Το πραξικόπημα της 26ης Ιουλίου στο έθνος της Δυτικής Αφρικής του Νίγηρα, το οποίο απειλεί να υπονομεύσει τη γαλλική και αμερικανική στρατιωτική παρουσία στην περιοχή, έχει ρίξει φως στην ιστορική εκμετάλλευση και τις συνεχιζόμενες πρακτικές της Francafrique - ο όρος που χρησιμοποιείται για να περιγράψει την επίμονη εκμετάλλευση από την πρώην Αυτοκρατορία της Γαλλίας στην Αφρική.
Μπραντ Πιρς -thecradle.co
/ Παρουσίαση Freepen.gr
Η Γαλλία βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στην πυρηνική ενέργεια, με το 68% της ισχύος της να προέρχεται από πυρηνικούς σταθμούς. Προμηθεύεται το 19 τοις εκατό του ουρανίου που απαιτείται για τη λειτουργία αυτών των εργοστασίων από το Νίγηρα. Παρά τη σημαντική αυτή συμβολή στις ενεργειακές ανάγκες της Γαλλίας, μόνο το 14,3 τοις εκατό των Νιγηριανών έχουν πρόσβαση σε ένα δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας, και ακόμη και αυτό είναι συχνά αναξιόπιστο. Αυτή η έντονη αντίθεση υπογραμμίζει τις ανισότητες και τη συνεχιζόμενη εκμετάλλευση από βιαστικές ξένες δυνάμεις σε όλη την αφρικανική ήπειρο.
Η κληρονομιά of Francafrique
Η Francafrique είναι γνωστή για τα εκμεταλλευτικά της συστήματα που έχουν σχεδιαστεί για να επωφελούνται από αφρικανικούς πόρους, χρησιμοποιώντας πίεση, κεφάλαιο και συχνά απόλυτη βία για να διατηρήσει τον έλεγχο της πρώην αυτοκρατορίας της. Ως αποτέλεσμα, πολλά αφρικανικά κράτη, συμπεριλαμβανομένου του Νίγηρα, συνεχίζουν να αντιμετωπίζουν τη φτώχεια και την υπανάπτυξη.
Ο νεαρός, χαρισματικός ηγέτης της Μπουρκίνα Φάσο Ιμπραήμ Τραορέ μίλησε πρόσφατα στη σύνοδο κορυφής Ρωσίας-Αφρικής στην Αγία Πετρούπολη και κατήγγειλε το γεγονός πως η Αφρική είναι πλούσια σε πόρους, αλλά ο λαός της είναι φτωχός και επέκρινε τους Αφρικανούς ηγέτες που ζητούν βοήθεια από τη Δύση, ότι διαιωνίζουν την εξάρτηση και τη φτώχεια. Περιέγραψε επίσης αυτό που επιβάλλεται στην Αφρική ως μορφή σκλαβιάς, δηλώνοντας:
«Σε ό,τι αφορά τη Μπουρκίνα Φάσο σήμερα, για περισσότερα από οκτώ χρόνια βρισκόμαστε αντιμέτωποι με την πιο βάρβαρη, την πιο βίαιη μορφή ιμπεριαλιστικής νεοαποικιοκρατίας. Η σκλαβιά συνεχίζει να μας επιβάλλεται. Οι προκάτοχοί μας μας δίδαξαν ένα πράγμα: ένας σκλάβος που δεν μπορεί να αναλάβει τη δική του εξέγερση δεν αξίζει να τον λυπόμαστε. Δε λυπόμαστε τον εαυτό μας, δε ζητάμε από κανέναν να μας λυπηθεί».
Η αδυναμία της Γαλλίας να δικαιολογήσει την παρουσία της στην Αφρική με μια συνεκτική αφήγηση περιπλέκει περαιτέρω την κατάσταση. Το Παρίσι δεν μπορεί να ομολογήσει ανοιχτά την απληστία του, να προσποιηθεί ότι είναι «εκπολιτιστική αποστολή» ή να παραδεχτεί οποιαδήποτε ευθύνη λόγω των εγκλημάτων του στο παρελθόν. Αυτή η έλλειψη σκοπού αποδυναμώνει τη γαλλική δύναμη στην ήπειρο, οδηγώντας στη βία και τη φτώχεια στον απόηχο της.
Η προσπάθεια της Δυτικής Αφρικής για περαιτέρω ανεξαρτησία έχει αφήσει τους Ατλαντιστές να ανησυχούν για το άνοιγμα που αφήνει στις ευρασιατικές δυνάμεις όπως η Ρωσία και η Κίνα να αυξήσουν την επιρροή τους στην Αφρική. Η αντίδραση της Δύσης αντανακλά την έλλειψη σεβασμού για την κυριαρχία των αφρικανικών χωρών, θεωρώντας την ήπειρο απλώς ως θέατρο για τη διατήρηση της παγκόσμιας κυριαρχίας.
