Μετά από μια πολυαναμενόμενη διαδικασία 15 ετών, το Ιράν επιτέλους πέτυχε ένα σημαντικό ορόσημο στις 4 Ιουλίου: την πλήρη ένταξη στο διάσημο Οργανισμό Συνεργασίας της Σαγκάης (SCO), την εξέχουσα συμμαχία ασφαλείας της Ανατολής.
Mohamad Hasan Sweidan - thecradle.co / Παρουσίαση Freepen.gr
Αυτό το ορόσημο όχι μόνο σημάδεψε το Ιράν ως το πρώτο έθνος της Δυτικής Ασίας που εντάχθηκε σε αυτόν τον ισχυρό ασιατικό όμιλο αφιερωμένο στην ασφάλεια, την οικονομική και ανθρωπιστική συνεργασία, αλλά επίσης εδραίωσε τη θέση του SCO με μια τρομερή σύνθεση μελών, όπως η Κίνα, η Ινδία, το Τατζικιστάν, το Καζακστάν, το Ουζμπεκιστάν, το Κιργιστάν, η Ρωσία, ρο Πακιστάν και τώρα το Ιράν.
Αυτό το επίτευγμα αντανακλά μια ηχηρή αποτυχία της στρατηγικής των ΗΠΑ να απομονώσουν τους αντιπάλους τους μέσω της επιβολής μονομερών οικονομικών ποινών ή «κυρώσεων». Ο SCO, σε πλήρη αντίθεση με τη Δύση, δεν αναγνωρίζει πλέον αυτά τα μονομερή μέτρα ως νόμιμα εμπόδια και επιλέγει αντ' αυτού να υποστηρίζει μόνο τις νομικά δεσμευτικές αποφάσεις του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ.
Η ματαιότητα των προσπαθειών των Ατλαντιστών να απομονώσουν την Τεχεράνη γίνεται εμφανής όταν αναλογιστεί κανείς τον εκπληκτικό αριθμό των 4.540 μονομερών οικονομικών μέτρων που επιβλήθηκαν από τη Δύση στο Ιράν, όλα με στόχο την απομόνωση της Ισλαμικής Δημοκρατίας.
Αποτυχία των αμερικανικών κυρώσεων
Αυτά τα μέτρα, τα οποία έχουν τεθεί σε ισχύ από τότε που το Εκτελεστικό Διάταγμα 12170 του Προέδρου Τζίμι Κάρτερ πάγωσε περίπου 12 δισεκατομμύρια δολάρια περιουσιακών στοιχείων του Ιράν στις 14 Νοεμβρίου 1979, απέτυχαν να επιτύχουν τον επιδιωκόμενο στόχο τους να παρεμποδίσουν τη διεθνή συνεργασία με το Ιράν.
Στην πραγματικότητα, θα μπορούσε να υποστηριχθεί πως οι ΗΠΑ ματαίωσαν ακούσια τις δικές τους φιλοδοξίες. Επιβάλλοντας αδιάκριτα κυρώσεις σε διάφορες χώρες, η Ουάσιγκτον βρέθηκε αντιθέτως όλο και πιο απομονωμένη. Αυτό παραδέχτηκε ακόμη και η υπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ Janet Yellen, η οποία προειδοποίησε τον Απρίλιο ότι:
«Υπάρχει ο κίνδυνος όταν χρησιμοποιούμε οικονομικές κυρώσεις που συνδέονται με το ρόλο του δολαρίου, με την πάροδο του χρόνου να υπονομεύσει την ηγεμονία του δολαρίου... Φυσικά, δημιουργεί μια επιθυμία από την πλευρά της Κίνας, της Ρωσίας, του Ιράν να βρουν εναλλακτική».
Επί του παρόντος, πέντε μόνιμα μέλη της SCO από τα εννέα υπόκεινται επί του παρόντος σε κυρώσεις των ΗΠΑ ή έχουν βιώσει τις επιπτώσεις τους στο παρελθόν: Ιράν, Ρωσία, Κίνα, Ινδία και Πακιστάν.
Τα υπόλοιπα τρία μέλη έχουν επηρεαστεί έμμεσα από τις μονομερείς ενέργειες της Δύσης, καθιστώντας τη συνεργασία τους απαραίτητη για το μετριασμό της ζημίας που προκλήθηκε από αυτά τα τιμωρητικά μέτρα. Ο μάταιος στόχος της απομόνωσης των κρατών που συγκρούονται με τα συμφέροντα της Ουάσιγκτον απέτυχε σαφώς, καθώς ο SCO συνεχίζει να ενισχύει τους δεσμούς μεταξύ αυτών των χωρών.
