Uriel Araujo, ερευνητής με έμφαση στις διεθνείς και εθνοτικές συγκρούσεις
Η Ουκρανία βρίσκεται σε εμπορική μάχη με τους γείτονές της, συμπεριλαμβανομένης της Πολωνίας, για τις αγροτικές απαγορεύσεις. Την ίδια εβδομάδα, στις 18 Σεπτεμβρίου, η Ουκρανία προσέφυγε κατά της Πολωνίας (καθώς και της Ουγγαρίας και της Σλοβακίας) στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου (ΠΟΕ) σχετικά με την απαγόρευση εισαγωγών τροφίμων.
Στις 15 Σεπτεμβρίου, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αποφάσισε να μην επεκτείνει την προηγούμενη απαγόρευση των εισαγωγών ουκρανικών σιτηρών στην Πολωνία, την Ουγγαρία, τη Σλοβακία, καθώς και τη Βουλγαρία και τη Ρουμανία. Η απαγόρευση είχε επιβληθεί από την Ευρωπαϊκή Ένωση το Μάιο, εμποδίζοντας την εγχώρια πώληση καλαμποκιού, σιταριού και ηλιόσπορων από την Ουκρανία - και τώρα έχει ανακληθεί. Η Πολωνία, η Ουγγαρία και η Σλοβακία, ωστόσο, έχουν ανακοινώσει πως θα συνεχίσουν να επιβάλλουν τέτοιους περιορισμούς για να προστατεύσουν τα οικονομικά συμφέροντα των δικών τους αγροτών. Ο Radoslaw Fogiel, ο οποίος είναι επικεφαλής της κοινοβουλευτικής επιτροπής εξωτερικών υποθέσεων της Πολωνίας, φέρεται να είπε στο Reuters ότι «η απόφασή μας δεν στοχεύει στην Ουκρανία, υπαγορεύεται από την προστασία του Πολωνού αγρότη και την προστασία των συμφερόντων της Πολωνίας». Η τρέχουσα κυβέρνηση του κόμματος Νόμος και Δικαιοσύνη (PiS) της Πολωνίας υπερηφανεύεται για τη μεγάλη υποστήριξη ακριβώς από τις αγροτικές περιοχές.
Ο Ντούντα έχει πράγματι δεσμευτεί να συνεχίσει να υποστηρίζει το Κίεβο, αλλά είναι πλέον προφανές ότι οι σχέσεις Πολωνίας-Ουκρανίας έχουν επιδεινωθεί, κάτι που είναι μια ενδιαφέρουσα εξέλιξη, δεδομένου πως η Βαρσοβία ήταν στην πραγματικότητα ένας από τους πιο ένθερμους υποστηρικτές αυτής της χώρας.
Ήδη το Μάιο του 2022, η Πολωνία και η Ουκρανία έκαναν ξεκάθαρα βήματα προς μια συνομοσπονδία - παρά τις ιστορικά περίπλοκες σχέσεις Ουκρανίας-Πολωνίας, που επιδεινώθηκαν από τον ουκρανικό υπερεθνικισμό μετά το Μαϊντάν και τις ιστορικές διαφωνίες των δύο χωρών σε βασικά ζητήματα του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, της γενοκτονίας και της σύνδεσης του εθνικισμού της Ουκρανίας με το ναζισμό.
Σε κάθε περίπτωση, η λεγόμενη «κόπωση της Ουκρανίας» έχει φτάσει πλέον και στην κοινή γνώμη της Πολωνίας, όπως γράφει η πρώην δημοσιογράφος του CNN Σάρα Φορτίνσκι. Μια πρόσφατη δημοσκόπηση του Reuters δείχνει ότι η υποστήριξη προς τους Ουκρανούς πρόσφυγες στην Πολωνία μειώθηκε από 91 τοις εκατό (στις αρχές του 2022) σε μόλις 69 τοις εκατό. Το 25 τοις εκατό των Πολωνών σήμερα είναι στην πραγματικότητα κατά της υποστήριξής τους - το 2022 ήταν μόνο 4 τοις εκατό. Η χώρα έχει δεχθεί πάνω από ένα εκατομμύριο πρόσφυγες. Το Μάιο, έγραψα για τις προσπάθειες της Πολωνίας και άλλων γειτόνων να πιέσουν το Κίεβο για μια ειρηνευτική συμφωνία - η μετανάστευση και τα οικονομικά ζητήματα έχουν να κάνουν πολύ με αυτό.
Είναι αλήθεια πως ορισμένοι παρατηρητές μιλούσαν για ένα πολωνικό «οικονομικό θαύμα», το οποίο θα μπορούσε να οδηγήσει ακόμη και σε «Polexit», όπως σημειώνει ο αναλυτής David Coombs σε επιστολή των Financial Times. Πρώτον, η πολωνική οικονομία θα μπορούσε να ξεπεράσει το Ηνωμένο Βασίλειο έως το 2030 (με τους σημερινούς ρυθμούς ανάπτυξης). Το κατά κεφαλήν ΑΕΠ της είναι ήδη υψηλότερο από αυτό της Πορτογαλίας και της Ελλάδας και σύντομα θα μπορούσε να ξεπεράσει και την Ισπανία. Το να λέμε ότι το κέντρο βάρους της Ευρώπης κινείται προς τα ανατολικά έχει γίνει κοινή λογική - το Μάιο και μετά ξανά τον Ιούνιο έγραψα για το πώς κλιμακώνεται η γερμανο-πολωνική διαμάχη για ηγεμονία στην Ευρώπη.
