Uriel Araujo, ερευνητής με έμφαση στις διεθνείς και εθνοτικές συγκρούσεις
Παρά την έμφαση στις κοινές αξίες, το έγγραφο αναφέρει πως οι φιλικές σχέσεις πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τις «διαφορές» στα «οικονομικά και κοινωνικά ή αναπτυξιακά επίπεδα», καθώς και τις διαφορές στα «πολιτικά συστήματα», κάτι που είναι ενδιαφέρον. Η παράγραφος 10 αναγνωρίζει έμμεσα και λυπάται για τον ιστορικό ρόλο της Ευρώπης στο διατλαντικό δουλεμπόριο, που περιγράφεται ως «έγκλημα κατά της ανθρωπότητας» και αναφέρει το σχέδιο δέκα σημείων CARICOM για την επανορθωτική δικαιοσύνη. Η Διακήρυξη αναφέρει επίσης ότι η ΕΕ «σημείωσε» την ιστορική θέση της CELAC σχετικά με την «κυριαρχία επί των Νήσων Μαλβίνων / Νήσων Φώκλαντ» (με βάση «τη σημασία του διαλόγου»). Η παράγραφος 11 καλεί με τη σειρά της τις ΗΠΑ να άρουν τις μονομερείς κυρώσεις στην Κούβα, δηλαδή το εμπάργκο.
Από την σκοπιά της Λατινικής Αμερικής/Καραϊβικής, όλα αυτά δείχνουν πώς έχει αυξηθεί η επιρροή και η σημασία της περιοχής. Σηματοδοτεί επίσης κάποια πρόοδο στις σχέσεις Ευρώπης-Λατινικής Αμερικής. Σε κάθε περίπτωση, ωστόσο, θα πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι η τελευταία σύνοδος κορυφής ΕΕ-CELAC πραγματοποιήθηκε πριν από οκτώ χρόνια, γεγονός που δείχνει έλλειψη ευρωπαϊκού σεβασμού για την περιοχή. Μόλις τον Οκτώβριο του 2022, ο κορυφαίος διπλωμάτης της ΕΕ Josep Borrell δήλωσε ότι «η Ευρώπη είναι ένας κήπος», ενώ το μεγαλύτερο μέρος του υπόλοιπου κόσμου, σύμφωνα με τα λόγια του, «είναι μια ζούγκλα». Θα μπορούσε κανείς να πει, για να το θέσει κάπως κυνικά, πως όταν συνειδητοποίησαν την ανάγκη τους να εισάγουν πρώτες ύλες από τη Λατινική Αμερική και τη «ζούγκλα» της Καραϊβικής, οι ευρωπαϊκές δυνάμεις φαίνεται να θυμήθηκαν επιτέλους την ύπαρξη του μπλοκ.
Το τελικό έγγραφο της συνόδου κορυφής δηλώνει προθυμία για προώθηση του διαλόγου και της συνεργασίας για την αντιμετώπιση των τρεχουσών παγκόσμιων προκλήσεων που σχετίζονται με τις διακοπές της εφοδιαστικής αλυσίδας, τον πληθωρισμό και την επισιτιστική ανασφάλεια. Η παράγραφος 28 της δήλωσης της συνόδου κορυφής αναφέρει το επενδυτικό θεματολόγιο EU-LAC Global Gateway και «επενδυτικά κενά σύμφωνα με τις κοινές προτεραιότητες» όσον αφορά «υποδομές, παραγωγή ενέργειας, περιβαλλοντικές προοπτικές, πρώτες ύλες και τοπικές αλυσίδες αξίας». Ενώ αυτό το κοινό έγγραφο αφορούσε τις ανάγκες και τα συμφέροντα της Λατινικής Αμερικής, για την Ευρώπη, πρόκειται για τον ανταγωνισμό με την Κίνα στην περιοχή και την αναζήτηση των πρώτων υλών που χρειάζεται για να εκβιομηχανιστεί εκ νέου.
Η μακροχρόνια συνεχιζόμενη ενεργειακή κρίση στην Ευρώπη μετά το Nord Stream ήρθε για να μείνει: η ήπειρος θα αντιμετωπίσει τον χειμώνα το 2024 χωρίς παροχή ρωσικού αγωγού φυσικού αερίου για πρώτη φορά. Οι πρόσφατες εξελίξεις στον Νίγηρα απομάκρυναν έναν βασικό σύμμαχο της Ευρώπης από την εξουσία και οι Βρυξέλλες ανησυχούν σίγουρα για τις προμήθειες ουρανίου που τροφοδοτούν τους ευρωπαϊκούς πυρηνικούς σταθμούς. Ενώ τα γεωενεργειακά συμφέροντα παραμένουν μια από τις κινητήριες δυνάμεις του 21ου αιώνα, η ίδια η Δυτική «Πράσινη Ατζέντα» παρεμποδίζει την ενεργειακή ασφάλεια της Αφρικής και ακόμη και της Ευρώπης, όπως έγραψα. Επιπλέον, οι φιλοδοξίες βασικών κρατών της Βόρειας Αφρικής, όπως η Αλγερία, να γίνουν βασικοί πάροχοι ενέργειας στην Ευρώπη παρεμποδίζονται από τοπικές συγκρούσεις. Σε αυτό το πλαίσιο, για την ήπειρο που λιμοκτονεί για ενέργεια, η Λατινική Αμερική και η Καραϊβική, καθώς είναι πλούσιες σε φυσικούς πόρους, προσφέρουν ευκαιρίες διαφοροποίησης. Το πράσινο υδρογόνο έχει αυξηθεί στην περιοχή.