Ιράν: Η πύλη της Σαγκάης στη Δυτική Ασία
Ένας από τους πρωταρχικούς στόχους του SCO είναι η ενίσχυση της οικονομικής συνεργασίας μεταξύ των κρατών μελών, η οποία έχει τεράστιες δυνατότητες για το κάποτε απομονωμένο Ιράν. Η ένταξη σε αυτό το μπλοκ παρέχει στους Ιρανούς μια πύλη προς τις αγορές της Κεντρικής Ασίας, ανοίγοντας ευκαιρίες δισεκατομμυρίων δολαρίων. Το Σεπτέμβριο του 2022, ο Mehdi Safari, αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών του Ιράν για την οικονομική διπλωματία, περιέγραψε εύστοχα αυτή την ένταξη ως μια πολλά υποσχόμενη ευκαιρία για άνθηση των επιχειρήσεων και του εμπορίου.
Η επιρροή του SCO στο παγκόσμιο εμπόριο αυξάνεται από την έναρξή του το 2001, με το μερίδιό του στο παγκόσμιο εμπόριο να αυξάνεται από 5,4 τοις εκατό το 2001 σε 17,5 τοις εκατό το 2020, σύμφωνα με στοιχεία των κινεζικών τελωνείων. Ακόμη πιο δραματικό, η αξία του παγκόσμιου εμπορίου των χωρών μελών της SCO αυξήθηκε από μόλις 667 δισεκατομμύρια δολάρια το 2001 σε 6,06 τρισεκατομμύρια δολάρια το 2020.
Αναμφίβολα, ο κλιμακούμενος ανταγωνισμός των μεγάλων δυνάμεων μεταξύ της Κίνας, της Ρωσίας και των ΗΠΑ έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην επίσπευση της προσχώρησης του Ιράν στον SCO.
Η ενασχόληση της Ρωσίας με τον πόλεμο στην Ουκρανία και ο κλιμακούμενος ανταγωνισμός της Κίνας έχουν παρακινήσει αυτές τις δύο χώρες να ενισχύσουν τις σχέσεις τους, μεταξύ άλλων με κράτη που επιδιώκουν να ξεφύγουν από την πολιτική και οικονομική ηγεμονία των ΗΠΑ, και είναι δεκτικά σε συνεργασία. Ακόμη και τα φιλικά προς τις ΗΠΑ κράτη σήμερα έχουν βάσιμους οικονομικούς λόγους να αντισταθούν στις δυτικές πιέσεις που στοχεύουν να περιορίσουν τη συνεργασία τους με το Πεκίνο και τη Μόσχα.
Οι ΗΠΑ, θεωρώντας τηο SCO ως εχθρικό μπλοκ υπό την ηγεσία της Κίνας και της Ρωσίας που αμφισβητεί την παγκόσμια κυριαρχία τους μετά τον Ψυχρό Πόλεμο, υπογραμμίζουν τη σημασία του Ιράν να γίνει η πρώτη χώρα της Δυτικής Ασίας που εντάχθηκε σε έναν οργανισμό υπό την ηγεσία αυτών των δύο δυνάμεων.
Αυτή η εξέλιξη είναι έτοιμη να εμπνεύσει άλλες περιφερειακές χώρες να ακολουθήσουν το παράδειγμά τους, είτε για να εξασφαλίσουν μια θέση δίπλα σε ανερχόμενες δυνάμεις είτε για να διασφαλίσουν πως η εκπροσώπηση της Δυτικής Ασίας στον οργανισμό θα παραμείνει ποικίλη και χωρίς αποκλεισμούς.
Σήμερα, ο γεωπολιτικός ανταγωνισμός μεταξύ Κίνας, ΗΠΑ και Ρωσίας εκτείνεται πέρα από μια μοναδική γεωγραφική αρένα, που περιλαμβάνει μια μάχη για επιρροή και τη διαμόρφωση της νέας παγκόσμιας τάξης σε όλες τις ηπείρους. Καθώς οι ανερχόμενες δυνάμεις και οι οργανώσεις τους επιδιώκουν να επεκτείνουν τις σφαίρες επιρροής τους, η παρουσία του Ιράν στον SCO γίνεται ένα κρίσιμο κίνητρο για την προώθηση της αυξημένης συνεργασίας με τη Δυτική Ασία.
Με την επίτευξη μόνιμου μέλους στον οργανισμό, το Ιράν έχει πλέον φτάσει στο 40% περίπου του παγκόσμιου πληθυσμού και στο 30% της παγκόσμιας οικονομικής παραγωγής – πρόσβαση που μπορεί να διοχετεύσει στη Δυτική Ασία.
