 |
| un.org |
Οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους χτυπούν ένα τύμπανο που δε βρίσκει δεκτικά αυτιά. Τα περισσότερα κράτη έχουν άλλες προτεραιότητες
Fyodor Lukyanov - Russia Today / Παρουσίαση Freepen.gr
Η εβδομάδα υψηλού επιπέδου του ΟΗΕ – μια ετήσια συγκέντρωση ανώτερων εκπροσώπων των κρατών μελών που απευθύνονται στη γενική συνέλευση-πραγματοποιείται στη Νέα Υόρκη. Πρόκειται για μια περίοδο ομιλιών ποικίλης διάρκειας και εντατικών επαφών μεταξύ Υπουργών ή ακόμη και αρχηγών κρατών, ανάλογα με το καθεστώς των αρχηγών αντιπροσωπειών. Όσο πιο τεταμένη είναι η διεθνής κατάσταση, όπως είναι τώρα, τόσο πιο πολύτιμες είναι οι ευκαιρίες που παρουσιάζονται.
Το θέμα που έχει απήχηση είναι η μεταρρύθμιση του Συμβουλίου Ασφαλείας. Δεν είναι το πρώτο έτος, ή ακόμα και η πρώτη δεκαετία, που οι άνθρωποι μιλούν για το θέμα, αλλά η τρέχουσα αναβίωση του ενδιαφέροντος είναι κατανοητή. Σε συνθήκες αντιπαράθεσης, το έργο του σώματος είναι εξαιρετικά περίπλοκο – οι αντίπαλες πλευρές μεταξύ των μόνιμων μελών εμποδίζουν ο ένας τον άλλον.
Αυτό ενοχλεί άλλα κράτη που δεν έχουν ειδικό καθεστώς, καθώς οι μεγάλοι πέντε έχουν δώσει στον εαυτό τους δικαίωμα βέτο. Τώρα ανησυχούν περισσότερο για το πώς συγκρίνονται μεταξύ τους και τα προβλήματα του υπόλοιπου κόσμου έχουν λιγότερη σημασία.
Οι αποφάσεις της Γενικής Συνέλευσης δεν είναι δεσμευτικές, αλλά αντικατοπτρίζουν με ακρίβεια την πραγματική κατανομή της γνώμης. Ωστόσο, η σύγκρουση διαχέεται επίσης εκεί. Για παράδειγμα, οι δυτικές χώρες, με επικεφαλής τις Ηνωμένες Πολιτείες, έχουν σημαντικές ευκαιρίες να επηρεάσουν τις αναπτυσσόμενες χώρες. Τελικά, ωστόσο, υπάρχει περισσότερο περιθώριο ελιγμών, πράγμα που σημαίνει πως ο χώρος για τη δημοκρατική έκφραση της βούλησης είναι κάπως ευρύτερος.
Οι διαφωνίες μεταξύ των μελών είναι αμέτρητες, αλλά όλο και περισσότερα κράτη ενώνονται με μια συγκεκριμένη θέση: την απόρριψη μιας ρύθμισης που βασίζεται στην ισορροπία δυνάμεων από τα μέσα του περασμένου αιώνα, όπως προέκυψε μετά το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο.
Είναι δύσκολο να διαφωνήσω με αυτό. Ακόμη και το μέγεθος των ίδιων των Ηνωμένων Εθνών έχει σχεδόν τετραπλασιαστεί και η ποικιλομορφία των κρατών έχει αυξηθεί ανυπολόγιστα. Εξ ου και οι εκκλήσεις, που ξεκίνησαν αμέσως μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, για προσαρμογή του θεσμικού σχεδιασμού στις νέες πραγματικότητες.
