 |
| Ο Ρώσος Πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν συναντά τον Πρόεδρο της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στο περιθώριο της Έκτης Συνόδου Κορυφής της Διάσκεψης για την Αλληλεπίδραση και τα Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης στην Ασία (CICA) στην Αστάνα στις 13 Οκτωβρίου 2022. (Φωτογραφία Vyacheslav PROKOFYEV / SPUTNIK / AFP) |
Αλί Ντιντσέρ* - turkishminute.com / Παρουσίαση Freepen.gr
Μόλις τα συντρίμμια του αεροπλάνου έπεσαν στο έδαφος, όλοι έσπευσαν να ισχυριστούν πως ήταν ο Πούτιν. Κυρίως γιατί μάλλον ήταν. Ξέρετε τι λένε: Αν μοιάζει με πάπια, περπατάει σαν πάπια και κοάνει σαν πάπια, τότε ο Πούτιν πιθανότατα σκότωσε την πάπια και εξέδωσε ένα ψεύτικο εγκώμιο όπου έκανε αναιδή σχόλια για το πώς η νεκρή πάπια έκανε κάποια «σοβαρά λάθη».
Το αεροπορικό δυστύχημα έκανε επίσης πολλούς ανθρώπους να αναπολήσουν ένα βίντεο του 2018 με τον Πούτιν να λέει σε έναν δημοσιογράφο για το πόσο η προδοσία είναι το μόνο πράγμα που δεν μπορεί να συγχωρήσει. Προδοσία είναι επίσης η λέξη που χρησιμοποίησε για να περιγράψει την εξέγερση της Βάγκνερ πριν από δύο μήνες. Το αεροπορικό δυστύχημα χρησιμεύει ως πολύτιμο μάθημα για όλους μας ότι οι ισχυροί μπορούν να είναι ευαίσθητοι και πως δεν είναι πάντα καλή ιδέα να παίζουν με τα συναισθήματά τους. Έτσι ο Πριγκόζιν δεν πέθανε για το τίποτα τελικά.
Αυτό μας φέρνει στον Τούρκο Πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, τον Πικάσο της τέχνης της προδοσίας.
Από την επανεκλογή του τον Μάιο, ορισμένες από τις ενέργειές του οδήγησαν τους σχολιαστές να αναρωτηθούν εάν σχεδιάζει να εγκαταλείψει τους στενούς δεσμούς του με τον Πούτιν υπέρ μιας πιο φιλοδυτικής ευθυγράμμισης. Το προφίλ των μελών του νέου υπουργικού συμβουλίου του, όπως του υπουργού Οικονομικών και του διοικητή της κεντρικής τράπεζας, ερμηνεύτηκε ως ενδεικτικό της πρόθεσής του να αναζωογονήσει τους παραδοσιακούς ατλαντικούς δεσμούς της Τουρκίας, παρόλο που «ακόμη μια αδύναμη βιτρίνα για την προσέλκυση ξένων επενδύσεων» θα είναι μια πολύ πιο εύλογη εξήγηση και μοιάζει πολύ λιγότερο με ευσεβή πόθο.
Όμως δεν σταμάτησε εκεί. Τον Ιούλιο, η Άγκυρα παρέδωσε στο Κίεβο πέντε πρώην διοικητές της Μαριούπολης που υποτίθεται πως θα παρέμεναν στην Τουρκία στο πλαίσιο μιας συμφωνίας ανταλλαγής κρατουμένων και άμβλυνε την στάση της για την ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ, όπως αναμενόταν σε προηγούμενο άρθρο που δημοσιεύτηκε εδώ πριν από τις τουρκικές εκλογές.
Η παρεμπόδιση του Ερντογάν κατά της Στοκχόλμης ήταν αναμφισβήτητα μέρος της στρατηγικής του να τηρήσει τον Πούτιν υπονομεύοντας την ατλαντική εδραίωση που προέκυψε ενόψει της εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία. Δεν φαινόταν να ενδιαφέρεται για ένα πραγματικό διπλωματικό παζάρι καθώς οι όροι που έθεσε για την άρση του βέτο περιελάμβαναν νομικά μη ρεαλιστικά αιτήματα για έκδοση εξόριστων δημοσιογράφων που έχουν ζητήσει πολιτικό άσυλο στην σκανδιναβική χώρα.
Σε ένα πιθανώς αντίποινο, η Ρωσία τερμάτισε τη συμφωνία με τη μεσολάβηση της Τουρκίας που επέτρεπε την ασφαλή εξαγωγή ουκρανικών σιτηρών από τα λιμάνια της Μαύρης Θάλασσας και δημοσίευσε βίντεο από την επιβίβασή της σε φορτηγό πλοίο της Τουρκίας στα ανοικτά των ακτών της Κωνσταντινούπολης.