Επιπλέον, ο SCO αντιπροσωπεύει περίπου το 60 τοις εκατό του πληθυσμού της Ευρασίας. Λαμβάνοντας υπόψη την τροχιά των οικονομικών σχέσεων μεταξύ των κρατών μελών του SCO από την ίδρυση του οργανισμού το 2001, το Ιράν πρόκειται να γίνει πύλη για την προσέλκυση έργων αξίας δισεκατομμυρίων δολαρίων στη Δυτική Ασία, ιδιαίτερα εκείνων που συμβάλλουν στην ανάπτυξη της Ανατολικής Ασίας.
Συλλογική ασφάλεια του SCO
Η πλήρης ένταξη του Ιράν στον SCO επηρεάζει επίσης την περιφερειακή και ευρασιατική επιρροή του για την ασφάλεια, ιδίως δεδομένων των τριών βασικών στόχων ασφαλείας του οργανισμού: την καταπολέμηση της τρομοκρατίας, τα αυτονομιστικά σχέδια και τον εξτρεμισμό, όπως περιγράφεται στο Άρθρο 1, Ενότητα 3 του Χάρτη του SCO.
Το Ιράν έχει επιδείξει την ικανότητα και την αποφασιστικότητά του στην αντιμετώπιση της τρομοκρατίας εντός των συνόρων του, επεκτείνοντας τα μέτρα ασφαλείας του σε γειτονικές χώρες και αντιμετωπίζοντας άμεσα τρομοκρατικές ομάδες πέρα από τα σύνορά του.
Η συνεργασία της Τεχεράνης με τις κυβερνήσεις της Δαμασκού και της Βαγδάτης για την αντιμετώπιση της τρομοκρατίας σε αυτές τις χώρες, και η επιτυχία της στην ήττα του ISIS και άλλων τρομοκρατικών ομάδων, αποτελούν ένδειξη της αποτελεσματικότητας των στρατιωτικών και πολιτικών δυνάμεων του Ιράν στην εδραίωση της ασφάλειας στην περιοχή.
Η ένταξη του Ιράν στον SCO μπορεί επομένως να ενισχύσει τη συλλογική ικανότητα των κρατών μελών να καταπολεμήσουν τις τρομοκρατικές δραστηριότητες σε τεράστιες περιοχές που καλύπτονται από τον οργανισμό. Κατά την ομιλία του στο 23ο Συμβούλιο Αρχηγών Κρατών του SCO, που συνέπεσε με την επίσημη ένταξη του Ιράν στο μπλοκ, ο Ιρανός Πρόεδρος Ebrahim Raisi τόνισε την ετοιμότητα του Ιράν να μοιραστεί την εμπειρία και τις δυνατότητές του στο πλαίσιο των μηχανισμών του SCO, με στόχο μια περιοχή απαλλαγμένη από την τρομοκρατία, τον εξτρεμισμό και τον αυτονομισμό.
Η συμπερίληψη του Ιράν στην Περιφερειακή Αντιτρομοκρατική Δομή του SCO, που δημιουργήθηκε βάσει του Άρθρου 10 του Χάρτη του SCO, ενισχύει τη συνεργασία του για την ασφάλεια και την στρατιωτική του δράση κατά της τρομοκρατίας, του εξτρεμισμού, του λαθρεμπορίου όπλων και των απειλών στον κυβερνοχώρο.
Η ένταξη του Ιράν στον SCO επιτρέπει επίσης τη συμμετοχή σε κοινές στρατιωτικές ασκήσεις, όπως η «Άσκηση της ειρηνευτικής αποστολής», ενισχύοντας τους αμυντικούς δεσμούς με την Κεντρική Ασία, τη Ρωσία και την Κίνα. Αυτό θα μπορούσε να διευκολύνει τις διευρυμένες εξαγωγές όπλων του Ιράν, ιδιαίτερα στον τομέα των μη επανδρωμένων αεροσκαφών, σε χώρες της Κεντρικής Ασίας.
Μετά την ένταξη του Ιράν στον SCO, ένα άρθρο στην Jerusalem Post σημείωσε πως «μια αυξανόμενη ανησυχία εξαπλώνεται σε όλο το δυτικό κόσμο, κυρίως λόγω των πολύπλευρων επιπτώσεων των αυξανόμενων στρατιωτικών δεσμών του Ιράν με τη Ρωσία και την Κίνα».
Καθώς οι περιορισμοί του ΣΑΗΕ για τις μεταφορές ιρανικών βαλλιστικών πυραύλων λήγουν τον Οκτώβριο, το Ιράν θα αποκτήσει ακόμη μεγαλύτερη ελευθερία στο εμπόριο όπλων με τα μέλη της SCO, μια πηγή ακραίας ανησυχίας για τους Ατλαντιστές.