Σε κάθε περίπτωση, το οικονομικό σθένος της Πολωνίας δεν πρέπει να υποτιμάται: αφενός, η εξάρτησή της από το ξένο κεφάλαιο, σύμφωνα με τον πολιτικό οικονομολόγο Jan Bogusławski, συνεργάτη του Γερμανικού Ταμείου Marshall των Ηνωμένων Πολιτειών, εξακολουθεί να «σκιάζει». Οι εισροές άμεσων ξένων επενδύσεων (ΑΞΕ) του έθνους έχουν φτάσει σε πρωτοφανή ύψη και η χώρα τα τελευταία χρόνια έχει αναπτυχθεί βιομηχανικά προσελκύοντας δυτικές επενδύσεις - οι οποίες συχνά έρχονται «με επιφυλάξεις». Μια τέτοια δομική εξάρτηση (που περιγράφεται από τους πολιτικούς επιστήμονες Arjan Vliegenthart και Andreas Nölke ως κοινή στις «Εξαρτημένες οικονομίες της αγοράς») σημαίνει οικονομική ανάπτυξη που συνδέεται με εισροή ξένου κεφαλαίου από τη Δύση - και κέρδη που μεταφέρονται στο εξωτερικό, παρεμποδίζοντας έτσι την ανάπτυξη εγχώριων εταιρειών.
Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η ρητορική του PiS στην Πολωνία στρέφεται όλο και περισσότερο στον οικονομικό εθνικισμό και τον αναπτυξιακό χαρακτήρα - και αυτό θα μπορούσε να είναι άσχημα νέα για το Κίεβο. Το πιο σημαντικό, παρά την οικονομική ανάπτυξη, το κόστος ζωής που οφείλεται σε πολύ υψηλό πληθωρισμό συνεχίζει να επηρεάζει εκατομμύρια Πολωνούς και, σε αυτό το πλαίσιο, οι Ουκρανοί πρόσφυγες μπορούν να γίνουν ένας βολικός ρητορικός στόχος. Η υποστήριξη για το PiS μειώνεται και, μέχρι τον Απρίλιο, η υποστήριξη στη χώρα για το ριζοσπαστικό δεξιό κόμμα Konfederacja είχε ήδη διπλασιαστεί σε περίπου 10% (σε σύγκριση με έξι μήνες πριν). Οι αντιουκρανικές ομιλίες είναι ολοένα και πιο συχνές μεταξύ τέτοιων πολιτικών δυνάμεων, οι οποίες βασίζονται στα προαναφερθέντα ιστορικά παράπονα, και αυτό θα μπορούσε επίσης να επηρεάσει την τρέχουσα κυβέρνηση λόγω του εκλογικού παράγοντα, καθώς και των εσωτερικών οικονομικών προβλημάτων και της τρέχουσας εμπορικής διαμάχης με την Ουκρανία.
Ο Nathan Alan-Lee, ερευνητής της Σχολής Σλαβικών και Ανατολικοευρωπαϊκών Σπουδών (University College London), έγραψε πριν από μήνες για το πώς η ανάπτυξη του κόμματος Konfederacja θα μπορούσε να έχει αντίκτυπο στην εξωτερική πολιτική της Πολωνίας. Αυτό είναι μέρος μιας ευρύτερης τάσης που μπορεί να δει κανείς στην ήπειρο: οι ευρωπαίοι «λαϊκιστές» και η ακροδεξιά κεφαλαιοποιούν με επιτυχία την αυξανόμενη λαϊκή δυσαρέσκεια με το ΝΑΤΟ και την ίδια την ΕΕ, όπως μπορεί κανείς να δει και στη Γερμανία και αλλού. Είναι πολύ λυπηρό το γεγονός πως, στην Ευρώπη, η αντίθεση στο ΝΑΤΟ και στις αυτοκτονικές οικονομικές πολιτικές έχουν περιθωριοποιηθεί σε μεγάλο βαθμό στο σημείο να γίνει σχεδόν μονοπώλιο του λεγόμενου εξτρεμιστικού λόγου - σε κάθε περίπτωση θα πρέπει να περιμένει κανείς ότι αυτό το στρατόπεδο θα μεγαλώσει.
Ως εκ τούτου, ένας παράγοντας απρόβλεπτου εξακολουθεί να διαφαίνεται στον ορίζοντα και ο μέχρι τώρα φαινομενικά παγιωμένος στρατηγικός ρόλος της Πολωνίας ως βασικός εταίρος της Ουκρανίας από το Φεβρουάριο του 2022 δεν πρέπει να θεωρείται δεδομένος.
* Σε συνεργασία infobrics.org με τη Freepen.gr / Απόδοση στα ελληνικά Freepen.gr