Λοιπόν, το ερώτημα του ενός εκατομμυρίου δολαρίων: Είναι έτοιμος ο Ερντογάν να κάνει μια από τις στροφές του στον Πούτιν;
Η απάντησή μου: Μάλλον όχι.
Πρώτον, το σουηδικό πρόσωπο του Ερντογάν μοιάζει λιγότερο με μια προατλαντική θεοφάνεια και περισσότερο με τον τρόπο του να υποχωρεί ως απάντηση στη διαρροή μιας κοινής έρευνας διαφθοράς ΗΠΑ-Σουηδίας που εμπλέκει τον γιο του. Ο Ερντογάν μπορεί να μην μιλά αξιοπρεπώς αγγλικά (ή τουρκικά), αλλά υπάρχει μια γλώσσα που καταλαβαίνει ξεκάθαρα όποτε οι συνομιλητές του έχουν το θάρρος να τη μιλήσουν. Όπως εκείνη την εποχή που ο πρώην πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ απείλησε να καταστρέψει την οικονομία της Τουρκίας εάν ο Ερντογάν δεν συμπεριφερόταν σωστά, προτρέποντάς τον ευγενικά να μην είναι, και το παραθέτω, «ανόητος».
Ένας ειδικός εκβιαστής ο ίδιος, ο Ερντογάν προφανώς αναγνώρισε τον εκβιασμό που αντιμετώπισε και υποχώρησε χωρίς να πάρει τίποτα σε αντάλλαγμα. Λοιπόν, στην πραγματικότητα, έλαβε μια γελοία άσκοπη σουηδική υπόσχεση να υποστηρίξει τη διαδικασία ένταξης της Τουρκίας στην ΕΕ, η οποία σε αυτό το σημείο είναι τόσο νεκρή όσο κάποιος που επέβαινε στο αεροπλάνο του Prigozhin.
Δεύτερον και πιο σημαντικό, ο Ερντογάν και ο Πούτιν είναι απλώς πολύ δεσμευμένοι μεταξύ τους για να απομακρυνθούν από τη σχέση τους.
Ενώ η Άγκυρα προμήθευσε το Κίεβο με οπλισμένα μη επανδρωμένα αεροσκάφη, απέφυγε επίσης θρησκευτικά τις διεθνείς κυρώσεις στη Μόσχα και έτσι έγινε ένας από τους λίγους τρόπους εξόδου του Κρεμλίνου από το «Containment 2.0». Και για την Τουρκία, η Ρωσία παραμένει ζωτικός προμηθευτής σχετικά προσιτού φυσικού αερίου σε μια εποχή που η οικονομία δεν τα πάει καλά και είναι απαραίτητος εταίρος στη λειτουργία του πρώτου και μοναδικού πυρηνικού σταθμού της στο Akkuyu.
Ακόμη και σε στρατιωτικές συγκρούσεις σε τρίτες χώρες όπου φαίνονται αντίθετα τοποθετημένες, όπως η Συρία, η Λιβύη και ο νότιος Καύκασος, η Τουρκία και η Ρωσία χρησιμεύουν για να δικαιολογήσουν η μια τη στρατιωτική παρουσία της άλλης στο σημείο και να αξιοποιήσουν η μία τη θέση της άλλης έναντι των αντίστοιχων ντόπιων πελατών τους καθώς διαμεσολαβούν από κοινού για ειρηνευτικές συμφωνίες για λογαριασμό τους.
Είναι επίσης μια μεξικανική αντιπαράθεση. Οι δύο αυτοκράτορες κρατούν κάρτες που μπορούν να μετατραπούν σε όπλα της ημέρας της κρίσης όταν οι μάρκες είναι κάτω.
Στη βόρεια Συρία, η ευλογία του Πούτιν για μια επίθεση του συριακού στρατού για τον τερματισμό του ελεγχόμενου από τους αντάρτες θύλακα της Ιντλίμπ είναι το μόνο πράγμα που βρίσκεται ανάμεσα στην Τουρκία και μια άλλη μαζική εισροή μεταναστών (συμπεριλαμβανομένων αμέτρητων τζιχαντιστών μαχητών με εξαιρετικά αμφισβητήσιμα διαπιστευτήρια) και στην κυβέρνηση του Ερντογάν είναι ήδη δυσκολεύονται όλο και περισσότερο να χαλιναγωγήσουν το αυξανόμενο αντιμεταναστευτικό αίσθημα στο εσωτερικό.