Η Τεχεράνη ως φύλακας στη Δυτική Ασία
Σύμφωνα με το άρθρο 16 του καταστατικού του SCO, η ένταξη ενός νέου μέλους στο μπλοκ απαιτεί ομόφωνη συμφωνία μεταξύ όλων των μόνιμων μελών, παρέχοντας σε καθένα από αυτά τα μέλη πλήρες δικαίωμα αρνησικυρίας. Στο παρελθόν, η αίτηση ένταξης του Ιράν αντιμετώπισε καθυστέρηση λόγω της αντίθεσης του Τατζικιστάν, που προήλθε από ισχυρισμούς ότι το Ιράν έστειλε μαχητές στον εμφύλιο πόλεμο της χώρας τη δεκαετία του 1990. Αυτά τα ζητήματα έχουν επιλυθεί πλήρως, εξ ου και η πρόσφατη ένταξη του Ιράν στην πλήρη ένταξη.
Οι χώρες της Δυτικής Ασίας φιλοδοξούν ολοένα και περισσότερο να ενταχθούν σε οργανισμούς με επικεφαλής το Πεκίνο και τη Μόσχα, όπως οι BRICS και ο SCO, καθένας από τους οποίους καθοδηγείται από διαφορετικά κίνητρα. Οι στόχοι τους περιλαμβάνουν την αμφισβήτηση της αποκλειστικής ένταξης του Ιράν σε αυτές τις ομάδες, την προώθηση ισχυρότερης οικονομικής συνεργασίας με τις ασιατικές δυνάμεις, την ενίσχυση των αμυντικών συνεργασιών ή τη δημιουργία αντιστάθμισης στους δυτικούς οργανισμούς.
Επί του παρόντος, ο SCO περιλαμβάνει έξι χώρες της Δυτικής Ασίας ως μέλη διαλόγου: τη Σαουδική Αραβία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, το Κατάρ, το Κουβέιτ, το Μπαχρέιν και την Τουρκία, μαζί με την Αίγυπτο από τη Βόρεια Αφρική. Κατά συνέπεια, η μετάβαση σε μόνιμη ένταξη για αυτές τις χώρες απαιτεί τη συναίνεση του Ιράν, δίνοντας δυνητικά μόχλευση στο Ιράν στις σχέσεις του με τους περιφερειακούς αντιπάλους του. Αυτή η ισχυρή θέση είναι κάτι που η Μόσχα και το Πεκίνο δε θα είχαν παραλείψει να υπολογίσουν όταν όρισαν το Ιράν ως το πρώτο μόνιμο μέλος της SCO της Δυτικής Ασίας.
Η ένταξη του Ιράν ως μόνιμου μέλους του SCO σηματοδοτεί ένα σημαντικό θρίαμβο στις προσπάθειες εξωτερικής πολιτικής της Ισλαμικής Δημοκρατίας, ενισχύοντας τις προοπτικές για αμυντική, οικονομική και ανθρωπιστική συνεργασία μεταξύ του Ιράν και των ισχυρών ασιατικών δυνάμεων.
Η γεωστρατηγική επιρροή του Ιράν
Η παρουσία του Ιράν σε έναν οργανισμό με επικεφαλής την Κίνα και τη Ρωσία βοηθά επίσης αυτές τις δυνάμεις να ενισχύσουν περαιτέρω την παρουσία τους στη Δυτική Ασία, ενισχύοντας έτσι τη γεωστρατηγική τους ισορροπία έναντι των ΗΠΑ στην περιοχή.
Αναμφίβολα, το ισραηλινό κράτος κατοχής συγκαταλέγεται στα πιο ανησυχητικά μέρη σχετικά με τη μόνιμη ένταξη του Ιράν, ανησυχίες που πηγάζουν από τις πιθανές οδούς που ανοίγει για ιρανική αμυντική και στρατιωτική συνεργασία.
Επιπλέον, η μόνιμη ένταξη του Ιράν στον SCO μπορεί να χρησιμεύσει ως κίνητρο για τους περιφερειακούς αντιπάλους του να αναζητήσουν εκπροσώπηση στο τραπέζι της Σαγκάης, φοβούμενοι μια νέα ασυμμετρία στην εσωτερική ισορροπία ισχύος της Δυτικής Ασίας. Κατά συνέπεια, το δικαίωμα αρνησικυρίας του Ιράν εντός του SCO γίνεται μια στρατηγική κάρτα που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να επιβεβαιώσει την επιρροή του και να επηρεάσει τις συμπεριφορές άλλων εθνών που στοχεύουν να ενταχθούν στην ισχυρή δύναμη της οικονομικής ασφάλειας της Ασίας.