Από την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία στις αρχές του 2022, οι Ατλαντιστές έχουν εκφράσει ανησυχία για την απροθυμία των κρατών του Παγκόσμιου Νότου να υποστηρίξουν τις αντιρωσικές πολιτικές της Δύσης, μια τάση που ενισχύεται περαιτέρω από την στροφή προς την πολυπολικότητα παντού. Αυτή η αποδυνάμωση της δυτικής ηγεμονίας άνοιξε ένα δρόμο για πολλά έθνη να εξερευνήσουν μανιωδώς τις γεωπολιτικές επιλογές τους και να διαφοροποιήσουν τις οικονομίες τους.
Μια έκθεση από τη Διάσκεψη Ασφαλείας του Μονάχου που πραγματοποιήθηκε το Φεβρουάριο ανέδειξε αυτό το πολύ πραγματικό σχίσμα με τη Δύση:
«Πολλές χώρες στην Αφρική, την Ασία και τη Λατινική Αμερική έχουν χάσει σταθερά την πίστη τους στη νομιμότητα και τη δικαιοσύνη ενός διεθνούς συστήματος που δεν τους έχει δώσει την κατάλληλη φωνή στις παγκόσμιες υποθέσεις, ούτε έχει αντιμετωπίσει επαρκώς τις βασικές ανησυχίες τους. Σε πολλά κράτη, αυτές οι αποτυχίες είναι βαθιά συνδεδεμένες με τη Δύση. Διαπιστώνουν πως η υπό την ηγεσία της Δύσης τάξη έχει χαρακτηριστεί από μετα-αποικιακή κυριαρχία, διπλά μέτρα και σταθμά και παραμέληση για τις ανησυχίες των αναπτυσσόμενων χωρών».
Διαφυγή από το Φράγκο CFA
Ο απόηχος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου σηματοδότησε μια σημαντική αλλαγή στη δυναμική της παγκόσμιας ισχύος και οι νικήτριες δυνάμεις προσπάθησαν να εγκαθιδρύσουν μια νέα παγκόσμια τάξη πραγμάτων που θα διατηρούσε την ειρήνη και θα προωθούσε την οικονομική ισορροπία.
Στο πλαίσιο των αφρικανικών αποικιών, όπου τα αποικιακά στρατεύματα έπαιξαν σημαντικό ρόλο στη συμμαχική νίκη, οι νικηφόρες δυνάμεις, συμπεριλαμβανομένης της Γαλλίας, στόχευαν να διατηρήσουν τον οικονομικό έλεγχο και να επωφεληθούν από τις πρώην αποικίες τους, ακόμη και όταν ο κόσμος προχωρούσε προς την αποαποικιοποίηση.
Αυτό περιελάμβανε τη δημιουργία νέων νομισματικών συστημάτων, με τον Γάλλο ηγέτη Charles De Gaulle να δημιουργεί δύο νομίσματα συλλογικά γνωστά ως Φράγκο CFA το 1945 για πρώην αποικίες στη Δυτική και Κεντρική ζώνη.
Καθώς η ώθηση για πολιτική ανεξαρτησία έγινε ισχυρότερη στα τέλη της δεκαετίας του 1950, η Γαλλία οργάνωσε δημοψηφίσματα στις αφρικανικές αποικίες της για να ψηφίσει για την αποδοχή ενός συντάγματος που συνέταξαν οι Γάλλοι.
Η Γουινέα, με επικεφαλής τον πρώην συνδικαλιστή Sekou Toure, αντιτάχθηκε στην αποδοχή του γαλλικού συντάγματος και το καταψήφισε συντριπτικά. Σε μια έξαλλη απάντηση, η κυβέρνηση του Ντε Γκωλ απέσυρε όλους τους Γάλλους διοικητές από τη Γουινέα και ανέλαβε δράση για να σαμποτάρει τις υποδομές και τους πόρους της χώρας. Τα σκληρά μέτρα του Παρισιού είχαν ως στόχο να χρησιμεύσουν ως παράδειγμα του τι θα συνέβαινε σε οποιαδήποτε πρώην γαλλική αποικία αντιστεκόταν στην ατζέντα της Γαλλίας.
Κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, τα κομμουνιστικά κράτη εκμεταλλεύτηκαν τέτοιες ενέργειες παρουσιάζοντας τους εαυτούς τους ως απελευθερωτές και σύμμαχους των αφρικανικών χωρών που επιζητούσαν την ανεξαρτησία από την ευρωπαϊκή επιρροή. Αυτή η στάση οδήγησε ορισμένους Αφρικανούς να θεωρούν χώρες όπως η Ρωσία ως πιο δίκαιους εταίρους σε σύγκριση με τη Γαλλία.