Αντίθετα, η αυστηρή τήρηση από τον Ερντογάν σε μια διεθνή σύμβαση του 1936 που ρυθμίζει τη ναυτική παρουσία στη Μαύρη Θάλασσα είναι το μόνο πράγμα που βρίσκεται ανάμεσα στη Ρωσία και τη Μαύρη Θάλασσα που βρίθει από αμερικανικά και άλλα θωρηκτά του ΝΑΤΟ, ένα εφιαλτικό σενάριο για τον Πούτιν.
Όσον αφορά τον προσανατολισμό της εξωτερικής πολιτικής, οι Τούρκοι κυβερνητικοί αξιωματούχοι συχνά θέλουν να λένε πράγματα όπως ότι δεν είναι ένα παιχνίδι μηδενικού αθροίσματος και πως οι αναπτυσσόμενες επιχειρήσεις της Άγκυρας με αυτήν ή εκείνη την περιοχή δεν αποτελούν εναλλακτική λύση στις παραδοσιακές της συνεργασίες. Σε αυτόν τον ολοένα και πιο πολυπολικό κόσμο, όχι μόνο αυτό είναι δυνατό αλλά και λογικό και βιώσιμο.
Εξάλλου, ο Ερντογάν έχει ήδη πλήρη πρόσβαση στη δυτική συνεργασία χάρη στα παζάρια του. Έχει ήδη απόλυτη ευρωπαϊκή και αμερικανική σιωπή απέναντι στις εγχώριες και διακρατικές παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων του καθεστώτος του. Παίρνει ήδη δισεκατομμύρια σε γλυκά χρήματα των Βρυξελλών με αντάλλαγμα να κρατήσει τους μετανάστες μέσα. Και απολαμβάνει ήδη την τελωνειακή ένωση της ΕΕ, η οποία δεν έχει καν αμφισβητηθεί όλα αυτά τα χρόνια.
Επιπλέον, καταφέρνει να ταπεινώνει τους δυτικούς ηγέτες αφαιρώντας τα προνόμια της καρέκλας τους (βλέπε: Sofagate), τους αποκαλεί με πολύχρωμες λέξεις όπως «απομεινάρια των Ναζί» και απειλεί να εκδιώξει τους πρεσβευτές τους όποτε το θέλει ή το απαιτούν τα εγχώρια ποσοστά αποδοχής του. Οι πράκτορές του μπορούν ακόμη και να καταδιώξουν τους επικριτές του στην ευρωπαϊκή επικράτεια, δημοσιεύοντας κρυφές φωτογραφίες εξόριστων δημοσιογράφων και των σπιτιών τους. Τι άλλο μπορεί να περιμένει να πάρει αν πετάξει τον Πούτιν;
Το μόνο σημαντικό κόστος της σχέσης του Ερντογάν με τον Πούτιν ήταν η απώλεια της πρόσβασης στα νέας γενιάς μαχητικά αεροσκάφη F-35 stealth λόγω της αγοράς του συστήματος αντιπυραυλικής άμυνας S-400, κάτι που μπορεί να έχει επιπτώσεις στον ανταγωνισμό της Τουρκίας με την Ελλάδα για εναέρια κυριαρχία στο Αιγαίο Πέλαγος. Εδώ, φαίνεται ότι η ζημιά έχει ήδη γίνει καθώς η Τουρκία προχώρησε στην ενσωμάτωση του ρωσικού συστήματος παρά τις προειδοποιήσεις από την ηγεσία του ΝΑΤΟ και την Ουάσιγκτον, και το μόνο που μπορεί να κάνει η Άγκυρα τώρα είναι να μετριάσει τους κινδύνους στο Αιγαίο με την απόκτηση περισσότερων F-16 και ίσως προσπαθεί να κάνει χρήση του στόλου των αυτοσχέδιων UAV της.
Για να είμαστε ξεκάθαροι, η σχέση Ερντογάν και Πούτιν απέχει πολύ από το να είναι χωρίς προβλήματα, όπως αποδεικνύεται από την πρόσφατη επιδείνωση της Ουκρανίας. Ωστόσο, το γεγονός παραμένει ότι πρόκειται να χάσουν πάρα πολλά αν επιλέξουν να πάρουν διαζύγιο. Εκτός κι αν ο πόλεμος στην Ουκρανία πολώσει με κάποιο τρόπο τον κόσμο σε βαθμό που να καθιστά αδύνατο για τον Ερντογάν να συνεχίσει να παίζει το διπλό του παιχνίδι, η λογική τους υπαγορεύει να κρατήσουν τον γάμο αδιάκοπα, μέχρι να τους χωρίσει ο θάνατος.
* Ο Αλί Ντιντσέρ εργαζόταν στο παρελθόν στο τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών.