Fatih Yurtsever * - turkishminute.com / Παρουσίαση Freepen.gr
Τον Ιούλιο, αφού διέκοψε τη συμμετοχή στη συμφωνία για τα σιτηρά της Μαύρης Θάλασσας που επέτρεψε στην Ουκρανία να εξάγει γεωργικά προϊόντα μέσω της Μαύρης Θάλασσας, η Ρωσία είπε ότι θεωρούσε πως όλα τα πλοία που κατευθύνονται προς τα ουκρανικά λιμάνια φέρουν δυνητικά όπλα. Γίνεται κατανοητό ότι το Şükrü Okan σταμάτησε και επιθεωρήθηκε επίσης από ρωσικό πολεμικό πλοίο ως ύποπτο πως μετέφερε όπλα στην Ουκρανία, παρά το γεγονός ότι ήταν ένα γενικό φορτηγό πλοίο που κατευθυνόταν προς το Izmail, την κύρια οδό εξαγωγής ουκρανικών αγροτικών προϊόντων. Αν και έχουν περάσει λίγες μέρες από το περιστατικό, η Τουρκία επέλεξε να σιωπήσει. Ωστόσο, το γραφείο του Προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν μοιράστηκε μια ανάρτηση την Πέμπτη στο X, παλαιότερα γνωστό ως Twitter.
Η δήλωση ανέφερε πως το φορτηγό πλοίο Şükrü Okan στο οποίο επέβαιναν ρωσικά περιουσιακά στοιχεία ήταν νηολογημένο στο Παλάου και ότι το περιστατικό συνέβη στην ανοιχτή θάλασσα και όχι στα τουρκικά χωρικά ύδατα. «Μετά τη [ρωσική] επέμβαση, οι συνομιλητές μας στη Ρωσική Ομοσπονδία προειδοποιήθηκαν κατάλληλα να αποφύγουν τέτοιες απόπειρες που κλιμακώνουν την ένταση στη Μαύρη Θάλασσα», ανέφερε η τουρκική προεδρία. Το γραφείο του Ερντογάν απάντησε στους επικριτές του την Πέμπτη, υποστηρίζοντας ότι εναπόκειται τεχνικά στο Παλάου να απαντήσει στο περιστατικό. «Στο διεθνές δίκαιο, το «κράτος σημαίας» είναι πιο σημαντικό από το όνομα του πλοίου ή την [εθνικότητα] του προσωπικού του». Το Παλάου είναι ένα αρχιπέλαγος του Ειρηνικού του οποίου η σημαία χρησιμοποιείται συχνά από ναυτιλιακές εταιρείες για να αποκτήσουν ελεύθερη πρόσβαση σε διεθνή λιμάνια.
Η δήλωση του ρωσικού υπουργείου Άμυνας δεν περιέχει καμία πληροφορία για τη νομική αιτιολόγηση της επιχείρησης επιβίβασης. Σύμφωνα με τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών του 1982 για το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS), την οποία έχει υπογράψει η Ρωσία, η ανοιχτή θάλασσα είναι ανοιχτή σε όλα τα κράτη και κανένα κράτος δεν μπορεί να υποβάλει οποιοδήποτε μέρος τους στην κυριαρχία του. Ωστόσο, υπάρχουν συγκεκριμένες προϋποθέσεις υπό τις οποίες ένα πολεμικό πλοίο μπορεί να σταματήσει, να επισκεφθεί ή να επιθεωρήσει το φορτίο ενός εμπορικού πλοίου στην ανοιχτή θάλασσα. Το άρθρο 110 της UNCLOS ορίζει ότι ένα πολεμικό πλοίο που συναντά ξένο πλοίο στην ανοιχτή θάλασσα, σε περιπτώσεις που δίνουν εύλογες υποψίες πως το πλοίο εμπλέκεται σε πειρατεία, δουλεμπόριο, μη εξουσιοδοτημένη εκπομπή, είναι χωρίς εθνικότητα ή παραβιάζει τους όρους που ορίζεται από το κράτος σημαίας του πλοίου, έχει το δικαίωμα να επιβιβαστεί σε αυτό για επιθεώρηση.
Οι τρέχουσες ενέργειες της Ρωσίας φαίνεται να αντιμετωπίζουν τη Μαύρη Θάλασσα σαν να ήταν αποκλειστικά δικό της κτήμα. Η διεκδίκηση του δικαιώματος να σταματήσουν όλα τα εμπορικά πλοία που προορίζονται για ουκρανικά λιμάνια στα διεθνή ύδατα της Μαύρης Θάλασσας, φαινομενικά για να εμποδίσουν την αποστολή όπλων στα ουκρανικά λιμάνια, υπονομεύει θεμελιώδεις αρχές του διεθνούς ναυτικού δικαίου, κυρίως την αρχή της ελευθερίας της ναυσιπλοΐας. Η τουρκική εμπορική ναυτιλία επηρεάζεται επίσης από αυτή την κατάσταση. Ορισμένα εμπορικά πλοία του στόλου του Τουρκικού Εμπορικού Ναυτικού φέρουν σημαίες άλλων χωρών για να επωφεληθούν από ορισμένα φορολογικά οφέλη. Ως εκ τούτου, η Τουρκία ακολούθησε λάθος προσέγγιση, καθώς δεν αντέδρασε αμέσως στην επιβίβαση από τη Ρωσία σε εμπορικό πλοίο που εκμεταλλεύεται τουρκική εταιρεία και του οποίου το πλήρωμα είναι Τούρκοι, κατά παράβαση του διεθνούς ναυτικού δικαίου, λέγοντας ότι το πλοίο φέρει τη σημαία του Παλάου και επομένως το Παλάου θα πρέπει πρώτα να αντιδράσει στην παρανομία.