Με τα χρόνια, η Γαλλία έχει επιδείξει ένα πρότυπο στρατιωτικής επέμβασης -πάνω από 50 φορές από το 1960- σε αφρικανικές χώρες για να εξασφαλίσει κυβερνήσεις που παραμένουν σύμφωνες με τα γαλλικά οικονομικά συμφέροντα, ιδίως σε σχέση με τη συνεχιζόμενη χρήση του φράγκου CFA.
Το σύστημα με το οποίο λειτουργεί το φράγκο CFA ήταν ιστορικά ένα σύστημα σταθερής συναλλαγματικής ισοτιμίας όπου το νόμισμα έχει απεριόριστη μετατρεψιμότητα, αλλά είναι μόνιμα συνδεδεμένο με το γαλλικό νόμισμα, προηγουμένως το φράγκο και μετά το ευρώ.
Αφρικανικό νόμισμα υπό γαλλικό έλεγχο
Αυτό σημαίνει ότι οι αφρικανικές χώρες δεν μπορούν να επηρεάσουν την αξία του δικού τους νομίσματος και η διαφορά στην αξία κάνει τη Γαλλία να αγοράζει αφρικανικά προϊόντα τεχνητά φθηνά, ενώ οι Αφρικανοί είναι σε θέση να αγοράζουν λιγότερα αγαθά με τα χρήματα που ανταλλάσσουν.
Ακόμη χειρότερα, η Γαλλία είχε απαιτήσεις για να αποθηκεύσει και, επομένως, να επωφεληθεί από τα συναλλαγματικά αποθέματα που κατείχαν οι πρώην αποικίες της, αν και η απαίτηση διατήρησης του 50 τοις εκατό των συναλλαγματικών αποθεμάτων της σε μια γαλλική τράπεζα καταργήθηκε για τη δυτική ζώνη το 2019.
Σύμφωνα με αυτό το σύστημα, τα αφρικανικά κράτη έλαβαν ένα ονομαστικό ποσό τόκων, αλλά η τράπεζα επωφελήθηκε από το δανεισμό αυτού του κεφαλαίου με υψηλότερα επιτόκια και την επίτευξη μαζικών κερδών από αφρικανικούς πόρους και εργασία. Αυτό συμβαίνει παρά το γεγονός ότι πολλές χώρες της γαλλόφωνης Αφρικής είναι σημαντικοί εξαγωγείς χρυσού και επομένως έχουν πολλές επιλογές για την αποθήκευση πλούτου για την υποστήριξη ενός νομίσματος σε εναλλακτικές κεντρικές τράπεζες.
Ενώ το σύστημα του φράγκου CFA έχει προσφέρει σε ορισμένα οφέλη όσον αφορά τη σταθερότητα και την πρόληψη του υπερπληθωρισμού τύπου Ζιμπάμπουε, έχει επίσης ελεγχθεί για την επιβολή απαιτήσεων στις αφρικανικές χώρες που δεν επιβάλλονται σε πιο ισχυρά έθνη. Η έλλειψη ελέγχου του δικού τους νομίσματος έχει εμποδίσει την οικονομική ανάπτυξη και έχει κάνει αυτές τις χώρες ευάλωτες σε παγκόσμιες οικονομικές κρίσεις.
Τα κράτη της Βόρειας Αφρικής όπως η Τυνησία, η Αλγερία και το Μαρόκο επέλεξαν να εγκαταλείψουν το φράγκο CFA μόλις αποκτήσουν την ανεξαρτησία τους και γνώρισαν σχετικά μεγαλύτερη ευημερία. Ομοίως, η επιτυχία της Μποτσουάνα με το δικό της εθνικό νόμισμα καταδεικνύει ότι η σωστή διαχείριση μπορεί να οδηγήσει σε σταθερή δημοκρατία και οικονομική ανάπτυξη, ακόμη και για λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες.
Αποκλειστικά δικαιώματα και προνόμια
Το σύστημα φράγκων CFA ήταν το γεωπολιτικό ισοδύναμο του πατέρα κάποιου να επιμένει ότι διαχειρίζεται τις αποταμιεύσεις του, ενώ τις αφήνει έξω από τη θέλησή του. Υπάρχουν πλεονεκτήματα από την ύπαρξη μιας εμπορικής και νομισματικής ζώνης, όπως η τρέχουσα ένωση ECOWAS που καλύπτει το δυτικό τμήμα της ηπείρου, αλλά από το σχεδιασμό σύμφωνα με το σύστημα φράγκων CFA, η ανεξαρτησία ήταν μια ψευδαίσθηση με την οποία η Γαλλία διέλυσε αυτές τις χώρες.
