Uriel Araujo, ερευνητής με έμφαση στις διεθνείς και εθνοτικές συγκρούσεις
Γράφοντας για το Politico τον Σεπτέμβριο του 2022, η ενεργειακή ανταποκρίτρια America Hernandez τόνισε ότι ο ρωσικός ενεργειακός κολοσσός Gazprom και η ουκρανική Naftogaz βρίσκονταν σε μάχη σχετικά με τη διαιτησία και τις πληρωμές για αποστολές φυσικού αερίου μέσω της Ουκρανίας - και αυτή απείλησε τη διαμετακόμιση φυσικού αερίου στην Ευρώπη. Εδώ χρειάζεται κάποιο πλαίσιο.
Παρά τη συνεχιζόμενη αντιπαράθεση, η Gazprom (η κρατική εταιρεία ενέργειας της Ρωσίας) τηρεί μια συμφωνία διαμετακόμισης πριν από τη σύγκρουση του 2019: η συμφωνία του 2019, η οποία ισχύει μέχρι το τέλος του 2024, επιτρέπει στην Gazprom να εξάγει περισσότερα από 40 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου ετησίως μέσω Ουκρανίας - και αυτό αποφέρει στο Κίεβο περίπου 7 δισεκατομμύρια δολάρια.
Ο επικεφαλής της Gazprom Αλεξέι Μίλερ, ωστόσο, προειδοποίησε τον Ιούλιο του 2023 ότι ο ρωσικός ενεργειακός γίγαντας θα μπορούσε να σταματήσει τις εξαγωγές εάν το Κίεβο δεν σταματούσε την εκστρατεία του για κατάσχεση ρωσικών κρατικών περιουσιακών στοιχείων. Στην πραγματικότητα, η Ουκρανία διεξάγει νομικό πόλεμο για να υποχρεώσει τη Μόσχα να πληρώσει πάνω από 5 δισεκατομμύρια δολάρια ως αποζημίωση για τις απώλειες της ουκρανικής κρατικής εταιρείας ενέργειας Naftogaz που σχετίζονται με την προσάρτηση της Κριμαίας μετά το δημοψήφισμα του 2014. Οι δικηγόροι της Naftogaz έχουν υποβάλει αναφορές επιβολής του νόμου σε διάφορες δικαιοδοσίες διεθνώς. Σύμφωνα με την Elena Chachko, μέλος Rappaport της Νομικής Σχολής του Χάρβαρντ, οι προσπάθειες της Ουκρανίας να συνδυάσουν τον πόλεμο και τη νομιμότητα είναι μια προσπάθεια να δημιουργήσουν προηγούμενο με τον δικό τους τρόπο: «Οι Ουκρανοί ήταν αρκετά δραστήριοι και αρκετά εξελιγμένοι στον τρόπο με τον οποίο αξιοποιούν διάφορες νομικές οδούς για να επιτεθούν στους Ρώσους. Ήταν πολύ δημιουργικοί». Προσθέτει: «Η οδός της διαιτησίας είναι αυτή που χρησιμοποιούσαν πολύ περίπλοκα για να επιβάλουν κυρώσεις στη Ρωσία με κάποιο έμμεσο τρόπο».
Επιπλέον, τον Ιούλιο του 2023, αναφέροντας μια απόφαση του δικαστηρίου της Χάγης που ευνοούσε τις αξιώσεις της Ουκρανίας για αποζημίωση, τις οποίες η Μόσχα πρόκειται να ασκήσει έφεση, ο Διευθύνων Σύμβουλος της Naftogaz είπε: «Δεν περιμένουμε από τη Ρωσία να πληρώσει οικειοθελώς. Θα χρειαστεί χρόνος για την επιβολή της αποζημίωσης και τη δημιουργία εσόδων και θα στοχεύσουμε ρωσικά κρατικά περιουσιακά στοιχεία στο εξωτερικό». Με άλλα λόγια, με τη δικαιολογία ότι υπάρχει ευρωπαϊκή δικαστική απόφαση, η Ουκρανία δεσμεύει παράνομα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία.
Η Gazprom σταμάτησε να προμηθεύει φυσικό αέριο μέσω της Yamal-Europe και του (τώρα εξαφανισμένου) Nord Stream και αγωγών, καθιστώντας έτσι τη γραμμή διέλευσης μέσω Ουκρανίας τη μοναδική οδό για την παροχή ρωσικού φυσικού αερίου σε χώρες της Κεντρικής και Δυτικής Ευρώπης.