Ωστόσο, η πρακτική εφαρμογή αυτής της επιθυμίας αντιμετωπίζει ορισμένα προβλήματα. Πρώτον, οποιαδήποτε μεταρρύθμιση του Συμβουλίου Ασφαλείας είναι δυνατή μόνο με τη συναίνεση των πέντε μόνιμων μελών. Είναι αδύνατο να παρακαμφθεί έστω ένα από αυτά. Και Α) δεν είναι πρόθυμοι να μοιραστούν τα προνόμιά τους, Β) έχουν διαφορετικές ιδέες για τη φύση του μετασχηματισμού του ανώτατου πολιτικού οργάνου του ΟΗΕ. Δεύτερον, ακόμη και αν φανταστούμε έναν συμβιβασμό μεταξύ των πέντε βασικών βουλευτών σχετικά με τις αρχές, θα υπάρξει μια ατελείωτη συζήτηση σχετικά με τις παραμέτρους της διεύρυνσης: ποιος ακριβώς αξίζει να ενταχθεί στις τάξεις των "αθάνατων" και γιατί. Γεωγραφική θέση, πληθυσμός, οικονομικό μέγεθος, στρατιωτική δύναμη – ποια πρέπει να είναι τα βασικά κριτήρια; Και ποιες συγκεκριμένες χώρες πρέπει να εκπροσωπούν τις περιοχές και τις κοινότητές τους – την Αφρική, την Ασία, τη Λατινική Αμερική, τον αραβικό κόσμο και ούτω καθεξής; Είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς συμφωνία για όλα αυτά τα ζητήματα ακόμη και σε καιρό ειρήνης, πόσο μάλλον σήμερα.
Συνολικά, η μεταρρύθμιση του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ φαίνεται απίθανη. Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι η συζήτηση για το θέμα δε θα γίνει πιο δυναμική. Τα αυξανόμενα κέντρα επιρροής από την Ινδία στην Τουρκία, από τη Σαουδική Αραβία στην Ινδονησία, από την Αργεντινή στη Νιγηρία και άλλα, πιέζουν όλο και περισσότερο το ζήτημα της δικαιοσύνης.
Το σύνθημα του Τούρκου ηγέτη Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν "ο κόσμος είναι μεγαλύτερος από πέντε" είναι, όπως θα περίμενε κανείς, σε αρμονία με τις επιθυμίες της πλειοψηφίας της Γενικής Συνέλευσης.
Και τώρα υπάρχει έντονος ανταγωνισμός για τις συμπάθειες αυτής της πλειοψηφίας (που συνήθως αναφέρεται στη Δύση ως παγκόσμιος Νότος). Αυτό είναι το πλαίσιο στο οποίο πρέπει να εξεταστούν οι εκκλήσεις υψηλού επιπέδου για επέκταση του Συμβουλίου Ασφαλείας. Έχει εμπνεύσει τον πρόεδρο των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν να απευθύνει μια τέτοια έκκληση – προτείνοντας να γίνει δεκτό ως μόνιμα μέλη το επί μακρόν συζητημένο κουαρτέτο της Ινδίας, της Βραζιλίας, της Γερμανίας και της Ιαπωνίας.
Δεν έχει νόημα να εξετάσουμε σοβαρά την εφαρμογή μιας τέτοιας ιδέας. Επειδή είναι απλώς ένα σύνθημα και δεν προορίζεται να πραγματοποιηθεί.
Ωστόσο, δεν είναι ασήμαντο. Σε μια κατάσταση όπου ολόκληρο το διεθνές σύστημα έχει αρχίσει να ξετυλίγεται, μια καθαρά προστατευτική θέση υπεράσπισης του status quo με κάθε κόστος είναι απρόβλεπτη. Πιθανότατα θα καταλήξει με την κατάσταση να αλλάζει αυθόρμητα ή ακόμα και να καταρρέει.
