 |
| pixabay / Riki32 |
Ένα διάσημο περιστατικό που διηγείται ο Μπομπ Γούντγουορντ στο βιβλίο του οι πόλεμοι του Ομπάμα έρχεται στο μυαλό: ο Πρόεδρος Μπαράκ Ομπάμα, αγνοώντας τις διαμαρτυρίες των Κινέζων αξιωματούχων του πρωτοκόλλου, ξέσπασε σε μια κλειστή συνάντηση Κινέζων, Ινδών και Βραζιλιάνων ηγετών αργά το απόγευμα της Παρασκευής στην Κοπεγχάγη, μια εβδομάδα πριν από τα Χριστούγεννα του 2009, όπου οι τρεις ηγέτες των BRIC (αυτό ήταν πριν η Νότια Αφρική ενταχθεί και η ομάδα γίνει BRICS) διαπραγματεύονταν μυστικά μια κοινή θέση στις συνομιλίες για το κλίμα, οι οποίες ήταν στα πρόθυρα της πλήρους κατάρρευσης.
Μ. Κ. Μπαντρακουμάρ, συνταξιούχος Ινδός διπλωμάτης που έχει υπηρετήσει στη Ρωσία, τη Νότια Κορέα, τη Σρι Λάνκα, τη Δυτική Γερμανία, το Πακιστάν, το Αφγανιστάν και το Ουζμπεκιστάν, πριν τελικά αποσυρθεί ως Ινδός Πρέσβης στην Τουρκία - Russia Today / Παρουσίαση Freepen.gr
Ο Ομπάμα ήθελε οι τρεις ηγέτες των πιο ισχυρών εθνών του" Παγκόσμιου Νότου " – και ο Πρόεδρος της Νότιας Αφρικής Τζέικομπ Ζούμα – να τον συναντήσουν μεμονωμένα και όχι συλλογικά, και ήταν φρενήρης που το κόλπο του ανατράπηκε. Τελικά, ο Ομπάμα εντάχθηκε στους τέσσερις ηγέτες και οι διαπραγματεύσεις κατέληξαν σε μια ουσιαστική συμφωνία.
Αυτό το περιστατικό, μόλις έξι μήνες μετά την πρώτη σύνοδο κορυφής των BRIC στο Yekaterinburg τον Ιούνιο του ίδιου έτους, υπογράμμισε μια βασική αλήθεια ότι παρόλο που υπήρχαν ήδη σημάδια πως η παρακμή της Δύσης είχε αρχίσει, κανείς δεν είχε αμφιβολίες ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ευρώπη θα συνεχίσουν να καθορίζουν τα χαρακτηριστικά της παγκόσμιας οικονομίας και της διεθνούς πολιτικής για μεγάλο χρονικό διάστημα.
Σήμερα, όταν η προσέγγιση της Ινδίας για την επερχόμενη σύνοδο κορυφής των BRICS έχει γίνει θέμα κάποιας διαμάχης – με το Reuters να κυκλοφορεί ακόμη και μια κακόβουλη φήμη πως ο πρωθυπουργός Narendra Modi μπορεί να μην ταξιδέψει στο Γιοχάνεσμπουργκ-αυτό που παραβλέπεται είναι ότι υπάρχει μια αξιοσημείωτη συνέπεια στην αντίληψη της Ινδίας για την ομαδοποίηση: πως οι BRICS ήταν μια κοινότητα ρεβιζιονιστικών δυνάμεων που δεν επιδίωκαν την καταστροφή της παγκόσμιας τάξης, αλλά την ένταξη των συμφερόντων τους σε αυτή τη σειρά.
Ωστόσο, ο χρόνος δεν σταμάτησε. Η παγκοσμιοποίηση είναι ετοιμοθάνατη και το σύστημα των διεθνών θεσμών που παρείχαν τις βάσεις της δεν είναι πλέον περιεκτικό. Στην πραγματικότητα, η Ρωσία και η Κίνα υπόκεινται σε κυρώσεις των ΗΠΑ. Αντίθετα, η σχέση της Ινδίας με τις ΗΠΑ βρίσκεται ίσως στο υψηλότερο σημείο της ιστορίας – σχεδόν μια οιονεί Συμμαχία-και η Ουάσιγκτον την περιγράφει ως την "καθοριστική εταιρική σχέση" του αιώνα. Αναμφισβήτητα, οι κυρώσεις των ΗΠΑ κατά της Κίνας θα μπορούσαν ακόμη και να έχουν πλεονεκτήματα για την Ινδία. Η στενή σύνδεση μεταξύ των δύο χωρών που βρίσκεται σε εξέλιξη για τη βιομηχανία τσιπ είναι μια συγκεκριμένη περίπτωση. Αρκεί να πούμε ότι η ζωή μπορεί ακόμη και να βελτιώνεται για την Ινδία και η ελίτ της χώρας δε θα έβλεπε κανένα λόγο να ανταλλάξει τις μετριοπαθείς ρεβιζιονιστικές επιθυμίες της για μια πιο θεμελιώδη αναδιάρθρωση της υπάρχουσας διεθνούς τάξης, πόσο μάλλον την καταστροφή της.