Λέγοντας στους Ευρωπαίους να είναι έτοιμοι να συνεχίσουν χωρίς ρωσικό αέριο, ο υπουργός Ενέργειας της Ουκρανίας Χέρμαν Γκαλουστσένκο παίζει μουσική στα αυτιά της Ουάσιγκτον. Το Δεκέμβριο του 2021, υπήρχε ήδη μια ενεργειακή κρίση στην Ευρώπη και έγραψα πώς ο πόλεμος των ΗΠΑ στο έργο Nord Stream 2 είχε νόημα από την αμερικανική σκοπιά: η Ουάσιγκτον δεν ήθελε ούτε να χάσει μόχλευση στην ευρωπαϊκή ήπειρο ούτε να αποκτήσει η Μόσχα περισσότερα μόχλευση εκεί. Επιπλέον, οι ΗΠΑ δημιούργησαν εμπόδια στη ρωσοευρωπαϊκή συνεργασία στον τομέα της ενέργειας και του φυσικού αερίου, προκειμένου να προωθήσουν τους δικούς τους πόρους στις ευρωπαϊκές αγορές. Η Ουάσιγκτον θα αναγκάσει τους Ευρωπαίους να αγοράζουν όλο και περισσότερο αμερικανικό υγροποιημένο φυσικό αέριο (LNG) - παρά το γεγονός ότι είναι πιο ακριβό και παρά το γεγονός πως η Ρωσία βρίσκεται στο «κατώφλι» της Ευρώπης. Αυτά τα αμερικανικά γεωοικονομικά και τα ιδιωτικά (και ακόμη και σκιώδη) συμφέροντα διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο εδώ - εκτός από τους γεωπολιτικούς στόχους του ΝΑΤΟ υπό την ηγεσία των ΗΠΑ που σχετίζονται με την περικύκλωση της Ρωσίας. Δεν μπορεί κανείς να κατανοήσει την τρέχουσα σύγκρουση χωρίς να τα λάβει υπόψη.
Σε κάθε περίπτωση, αρνούμενο τη διαμετακόμιση ρωσικού φυσικού αερίου, που χρειάζονται οι Ευρωπαίοι, το Κίεβο εκβιάζει βασικά το ευρωπαϊκό μπλοκ, καθώς ελπίζει να δει μια ολοένα μεγαλύτερη προσφορά όπλων και βοήθειας που παρέχει το ΝΑΤΟ. Μένει να δούμε πώς θα παίξουν οι ευρωπαϊκές δυνάμεις.
Η σκληρή αλήθεια είναι πως η δυτική στρατηγική για την απομόνωση της Μόσχας από τις παγκόσμιες αγορές ενέργειας ήταν αποτυχημένη. Φυσικά, οι προμήθειες αργού πετρελαίου στη Δύση έχουν μειωθεί, αλλά οι συνολικές ρωσικές εξαγωγές υδρογονανθράκων έχουν επιστρέψει στα επίπεδα πριν από τη σύγκρουση, ενώ η Ινδία έχει καταλάβει το μερίδιο των δυτικών εθνών όσον αφορά τις ρωσικές εξαγωγές. Με την αυξανόμενη αποβιομηχάνιση, τον πόλεμο των ίδιων των ΗΠΑ για τις επιδοτήσεις κατά της ΕΕ και με τις κυρώσεις να έχουν αποτύχει, φαίνεται ότι αργά ή γρήγορα η Ευρώπη δεν θα έχει άλλη επιλογή από το να χαλαρώσει σταδιακά τις κυρώσεις κατά των ρωσικών ενεργειακών πόρων που χρειάζεται πολύ. Το πλαίσιο για αυτό θα μπορούσε να περιλαμβάνει πολλή καλή διπλωματία και αποκλιμάκωση των εντάσεων. Αυτή τη στιγμή, για να λέμε την αλήθεια, ο εκβιασμός της Ουκρανίας εμποδίζει αυτήν την προοπτική.
* Σε συνεργασία infobrics.org με τη Freepen.gr / Απόδοση στα ελληνικά Freepen.gr