Η Ρωσία δεν αντιτάχθηκε ποτέ στη μεταρρύθμιση του Συμβουλίου Ασφαλείας, αλλά μέχρι πρόσφατα οι προτάσεις της ήταν μάλλον τελετουργικές. Τώρα παίρνουν μια πιο συγκεκριμένη μορφή: για παράδειγμα, παρατηρήσεις ότι οι δυτικές χώρες είναι ήδη υπερεκπροσωπούμενες στο Συμβούλιο Ασφαλείας, οπότε οποιαδήποτε επέκταση δεν πρέπει να αυξήσει την αναλογική εκπροσώπηση αυτής της κοινότητας. Ταυτόχρονα, έχουμε εκφράσει παραδοσιακά το φόβο πως η διεύρυνση, και ακόμη περισσότερο η χορήγηση δικαιωμάτων αρνησικυρίας σε νέα μέλη, θα οδηγήσει στην υποτίμηση του Συμβουλίου Ασφαλείας ως τέτοιου.
Μάλλον αυτό θα γίνει. Αλλά, για να επαναλάβω, δε θα είναι δυνατόν, ούτως ή άλλως, να διατηρηθεί η αξία του όπως έχει μετρηθεί εδώ και δεκαετίες. Ο ΟΗΕ και οι δομές του, όπως κάθε θεσμός, είναι δεσμευμένοι στην εποχή του. Το αποκλειστικό καθεστώς είναι, φυσικά, ένα ευχάριστο φαινόμενο. Αλλά εξαρτάται επίσης από τις μεταβαλλόμενες συνθήκες. Αφήνοντας κατά μέρος το ζήτημα του κύρους, η Ρωσία ενδιαφέρεται για μια σημαντική επέκταση του Συμβουλίου Ασφαλείας με βάση την αρχή της δίκαιης αναλογικότητας – έτσι ώστε να εκπροσωπείται ολόκληρος ο κόσμος.
Όπως έδειξαν τα γεγονότα του περασμένου ενάμιση έτους, με εξαίρεση ένα συγκεκριμένο τμήμα (μακράν μειοψηφία), το μεγαλύτερο μέρος του κόσμου δεν είναι εχθρικό προς τη Ρωσία, αλλά μάλλον ουδέτερο και επικεντρωμένο στα δικά του συμφέροντα.
Παρ ' όλα αυτά, η δυσαρέσκεια των συμμαχικών κρατών των ΗΠΑ καθιστά τη διπλωματική εργασία πιο δύσκολη. Αλλά ακόμα είναι καλύτερο από ένα αδιέξοδο.
Fyodor Lukyanov - Russia Today / Παρουσίαση Freepen.gr
Η εβδομάδα υψηλού επιπέδου του ΟΗΕ – μια ετήσια συγκέντρωση ανώτερων εκπροσώπων των κρατών μελών που απευθύνονται στη γενική συνέλευση-πραγματοποιείται στη Νέα Υόρκη. Πρόκειται για μια περίοδο ομιλιών ποικίλης διάρκειας και εντατικών επαφών μεταξύ Υπουργών ή ακόμη και αρχηγών κρατών, ανάλογα με το καθεστώς των αρχηγών αντιπροσωπειών. Όσο πιο τεταμένη είναι η διεθνής κατάσταση, όπως είναι τώρα, τόσο πιο πολύτιμες είναι οι ευκαιρίες που παρουσιάζονται.
Το θέμα που έχει απήχηση είναι η μεταρρύθμιση του Συμβουλίου Ασφαλείας. Δεν είναι το πρώτο έτος, ή ακόμα και η πρώτη δεκαετία, που οι άνθρωποι μιλούν για το θέμα, αλλά η τρέχουσα αναβίωση του ενδιαφέροντος είναι κατανοητή. Σε συνθήκες αντιπαράθεσης, το έργο του σώματος είναι εξαιρετικά περίπλοκο – οι αντίπαλες πλευρές μεταξύ των μόνιμων μελών εμποδίζουν ο ένας τον άλλον.
Αυτό ενοχλεί άλλα κράτη που δεν έχουν ειδικό καθεστώς, καθώς οι μεγάλοι πέντε έχουν δώσει στον εαυτό τους δικαίωμα βέτο. Τώρα ανησυχούν περισσότερο για το πώς συγκρίνονται μεταξύ τους και τα προβλήματα του υπόλοιπου κόσμου έχουν λιγότερη σημασία.