Η ουσία είναι ότι η Ινδία είναι ικανοποιημένη εάν η επιρροή των BRICS στη διαμόρφωση των κύριων πτυχών της παγκόσμιας ατζέντας μπορεί να κάνει τον κόσμο πιο δίκαιο και σταθερό. Πράγματι, αυτό δεν είναι ένα μακρινό όνειρο, καθώς οι BRICS βρίσκονται στη σωστή πλευρά της ιστορίας. Κανένα από τα μέλη της ομάδας δεν έχει τις οικονομικές του ευκαιρίες και την πολιτική επιρροή που βασίζεται σε μια ιστορία αιματηρών πολέμων, που διεξήχθησαν με σκοπό την εγκαθίδρυση περιφερειακής και παγκόσμιας κυριαρχίας με επίκεντρο τον πλούτο που συσσωρεύτηκε εδώ και αρκετούς αιώνες. Η Ινδία Αισθάνεται σαν στο σπίτι της.
Αυτό μας φέρνει στο βασικό ζήτημα της έλξης που διατηρούν οι BRICS για τόσες πολλές χώρες σήμερα που είναι τόσο εμφανώς αποκλίνουσες στα εθνικά χαρακτηριστικά, τις αξίες και τα συμφέροντά τους – από την Ινδονησία έως το Ιράν, την Αίγυπτο έως τη Σαουδική Αραβία – που τείνουν να θεωρούν την ομαδοποίηση σαν να είναι έτοιμη να πάρει το λάβαρο της παγκόσμιας διακυβέρνησης από τη Δύση. Τέτοιες προσδοκίες είναι παράλογες, καθώς βασίζονται στην εξέλιξη ολόκληρης της διεθνούς τάξης σε μια ορισμένη προκαθορισμένη κατεύθυνση, κάτι που φυσικά δε συμβαίνει.
Έτσι, είναι φυσικό πως η Βραζιλία - ή η Ινδία, για το θέμα αυτό-μπορεί να αισθάνονται προβληματισμένες ως προς το πώς, προχωρώντας προς τα εμπρός, η συμβολή των BRICS στην παγκόσμια διακυβέρνηση μπορεί πραγματικά να είναι αποφασιστική. Βασικά, υπάρχει αβεβαιότητα ως προς το αν, υπό τις τρέχουσες συνθήκες, είναι ακόμη δυνατό για τους BRICS να διατηρήσουν τη ρεβιζιονιστική συμπεριφορά του παρελθόντος. Το ζήτημα δεν αφορά την έκβαση της σύγκρουσης στην Ουκρανία, την οποία η Ρωσία δεν μπορεί και δε θα χάσει, αλλά ότι ακόμη και μετά από μια καταστροφική ήττα, οι αντίπαλοί της είναι εξαιρετικά απίθανο να αλλάξουν τις απόψεις τους για τον κόσμο.
Επομένως, εάν οι BRICS επεκταθούν, χωρίς κανόνες, η ενότητα της ομαδοποίησης θα μπορούσε να εξασθενήσει, καθιστώντας τη διάχυτη και αναποτελεσματική. Αυτό συνέβη στο κίνημα των αδέσμευτων. Ωστόσο, αυτή είναι επίσης μια μετασχηματιστική περίοδος όπου "οι καλύτεροι στερούνται κάθε πεποίθησης, ενώ οι χειρότεροι είναι γεμάτοι παθιασμένη ένταση", για να δανειστούν την αγωνιώδη διατύπωση του Γίτς για μια αιώνια αρχή της πολιτικής.
Η κατάσταση είναι έντονη στο πλαίσιο της σύγκρουσης στην Ουκρανία και της διπλής στρατηγικής περιορισμού της κυβέρνησης Μπάιντεν εναντίον της Κίνας και της Ρωσίας, δύο ιδρυτικών μελών των BRICS. Δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι οι κινεζικές και ρωσικές κοσμοθεωρίες έχουν αλλάξει δραματικά στο πιο πρόσφατο παρελθόν και αντιτίθενται σθεναρά στην αμερικανική ηγεμονία. Η φιλία "χωρίς όρια" μεταξύ αυτών των γειτονικών γιγάντων τους ξεχωρίζει κάπως μέσα στους BRICS, και αυτό δεν μπορεί παρά να επηρεάσει την αλχημεία της ομαδοποίησης – αν και το συλλογικό πνεύμα συνεχίζεται, χάρη στον πραγματισμό και τη σοφία τους.
