 |
| pixabay / geralt |
Τώρα είμαστε το φθινόπωρο του 2023 και η σύγκρουση στην Ουκρανία έχει γίνει αναπόσπαστο μέρος του διεθνούς πολιτικού και οικονομικού τοπίου. Δεν αναμένεται παύση των εχθροπραξιών. Εν τω μεταξύ, ούτε μια αποφασιστική νίκη για τη μία πλευρά ούτε μια συμβιβαστική ειρηνευτική συμφωνία φαίνεται πιθανή στο άμεσο μέλλον.
Fyodor Lukyanov, αρχισυντάκτης του Russia in Global Affairs, πρόεδρος του Προεδρείου του Συμβουλίου Εξωτερικής και Αμυντικής Πολιτικής και διευθυντής έρευνας της Διεθνούς Λέσχης Συζητήσεων Valdai - / Παρουσίαση Freepen.gr
Αυτό το άρθρο δημοσιεύτηκε αρχικά από τη Ρωσία στο Global Affairs,
μεταφράστηκε και επιμελήθηκε η ομάδα Russia Today
Η κατάσταση παραμένει ο σημαντικότερος παράγοντας που επηρεάζει την παγκόσμια ισορροπία δυνάμεων.
Όταν ξεκίνησαν οι μάχες, έγινε αμέσως σαφές πως οι σχέσεις μεταξύ Ρωσίας και Δύσης εισέρχονταν σε οξεία φάση. Όμως η σοβαρότητα και η εμμονή της σύγκρουσης ξεπέρασαν τις προσδοκίες. Το Φεβρουάριο του 2022, λίγοι θα μπορούσαν να φανταστούν το σημερινό επίπεδο της στρατιωτικής-τεχνικής υποστήριξης του ΝΑΤΟ στην Ουκρανία και μια τέτοια ενδελεχή διάλυση όλων των δεσμών μεταξύ της Ρωσίας και των δυτικών χωρών.
Τα προγνωστικά της πρώτης φάσης δε βγήκαν σε κανέναν. Η Μόσχα εκτίμησε εσφαλμένα την στρατιωτικοπολιτική και δημόσια διάθεση στην Ουκρανία και την προθυμία των Ηνωμένων Πολιτειών και των συμμάχων τους να προχωρήσουν τόσο μακριά στην υποστήριξη του Κιέβου. Η Δύση έκανε το λάθος να υποθέσει ότι το ρωσικό οικονομικό σύστημα δεν μπορούσε να αντέξει έναν εξωτερικό αποκλεισμό, αλλά πως η παγκόσμια οικονομία θα μπορούσε να τα καταφέρει χωρίς τη Μόσχα σχετικά ανώδυνα. Η αντίληψη και των δύο μερών για την ικανότητά τους να αναγκάσουν τους αντιπάλους τους να αλλάξουν πορεία και να κάνουν παραχωρήσεις δεν ταίριαζε με την πραγματικότητα.
Τα λάθη που έγιναν στα αρχικά στάδια ήταν αποτέλεσμα στερεοτύπων που διαμορφώθηκαν νωρίτερα. Αν αφαιρέσουμε τις αποχρώσεις, οι αντίπαλοι υπερέβαλαν ο ένας την ευπάθεια του άλλου και παρεξηγούσαν τους αντιπάλους τους ως «χάρτινες τίγρεις». Αυτό εξακολουθεί να είναι εν μέρει ένα στοιχείο, αλλά περισσότερο ως σχήμα λόγου στην προπαγάνδα. Το παιχνίδι έχει μετατραπεί σε μια παρατεταμένη διαδικασία στην οποία κάθε πλευρά προσπαθεί να κινητοποιήσει τα πλεονεκτήματά της και να συσσωρεύσει αποφασιστική υπεροχή για να ξεφύγει από το αδιέξοδο. Η ένταση της αντιπαράθεσης Ρωσίας-Δύσης αυξάνεται, όχι όμως και η ποιότητά της.
Οι πιο σημαντικές αλλαγές έχουν συμβεί στο μέρος του κόσμου που δεν εμπλέκεται στη σύγκρουση, αν και επηρεάζεται από αυτήν. Η επί του παρόντος μοντέρνα ρωσική έννοια της «παγκόσμιας πλειοψηφίας», η οποία ισχύει για το μη δυτικό μέρος της ανθρωπότητας, είναι κάπως συγκεχυμένη επειδή υποδηλώνει μια ενοποιημένη κοινότητα. Ωστόσο, η ουσία αυτής της πλειοψηφίας είναι η ετερογένειά της – σε αντίθεση με την καθολική συνοχή των αξιών που προσφέρει η Δύση. Ωστόσο, ο όρος σκιαγραφεί τα περιγράμματα - ένα σύνολο χωρών που δεν είναι πρόθυμες να παρασυρθούν σε διαδικασίες που ακολουθούν την παράδοση της δυτικής πολιτικής. Η κρίση στην Ουκρανία είναι προϊόν της δυτικής πολιτικής κουλτούρας, στην οποία ανήκουν όλοι οι άμεσοι συμμετέχοντες. Η Ρωσία, η οποία έχει υιοθετήσει μια εξαιρετικά αντιδυτική στάση, ενεργεί επίσης (ή ας πούμε αναγκάζεται να δράσει) στο πλαίσιο του δυτικού στρατιωτικού-πολιτικού παραδείγματος.
