατομμυρίων δολαρίων σε αντάλλαγμα, για την ενέργεια του Αζερμπαϊτζάν και την πρόσβαση στα αεροδρόμια του Αζερμπαϊτζάν, εάν το Ισραήλ επιλέξει να χτυπήσει στρατιωτικά τις τοποθεσίες του πυρηνικού προγράμματος του Ιράν. Θα πρέπει να σημειωθεί πως τα ισραηλινά μη επανδρωμένα αεροσκάφη ήταν καθοριστικά για τη νίκη του Αζερμπαϊτζάν στον πόλεμο του Ναγκόρνο-Καραμπάχ το 2020.
Ένα τέτοιο μυστικό σύμφωνο έχει τεράστιες δυνατότητες να εμπλέξει ολόκληρη την περιοχή σε έναν πόλεμο με πιθανώς καταστροφικές συνέπειες όχι μόνο για το Ιράν, τον στενό σύμμαχο του Αζερμπαϊτζάν, την Τουρκία, καθώς και πιθανώς για την Αρμενία. Σε περίπτωση εισβολής στο αρμενικό έδαφος, η σύγκρουση δε θα άφηνε αλώβητη τη Ρωσική Ομοσπονδία, η οποία έχει συνάψει αμυντική συμφωνία με την Αρμενία.
Η Τουρκία εμφανίζεται ως η μόνη σύνδεση της Ρωσίας με τη Δύση
Όλοι θυμόμαστε πώς ο Ρώσος υπουργός Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ εμποδίστηκε να πετάξει στη Σερβία τον Ιούνιο του 2022. Ο Λαβρόφ επρόκειτο να συναντήσει τον ομόλογό του Νίκολα Σελάκοβιτς και τον Πατριάρχη της Σερβικής Ορθόδοξης Εκκλησίας Πορφύριο, αλλά μέλη του ΝΑΤΟ όπως το Μαυροβούνιο, τα Σκόπια και η Βουλγαρία έκλεισαν τον εναέριο χώρο τους στο αεροπλάνο του. Ο Λαβρόφ κατηγόρησε το ΝΑΤΟ για την επινόηση της απαγόρευσης πτήσεων.
Ίσως, τίποτα δεν εξηγεί καλύτερα την επικρατούσα γεωπολιτική κατάσταση στην περιοχή από τα διαδικτυακά σχόλια του ίδιου του Λαβρόφ μετά την απόπειρα αποτυχημένης πτήσης προς τη Σερβία:
«Έχει συμβεί κάτι αδιανόητο, ένα κυρίαρχο κράτος στερήθηκε το δικαίωμά του να ασκεί εξωτερική πολιτική. Οι διεθνείς δραστηριότητες της Σερβίας στη ρωσική πίστα έχουν μπλοκαριστεί. Από τη δυτική σκοπιά, η Σερβία δεν πρέπει να έχει καμία επιλογή, καμία ελευθερία στην επιλογή των εταίρων της. Η Δύση δείχνει ξεκάθαρα πως θα χρησιμοποιούσε κάθε βασικό μέσο για να ασκήσει πίεση».
Σε αντίθεση με αυτό, που έρχεται σε αντίθεση με τις δυτικές κυρώσεις, όχι μόνο ο Λαβρόφ αλλά και εκατομμύρια Ρώσοι πολίτες επιτρέπεται να ταξιδέψουν στην Τουρκία. Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία πέρυσι, 5,2 εκατομμύρια Ρώσοι τουρίστες επισκέφτηκαν την Τουρκία. Οι τουρκικές αρχές αναμένουν περίπου 6 εκατομμύρια τουρίστες από τη Ρωσία να επισκεφθούν τη χώρα μέχρι το τέλος του 2023. Με την τουρκική οικονομία να βρίσκεται σε κακή κατάσταση, αποτελεί μεγάλη ώθηση όσον αφορά το ισοζύγιο πληρωμών και τη χαλάρωση της ανεργίας. Αυτή η διευθέτηση είναι επωφελής και για τις δύο πλευρές: η Τουρκία αποκομίζει οικονομικά οφέλη και οι Ρώσοι τουρίστες απολαμβάνουν τον ελεύθερο χρόνο τους στην ηλιόλουστη ακτή της Μεσογείου. Ακόμη και αν η σύγκρουση στην Ουκρανία τελειώσει σύντομα, αυτό το μοντέλο ανταλλαγής είναι απίθανο να υπονομευθεί.