Περιέργως, πολλοί από τους υποψήφιους που αναζητούν σύνδεση με τους BRICS θα μπορούσαν ακόμη και να προσελκύονται από την ομαδοποίηση κυρίως για αυτόν το λόγο – ένα είδος δεύτερου πυλώνα που υποστηρίζει μια πιο δίκαιη και λιγότερο εγωιστική παγκόσμια διακυβέρνηση σε σχέση με τα μικρά και μεσαία κράτη του κόσμου.
Μην κάνετε κανένα λάθος πως όλη η εμπειρία των ισχυρών θεσμών και της παγκόσμιας διακυβέρνησης συμβαίνει να είναι η εμπειρία της Δύσης στη βάση κοινών αξιών και κοινών συμφερόντων. Κατά ειρωνικό τρόπο, εξηγεί επίσης τη "νοοτροπία του μπλοκ". "Οι BRICS, αντίθετα, στερούνται τέτοιας συνοχής και ικανότητας να καθορίσουν την παγκόσμια ατζέντα, την οποία έκανε η G7 εδώ και δεκαετίες. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο μια χώρα όπως η Ινδία θα περιμένει πάντα οι BRICS ως κοινότητα να στοχεύουν όχι στην καταστροφή της υπάρχουσας παγκόσμιας τάξης, αλλά στην αλλαγή της προς το καλύτερο. Η Ινδία δε θέλει την κατάρρευση της παγκοσμιοποίησης, των θεσμών και του διεθνούς δικαίου. Με άλλα λόγια, η Ινδία προτιμά να δημιουργήσει εντός της υπάρχουσας τάξης τέτοιους κανόνες και τρόπους συνεργασίας που θα επέτρεπαν τη διατήρηση των πλεονεκτημάτων της και την εξάλειψη των ελλείψεών της.
Για την Ινδία, αυτό είναι θέμα τακτικής και στρατηγικής. Η επικρατούσα τάξη που βασίζεται σε κανόνες δίνει στην Ινδία μια αίσθηση ασφάλειας και ενισχύει την πολυπολικότητα στην Ασία. Είναι μια εσφαλμένη αντίληψη ότι η Ινδία βρίσκεται υπό πίεση να συνεργαστεί με τις ΗΠΑ. Αυτό θα μπορούσε να συνέβαινε προηγουμένως, αλλά η σημερινή Ινδία, υπό τη σημερινή ηγεσία ειδικότερα, επεκτείνει συνειδητά τις σχέσεις με τις ΗΠΑ, για τις οποίες θεωρεί πως είναι προς το δικό της εθνικό συμφέρον. Είναι ένα λογικό αποτέλεσμα της πορείας της πολιτικής στην Ινδία από τη δεκαετία του 1990 και απολαμβάνει μια "διμερή συναίνεση" μεταξύ του κυβερνώντος κόμματος και του κύριου κόμματος της αντιπολίτευσης. Και έχει γίνει μια μακροπρόθεσμη τάση που φαίνεται ήδη μη αναστρέψιμη.
Αρκετοί παράγοντες εμπλέκονται εδώ και ένας κύριος παράγοντας είναι, παραδόξως, η φαινομενική άνοδος της Κίνας, του εταίρου των BRICS της Ινδίας, η οποία εγείρει ανησυχητικά συναισθήματα στη χώρα. Η συνεργασία με τις ΗΠΑ είναι ένας από τους λίγους τρόπους με τους οποίους η Ινδία ελπίζει να αντιμετωπίσει το παράδειγμα ασφάλειας. Τούτου λεχθέντος, οι εταίροι των BRICS της Ινδίας μπορούν και πρέπει να εμπιστεύονται την Ινδία να συνεχίσει να ακολουθεί μια ανεξάρτητη εξωτερική πολιτική βασισμένη στα εθνικά της συμφέροντα. Δεν υπάρχει κανένας λόγος αμφιβολίας πως η Ινδία επαναπαύει την πίστη στην αποφασιστική επιρροή των BRICS στη διαμόρφωση των κύριων πτυχών της παγκόσμιας ατζέντας που θα κάνουν τον κόσμο πιο δίκαιο και σταθερό.