Οι αποφάσεις της Γενικής Συνέλευσης δεν είναι δεσμευτικές, αλλά αντικατοπτρίζουν με ακρίβεια την πραγματική κατανομή της γνώμης. Ωστόσο, η σύγκρουση διαχέεται επίσης εκεί. Για παράδειγμα, οι δυτικές χώρες, με επικεφαλής τις Ηνωμένες Πολιτείες, έχουν σημαντικές ευκαιρίες να επηρεάσουν τις αναπτυσσόμενες χώρες. Τελικά, ωστόσο, υπάρχει περισσότερο περιθώριο ελιγμών, πράγμα που σημαίνει πως ο χώρος για τη δημοκρατική έκφραση της βούλησης είναι κάπως ευρύτερος.
Οι διαφωνίες μεταξύ των μελών είναι αμέτρητες, αλλά όλο και περισσότερα κράτη ενώνονται με μια συγκεκριμένη θέση: την απόρριψη μιας ρύθμισης που βασίζεται στην ισορροπία δυνάμεων από τα μέσα του περασμένου αιώνα, όπως προέκυψε μετά το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο.
Είναι δύσκολο να διαφωνήσω με αυτό. Ακόμη και το μέγεθος των ίδιων των Ηνωμένων Εθνών έχει σχεδόν τετραπλασιαστεί και η ποικιλομορφία των κρατών έχει αυξηθεί ανυπολόγιστα. Εξ ου και οι εκκλήσεις, που ξεκίνησαν αμέσως μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, για προσαρμογή του θεσμικού σχεδιασμού στις νέες πραγματικότητες.
Ωστόσο, η πρακτική εφαρμογή αυτής της επιθυμίας αντιμετωπίζει ορισμένα προβλήματα. Πρώτον, οποιαδήποτε μεταρρύθμιση του Συμβουλίου Ασφαλείας είναι δυνατή μόνο με τη συναίνεση των πέντε μόνιμων μελών. Είναι αδύνατο να παρακαμφθεί έστω ένα από αυτά. Και Α) δεν είναι πρόθυμοι να μοιραστούν τα προνόμιά τους, Β) έχουν διαφορετικές ιδέες για τη φύση του μετασχηματισμού του ανώτατου πολιτικού οργάνου του ΟΗΕ. Δεύτερον, ακόμη και αν φανταστούμε έναν συμβιβασμό μεταξύ των πέντε βασικών βουλευτών σχετικά με τις αρχές, θα υπάρξει μια ατελείωτη συζήτηση σχετικά με τις παραμέτρους της διεύρυνσης: ποιος ακριβώς αξίζει να ενταχθεί στις τάξεις των "αθάνατων" και γιατί. Γεωγραφική θέση, πληθυσμός, οικονομικό μέγεθος, στρατιωτική δύναμη – ποια πρέπει να είναι τα βασικά κριτήρια; Και ποιες συγκεκριμένες χώρες πρέπει να εκπροσωπούν τις περιοχές και τις κοινότητές τους – την Αφρική, την Ασία, τη Λατινική Αμερική, τον αραβικό κόσμο και ούτω καθεξής; Είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς συμφωνία για όλα αυτά τα ζητήματα ακόμη και σε καιρό ειρήνης, πόσο μάλλον σήμερα.
Συνολικά, η μεταρρύθμιση του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ φαίνεται απίθανη. Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι η συζήτηση για το θέμα δε θα γίνει πιο δυναμική. Τα αυξανόμενα κέντρα επιρροής από την Ινδία στην Τουρκία, από τη Σαουδική Αραβία στην Ινδονησία, από την Αργεντινή στη Νιγηρία και άλλα, πιέζουν όλο και περισσότερο το ζήτημα της δικαιοσύνης.
Το σύνθημα του Τούρκου ηγέτη Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν "ο κόσμος είναι μεγαλύτερος από πέντε" είναι, όπως θα περίμενε κανείς, σε αρμονία με τις επιθυμίες της πλειοψηφίας της Γενικής Συνέλευσης.