Από τη σκοπιά της Λατινικής Αμερικής, ωστόσο, το γεγονός είναι ότι η Ρωσία και η Λευκορωσία κυριαρχούν στον εφοδιασμό με άζωτο, κάλιο και φωσφορικά άλατα (τα τρία κύρια λιπάσματα). Και αυτά τα κράτη σαφώς δεν είναι πρόθυμα να θυσιάσουν τις δικές τους οικονομίες όπως έχει δείξει ότι είναι η Ευρώπη. Οι ηγέτες της Λατινικής Αμερικής και της Καραϊβικής έχουν αντισταθεί συχνά στις δυτικές πιέσεις για ευθυγράμμιση - δεν έχουν ενταχθεί στην εκστρατεία κυρώσεων της Δύσης.
Στη σύνοδο κορυφής, οι Ευρωπαίοι εκπρόσωποι ήταν αρκετά ευθυγραμμισμένοι προτείνοντας μια επίσημη καταδίκη της Ρωσίας για την τελική δήλωση. Ωστόσο, είναι σημαντικό ότι το έγγραφο που εκδόθηκε δεν καταδικάζει τη Μόσχα. Στην πραγματικότητα, αναφέρει μόνο μία φορά τη συνεχιζόμενη σύγκρουση στην Ουκρανία (στην παράγραφο 15), χωρίς καμία αναφορά στη Ρωσική Ομοσπονδία. Αυτό έρχεται σε πλήρη αντίθεση με την ευρωπαϊκή έμφαση στο θέμα.
Επιπλέον, αντί να είναι απλώς μια διπλωματική νίκη για τη Μόσχα, αυτή ήταν στην πραγματικότητα μια νίκη της Λατινικής Αμερικής. Ενώ η στάση της ΕΕ για τη Ρωσία εξακολουθεί να είναι σχετικά ενιαία, με εξαίρεση την Ουγγαρία (μέχρι στιγμής, η στρατηγική αυτονομία του Παρισιού και του Βερολίνου φτάνει μόνο μέχρι τις ευρωπαϊκές και κινεζικές σχέσεις), η Λατινική Αμερική, από την άλλη πλευρά, είναι μια τεράστια και εξαιρετικά ετερογενής περιοχή - τα 33 κράτη της Καραϊβικής και της Λατινικής Αμερικής που εκπροσωπούνται στις Βρυξέλλες έχουν το καθένα τα δικά του συμφέροντα στη διατήρηση διμερών σχέσεων με το δυτικό μπλοκ και τη Μόσχα. Αυτή η περιοχή, όπως και μεγάλο μέρος του παγκόσμιου Νότου, κουράζεται ολοένα και περισσότερο από τον «ευθυγραμμισμό».
Μια αδέσμευτη/πολυδεσμευμένη στάση της Λατινικής Αμερικής αποδεικνύεται από τις πρόσφατες παρατηρήσεις του Βραζιλιάνου προέδρου Luiz Inacio Lula da Silva. Σχολιάζοντας κάποια σκληρή κριτική που αντιμετώπισε στη Γαλλία, σχετικά με την άποψή του για την αντιπαράθεση Ρωσίας-Ουκρανίας (οι εφημερίδες Libération τον αποκαλούσαν «απογοήτευση» και «ψεύτικο φίλο»), ο Λούλα ντα Σίλβα έδωσε κάποια προοπτική, δηλώνοντας πως οι Ευρωπαίοι «είναι στην καρδιά του πολέμου», ενώ η Βραζιλία είναι «14.000 χλμ. μακριά». Έτσι, πρόσθεσε, «είναι πολύ φυσιολογικό για αυτούς (Ευρωπαίους) να είναι πολύ πιο νευρικοί». Οι ίδιες οι εκλογές του Λούλα του 2022 θα μπορούσαν πράγματι να έχουν αποδειχθεί «απογοήτευση» και για τις ΗΠΑ.
Ομοίως, στην τελευταία συνέντευξη Τύπου της συνόδου κορυφής CELAC-EU, ο πρόεδρος της CELAC Ralph Gonsalves, πρωθυπουργός του Αγίου Βικεντίου και των Γρεναδινών είπε: «Δεν μπορούμε να κάνουμε αυτή τη σύνοδο κορυφής μεταξύ της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της CELAC μια σύνοδο κορυφής για την Ουκρανία».
Συνοψίζοντας, η πρόσφατη σύνοδος κορυφής των Βρυξελλών σηματοδοτεί όχι μόνο την άνοδο της επιρροής και της σημασίας της Λατινικής Αμερικής και της Καραϊβικής, αλλά μας υπενθυμίζει, για άλλη μια φορά, ότι μια νέα εποχή αδέσμευσης και πολυευθυγράμμισης ήρθε για να μείνει.
* Σε συνεργασία infobrics.org με τη Freepen.gr / Απόδοση στα ελληνικά Freepen.gr