Στο περιστατικό Mavi Marmara το 2010, η επιβίβαση από Ισραηλινούς καταδρομείς σε πλοίο βοήθειας με σημαία Κομόρες, μέρος ενός στόλου που προσπαθούσε να σπάσει τον ισραηλινό αποκλεισμό της Λωρίδας της Γάζας, σε διεθνή ύδατα στη Μεσόγειο Θάλασσα, η Τουρκία αντέδρασε αμέσως έντονα στο περιστατικό , παρόλο που το πλοίο δεν έφερε τουρκική σημαία.
Μια άλλη εξέχουσα πτυχή του περιστατικού Şükrü Okan είναι ότι αποκαλύπτει πως οι μηχανισμοί συνεργασίας που δημιουργήθηκαν μεταξύ Τουρκίας και Ρωσίας στο πλαίσιο της επιχείρησης Black Sea Harmony, μια επιχείρηση θαλάσσιας ασφάλειας που διεξάγεται από το τουρκικό ναυτικό στη Μαύρη Θάλασσα, έχουν χάσει τη λειτουργικότητά τους. Η επιχείρηση ξεκίνησε το Μάρτιο του 2004 σύμφωνα με τις αποφάσεις 1373, 1540 και 1566 του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, οι οποίες στοχεύουν στην αποτροπή της τρομοκρατίας και των ασύμμετρων απειλών στην περιοχή της Μαύρης Θάλασσας. Η Black Sea Harmony είναι μια πολυεθνική επιχείρηση και τα ναυτικά της Ρωσίας, της Ουκρανίας και της Ρουμανίας έχουν ενταχθεί σε αυτήν. Το τουρκικό Πολεμικό Ναυτικό συντονίζει την επιχείρηση, η οποία διεξάγεται σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο, και έχει πιστωθεί πως παρεμπόδισε μια σειρά παράνομων δραστηριοτήτων στη Μαύρη Θάλασσα, όπως το λαθρεμπόριο όπλων, το εμπόριο ανθρώπων και το εμπόριο ναρκωτικών.
Επομένως, εάν η Ρωσία είχε σκοπό να αποτρέψει το παράνομο λαθρεμπόριο όπλων ή την τρομοκρατία στη Μαύρη Θάλασσα, θα έπρεπε να είχε κάνει τα εξής: Πριν το ρωσικό ναυτικό επιβιβαστεί στο Şükrü Okan, θα μπορούσε να είχε λάβει πληροφορίες για το φορτίο και τις δραστηριότητες του πλοίου από το Συντονιστικό Κέντρο του Black Sea Harmony και να ενημερώσει το Τουρκικό Ναυτικό για την επιχείρηση επιβίβασης.
Η στενή συνεργασία μεταξύ Τουρκίας και Ουκρανίας στην αμυντική βιομηχανία, οι αποφάσεις που ελήφθησαν στη σύνοδο κορυφής του ΝΑΤΟ στο Βίλνιους τον Ιούλιο και οι νέες συνθήκες που προέκυψαν έκτοτε — η αναστολή της Πρωτοβουλίας για σιτηρά στη Μαύρη Θάλασσα από τη Ρωσία, η ανάγκη της Τουρκίας για οικονομική υποστήριξη, ιδίως από Οι χώρες της ΕΕ και οι Ηνωμένες Πολιτείες, για να βγουν από την οικονομική κρίση στην οποία βρίσκονται — καθιστούν επιτακτική τη διεξαγωγή νέας διμερούς συνόδου κορυφής μεταξύ του Προέδρου Ερντογάν και του Ρώσου Προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν για να δοθεί κατεύθυνση στο μέλλον των σχέσεων Τουρκίας-Ρωσίας. Για να καθίσει στο τραπέζι με δυνατό χέρι και να πάρει αυτό που θέλει, ο Πούτιν προσπαθεί να δοκιμάσει την κόκκινη γραμμή της Τουρκίας για να μετρήσει την αντίδρασή της και να καταλάβει τα όριά της. Το περιστατικό Şükrü Okan πρέπει να ιδωθεί υπό αυτό το πρίσμα. Η Τουρκία πρέπει να υπενθυμίσει στη Ρωσία ότι η Μαύρη Θάλασσα δεν είναι «ρωσική λίμνη». Ωστόσο, ο τρόπος για να γίνει αυτό δεν είναι να αγνοήσουμε τη συμπεριφορά της Ρωσίας, η οποία παραβιάζει το διεθνές ναυτικό δίκαιο, αλλά να προστατεύσουμε τα πλοία του εμπορικού της στόλου στη Μαύρη Θάλασσα, ακόμα κι αν δε φέρουν τη σημαία της.
* Ο Fatih Yurtsever είναι πρώην αξιωματικός του ναυτικού στις Τουρκικές Ένοπλες Δυνάμεις. Χρησιμοποιεί ψευδώνυμο για λόγους ασφαλείας.