Η Γαλλία εξαρτάται από την Αφρική για τη θέση της ως παγκόσμια δύναμη για περισσότερο από έναν αιώνα. Μεταξύ άλλων προνομίων που έχει χαράξει για τον εαυτό της στις μετα-αποικιακές συνθήκες, η Γαλλία είχε το αποκλειστικό δικαίωμα να πουλά στρατιωτικό εξοπλισμό σε πρώην αποικίες και απολαμβάνει το πρώτο δικαίωμα σε τυχόν φυσικούς πόρους που ανακαλύφθηκαν. Το Παρίσι κάνει μεγάλη χρήση αυτών των προνομίων: για παράδειγμα, το 36,4 τοις εκατό του φυσικού αερίου της Γαλλίας προέρχεται από την αφρικανική ήπειρο.
Επιπλέον, ένα τεράστιο δίκτυο γαλλικών επιχειρηματικών συμφερόντων, που περιλαμβάνει μεγάλες πολυεθνικές εταιρείες, κυριαρχούν σε βιομηχανίες όπως η ενέργεια, οι επικοινωνίες και οι μεταφορές σε πολλές αφρικανικές χώρες. Η κυβέρνηση της Γαλλίας υποστηρίζει επίσης τις γαλλικές επιχειρήσεις στην Αφρική με διάφορους τρόπους, μεταξύ άλλων μέσω μιας τεράστιας δημόσιας εταιρείας που ονομάζεται COFACE, η οποία εγγυάται τις γαλλικές εξαγωγές σε αυτές τις υπανάπτυκτες αγορές.
Προς την ανεξαρτησία και την αυτοδυναμία
Αυτή η οικονομική εξάρτηση συνέβαλε στη διαιώνιση ενός συστήματος όπου τα αφρικανικά κράτη παραμένουν αδύναμα, ελαστικά και εξαρτημένα από τις εξαγωγές πόρων, ωφελώντας πρωτίστως τις γαλλικές εταιρείες και συμφέροντα. Επιπλέον, τα αφρικανικά κράτη είναι υποχρεωμένα να συμμαχήσουν με τη Γαλλία σε οποιαδήποτε μεγάλη σύγκρουση, διαβρώνοντας περαιτέρω την εθνική τους κυριαρχία.
Η αφρικανική ήπειρος υποφέρει από πολλές ασθένειες, αλλά ίσως οι πιο επίμονες και άθλιες είναι η έλλειψη κυριαρχίας και πρόσβασης στο κεφάλαιο. Εν τω μεταξύ, μεγάλο μέρος της ευημερίας της Ευρώπης προέρχεται από τη λεηλασία του Παγκόσμιου Νότου για αιώνες.
Η περίπτωση των Βρυξελλών, που χτίστηκε πάνω στον πλούτο που προήλθε από τη βάναυση εκμετάλλευση του Κονγκό υπό τον Βέλγο βασιλιά Λεοπόλδο Β', είναι μια έντονη υπενθύμιση του βαθέως ριζωμένου αντίκτυπου της αποικιοκρατίας. Όταν ανακαλύφθηκαν τα εγκλήματα του μονάρχη κατά της ανθρωπότητας, αναγκάστηκε τελικά να κληροδοτήσει το μεγαλύτερο μέρος της περιουσίας του στο βελγικό κράτος μετά το θάνατό του.
Μη θέλοντας να το κάνει, ξεκίνησε μια τεράστια σειρά δημοσίων έργων για να ξοδέψει τα παράνομα κέρδη του, δημιουργώντας τις σύγχρονες Βρυξέλλες. Τώρα η ΕΕ και το ΝΑΤΟ συναντιούνται εκεί και δίνουν με τόλμη ανειλικρινείς διαλέξεις για τα παγκόσμια ανθρώπινα δικαιώματα, ενώ περιτριγυρίζονται από τα κέρδη μερικών από τις πιο βάναυσες περιπτώσεις καταπίεσης στην ανθρώπινη ιστορία.
Ενώ οι στρατιωτικές κυβερνήσεις αντιμετωπίζουν συχνά προκλήσεις για την επίτευξη των δηλωμένων στόχων τους, είναι προφανές πως οι υποστηριζόμενες από τη Δύση «πολιτικές δημοκρατίες» έχουν επίσης αγωνιστεί να βελτιώσουν σημαντικά την ασφάλεια και την ευημερία του αφρικανικού κοινού.
Ο δρόμος για την επίλυση των προβλημάτων της Αφρικής βρίσκεται σε μετασχηματιστικούς ηγέτες που μπορούν να αποκρούσουν την κληρονομιά και τα εναπομείναντα δεσμά της αποικιοκρατίας και να επιτρέψουν στην ήπειρο να χαράξει ένα γνήσιο, εγχώριο δρόμο προς την ανεξαρτησία και την αυτοδυναμία.