Υπάρχει μια αυξανόμενη άποψη μεταξύ της πλειοψηφίας του κόσμου ότι η επιρροή εκείνων που έχουν από καιρό υπαγορεύσει τους κανόνες στη διεθνή σκηνή μειώνεται. Σε αυτό, αποδεικνύεται πως τόσο η Δύση όσο και η Ρωσία εξαρτώνται πολύ περισσότερο η μία από την άλλη από ό,τι θα ήθελαν. Ο βαθμός εξάρτησης είναι φυσικά διαφορετικός και σχετικός, αλλά η ικανότητα επιβολής οτιδήποτε σε τρίτες χώρες εξασθενεί.
Τούτου λεχθέντος, ο πολυαναμενόμενος πολυπολικός κόσμος έχει αποδειχθεί πιο περίπλοκος από το αναμενόμενο. Δεν πρόκειται απλώς για μεμονωμένες αλληλεπιδράσεις λίγων κέντρων εξουσίας που κατά κάποιο τρόπο επικοινωνούν μεταξύ τους, αλλά για την εμφάνιση ενός δικτύου διαφορετικών διασυνδέσεων μεταξύ παραγόντων διαφορετικών δυνάμεων. Οι σύνδεσμοι δεν είναι πολύ τακτοποιημένοι, οριζόντιοι ή κάθετοι, και η ανισορροπία των συμμετεχόντων προσθέτει στη μη γραμμικότητα.
Η ουκρανική κρίση έχει πολλές πρακτικές επιπτώσεις για την πλειοψηφία του κόσμου.
Πρώτον, αναδύθηκε μια δύναμη που αμφισβητεί ανοιχτά και ανεπιφύλακτα τη Δύση και η Δύση δεν μπόρεσε να κάνει τίποτα για αυτό, παρά τις σημαντικές προσπάθειες. Αυτό επιτρέπει στο μη δυτικό κόσμο να ενεργεί όλο και πιο ανεξάρτητα – ακριβώς μπροστά στα μάτια μας.
Το δεύτερο είναι πως όταν τα κράτη του Παγκόσμιου Βορρά αρχίζουν να συγκρούονται μεταξύ τους, εξακολουθούν να μην ενδιαφέρονται για το πώς επηρεάζει τον Παγκόσμιο Νότο.
Τρίτον, η πολιτική της αποστασιοποίησης γενικά αλλά η ενασχόληση με συγκεκριμένα ζητήματα μπορεί να αποφέρει οφέλη, αλλά πρέπει απλώς να τη χρησιμοποιήσουμε επιδέξια.
Τέταρτον, οι γόνιμες σχέσεις είναι δυνατές και απαραίτητες χωρίς μεγαλόσχημους που επιμένουν στην αναγκαιότητα τους, αλλά συχνά δεν λύνουν τα προβλήματα χωρών και περιοχών, αλλά αντίθετα τις οδηγούν σε αδιέξοδο επιδιώκοντας τα δικά τους συμφέροντα.
Όλοι αυτοί είναι παράγοντες που θα βοηθήσουν στη διαμόρφωση ενός νέου διεθνούς πλαισίου που δεν έχει ακόμη προκύψει. Αλλά όταν τελειώσει η τρέχουσα σύγκρουση, ανεξάρτητα από το συγκεκριμένο αποτέλεσμα για τους άμεσους συμμετέχοντες, θα είναι οι περισσότερες χώρες του κόσμου που θα έχουν ενισχύσει περισσότερο τις θέσεις τους.
Όχι μόνο η Κίνα, η οποία συχνά αναφέρεται ως ο πραγματικός νικητής της αντιπαράθεσης μεταξύ Ρωσίας και Δύσης (ένα τέτοιο συμπέρασμα προκύπτει μόνο από τη γραμμική λογική), αλλά και μια σειρά από χώρες που έπαιζαν προηγουμένως υποδεέστερο ρόλο και τώρα χειραφετούνται και βγαίνουν από αυτό το ζόρι.
Τολμούμε να πιστέψουμε πως η παγκόσμια πολιτική θα μπορούσε να γίνει πιο ορθολογική, γιατί τότε τα ρεαλιστικά συμφέροντα θα εκφραζόντουσαν ανοιχτά και με επιχειρηματικό τρόπο, και όχι υπό την Kool-Aid διάφορων μεσσιανισμών, που είναι δημοφιλείς στον Παγκόσμιο Βορρά εδώ και αιώνες. Και με αυτή την έννοια, μπορεί να υποστηριχθεί ότι η ουκρανική κρίση πραγματικά χαράσσει μια γραμμή κάτω από την αποικιοκρατία με την ευρεία έννοια.