Και τώρα υπάρχει έντονος ανταγωνισμός για τις συμπάθειες αυτής της πλειοψηφίας (που συνήθως αναφέρεται στη Δύση ως παγκόσμιος Νότος). Αυτό είναι το πλαίσιο στο οποίο πρέπει να εξεταστούν οι εκκλήσεις υψηλού επιπέδου για επέκταση του Συμβουλίου Ασφαλείας. Έχει εμπνεύσει τον πρόεδρο των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν να απευθύνει μια τέτοια έκκληση – προτείνοντας να γίνει δεκτό ως μόνιμα μέλη το επί μακρόν συζητημένο κουαρτέτο της Ινδίας, της Βραζιλίας, της Γερμανίας και της Ιαπωνίας.
Δεν έχει νόημα να εξετάσουμε σοβαρά την εφαρμογή μιας τέτοιας ιδέας. Επειδή είναι απλώς ένα σύνθημα και δεν προορίζεται να πραγματοποιηθεί.
Ωστόσο, δεν είναι ασήμαντο. Σε μια κατάσταση όπου ολόκληρο το διεθνές σύστημα έχει αρχίσει να ξετυλίγεται, μια καθαρά προστατευτική θέση υπεράσπισης του status quo με κάθε κόστος είναι απρόβλεπτη. Πιθανότατα θα καταλήξει με την κατάσταση να αλλάζει αυθόρμητα ή ακόμα και να καταρρέει.
Η Ρωσία δεν αντιτάχθηκε ποτέ στη μεταρρύθμιση του Συμβουλίου Ασφαλείας, αλλά μέχρι πρόσφατα οι προτάσεις της ήταν μάλλον τελετουργικές. Τώρα παίρνουν μια πιο συγκεκριμένη μορφή: για παράδειγμα, παρατηρήσεις ότι οι δυτικές χώρες είναι ήδη υπερεκπροσωπούμενες στο Συμβούλιο Ασφαλείας, οπότε οποιαδήποτε επέκταση δεν πρέπει να αυξήσει την αναλογική εκπροσώπηση αυτής της κοινότητας. Ταυτόχρονα, έχουμε εκφράσει παραδοσιακά το φόβο πως η διεύρυνση, και ακόμη περισσότερο η χορήγηση δικαιωμάτων αρνησικυρίας σε νέα μέλη, θα οδηγήσει στην υποτίμηση του Συμβουλίου Ασφαλείας ως τέτοιου.
Μάλλον αυτό θα γίνει. Αλλά, για να επαναλάβω, δε θα είναι δυνατόν, ούτως ή άλλως, να διατηρηθεί η αξία του όπως έχει μετρηθεί εδώ και δεκαετίες. Ο ΟΗΕ και οι δομές του, όπως κάθε θεσμός, είναι δεσμευμένοι στην εποχή του. Το αποκλειστικό καθεστώς είναι, φυσικά, ένα ευχάριστο φαινόμενο. Αλλά εξαρτάται επίσης από τις μεταβαλλόμενες συνθήκες. Αφήνοντας κατά μέρος το ζήτημα του κύρους, η Ρωσία ενδιαφέρεται για μια σημαντική επέκταση του Συμβουλίου Ασφαλείας με βάση την αρχή της δίκαιης αναλογικότητας – έτσι ώστε να εκπροσωπείται ολόκληρος ο κόσμος.
Όπως έδειξαν τα γεγονότα του περασμένου ενάμιση έτους, με εξαίρεση ένα συγκεκριμένο τμήμα (μακράν μειοψηφία), το μεγαλύτερο μέρος του κόσμου δεν είναι εχθρικό προς τη Ρωσία, αλλά μάλλον ουδέτερο και επικεντρωμένο στα δικά του συμφέροντα.
Παρ ' όλα αυτά, η δυσαρέσκεια των συμμαχικών κρατών των ΗΠΑ καθιστά τη διπλωματική εργασία πιο δύσκολη. Αλλά ακόμα είναι καλύτερο από ένα αδιέξοδο.