Ο Πρόεδρος Ερντογάν, ανεξάρτητα από το τι λέει η Δύση επιλέγει τον τουρισμό, τη συμφωνία για τα σιτηρά, τον σταθμό ηλεκτροπαραγωγής στο Akkuyu ή την Τουρκία να γίνει κόμβος φυσικού αερίου είναι σταθερός και ξέρει τι να πει όταν τον κατηγορούν ότι αγνόησε τις δυτικές κυρώσεις. Θα μπορούσε να υποστηριχθεί πως οι εξηγήσεις του είναι μέρος της μόνιμης φιλοσοφίας του, που είναι μέρος του πολιτισμικού του υπόβαθρου. Τα επιχειρήματά του περιέχουν απλή λογική. Ας τα δικαιολογήσουμε όλα με τα δικά του λόγια : «Οι τουρκικές αρχές δεν θα μπορέσουν να ενταχθούν στις κυρώσεις κατά της Ρωσίας, καθώς δεν μπορούν να αφήσουν τους πολίτες τους να παγώσουν χωρίς ρωσικό αέριο, αν δούμε μόνο το φυσικό αέριο, περίπου το μισό φυσικό αέριο που χρησιμοποιούμε προέρχεται από τη Ρωσία. Εκτός από αυτό, χτίζουμε το πυρηνικό εργοστάσιό μας στο Akkuyu με τη Ρωσία».
Είναι βέβαιο ότι με τεράστιο και αυξανόμενο πληθυσμό (85 εκατ.+) σύμφωνα με τις αυστηρά φιλο-μουσουλμανικές πολιτικές του Ερντογάν, η τουρκική εξάρτηση από τους ρωσικούς φυσικούς πόρους, τα τρόφιμα και τις τεχνολογίες μόνο θα αυξηθεί στο μέλλον. Η τουρκική πολιτική αντιπολίτευση, ακόμη και αν έρθει στην εξουσία σε πέντε χρόνια, δεν είναι ούτε σε θέση ούτε έχει καμία πρόθεση να εισαγάγει σημαντικές αλλαγές πολιτικής έναντι της Ρωσίας. Ο υποψήφιος για την προεδρία της Τουρκίας Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου, ο κύριος αντίπαλος του νυν προέδρου Ρετζέπ Ερντογάν, παραδέχτηκε το Μάιο του 2023 ότι αν κέρδιζε τις προεδρικές εκλογές δεν θα είχε διακόψει τις φιλικές σχέσεις με τη Ρωσία.
Υπάρχει ένας ακόμη λόγος για τον οποίο οι σχέσεις της Ρωσίας με την Τουρκία πρέπει να αντιμετωπίζονται με τη μέγιστη προσοχή. Όπως ισχυρίζεται ο Κερίμ Χας, ανεξάρτητος πολιτικός αναλυτής με έδρα τη Μόσχα, «η Τουρκία είναι de facto η μόνη εναπομείνασα σύνδεση της Ρωσίας με τη Δύση». Είναι προφανές πως ορισμένες ρωσικές εταιρείες έχουν επανεκκινήσει τις συναλλαγές τους με την Ευρώπη μέσω Τουρκίας για να παρακάμψουν τις κυρώσεις. Η τουρκική επιχειρηματική εφημερίδα Dunya υποστηρίζει ότι ο μηχανισμός «επανεξαγωγής» έχει μετατρέψει την Τουρκία τους τελευταίους μήνες σε πολυσύχναστο διαμετακομιστικό κόμβο για εμπορεύματα που προορίζονται για τη Ρωσία. Η αξία όλων των αγαθών που μεταφέρθηκαν στη Ρωσία με αυτόν τον τρόπο από τον Μάρτιο έως τον Αύγουστο του 2022 μπορεί να έχει ήδη φτάσει περίπου τα 4 δισεκατομμύρια δολάρια.
Δεν είναι περίεργο ότι ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ερντογάν και ο ομόλογός του Βλαντιμίρ Πούτιν συναντήθηκαν τον Αύγουστο του 2022 στο Σότσι. Οι δύο ηγέτες πραγματοποίησαν μαραθώνιες συνομιλίες κεκλεισμένων των θυρών. Δεν υπήρξε καμία λέξη για παράκαμψη των δυτικών κυρώσεων. Ναι, στη συνέχεια υπήρξαν μερικές έξυπνες γραμμές για την ενίσχυση της αμοιβαία επωφελούς συνεργασίας. Ο Πρόεδρος Ερντογάν ήταν ακόμη και προκλητικός όταν είπε: «Ο κόσμος παρακολουθούσε τη σύνοδο κορυφής στο Σότσι». Σίγουρα, η Δύση το παρακολουθούσε.