 |
| τουρκική προεδρία |
Fatih Yurtsever * - turkishminute.com / Παρουσίαση Freepen.gr
Το Κυπριακό λειτουργεί ως τακτικό εργαλείο στην εργαλειοθήκη εξωτερικής πολιτικής του Ερντογάν. Με την αύξηση της έντασης για την Κύπρο, αναγκάζει τη διεθνή κοινότητα να λάβει υπόψη την παρουσία και τα αιτήματά του. Στη συνέχεια χρησιμοποιεί αυτόν τον προβολέα για να αποσπάσει παραχωρήσεις στη διεθνή σκηνή ή για να εδραιώσει την εσωτερική του εξουσία.
Η κυβέρνηση Ερντογάν βεβαιώνει επίσημα πως η Τουρκική Δημοκρατία της Βόρειας Κύπρου (KKTC) είναι ένα ανεξάρτητο και κυρίαρχο κράτος, αν και η κυβέρνηση του KKTC αναγνωρίζεται μόνο από την Τουρκία. Ωστόσο, αυτός ο ισχυρισμός έρχεται σε αντίθεση με την ουσιαστική ανάμειξη της Τουρκίας στις υποθέσεις του KKTC, από τον επηρεασμό των εκλογών έως την καθοδήγηση τόσο της εσωτερικής όσο και της εξωτερικής πολιτικής μέσω του διορισμένου πρεσβευτή της. Το KKTC συχνά λειτουργεί περισσότερο σαν τουρκική επαρχία παρά σαν ξεχωριστή οντότητα. Δεδομένου αυτού του επιπέδου ελέγχου, είναι δύσκολο να υποστηριχθεί ότι το KKTC ασκεί την εξωτερική του πολιτική ανεξάρτητα, βασιζόμενη αποκλειστικά στα δικά του συμφέροντα. Κατά συνέπεια, τυχόν περιστατικά που αφορούν το KKTC, όπως μια πρόσφατη διαμάχη μεταξύ ειρηνευτικών δυνάμεων από την Ειρηνευτική Δύναμη των Ηνωμένων Εθνών στην Κύπρο (UNFICYP) και τοπικών Τούρκων και αστυνομικών δυνάμεων στην ελεγχόμενη από τον ΟΗΕ ουδέτερη ζώνη—που πυροδοτήθηκε από το έργο κατασκευής του δρόμου Pile-Yiğitler που ξεκίνησε στις 17 Αυγούστου—δεν μπορεί να θεωρούνται απομονωμένα από την επιρροή της κυβέρνησης Ερντογάν. Σύμφωνα με δήλωση του ΟΗΕ, τέσσερις ειρηνευτές τραυματίστηκαν στις 18 Αυγούστου καθώς προσπάθησαν να εμποδίσουν «μη εξουσιοδοτημένες οικοδομικές εργασίες» κοντά στο Pile. Η Ευρωπαϊκή Ένωση καταδίκασε τη βία της Παρασκευής και η Ουάσιγκτον μίλησε για μη εξουσιοδοτημένη κατασκευή που ξεκίνησε από την τουρκοκυπριακή πλευρά.
UNFICYP
Η Κύπρος πέτυχε την ανεξαρτησία το 1960 μέσω ενός συντάγματος που στόχευε στην εναρμόνιση των συμφερόντων των ελληνοκυπριακών και τουρκοκυπριακών κοινοτήτων της. Αυτό εδραιώθηκε με μια συνθήκη στην οποία συμμετείχαν η Κύπρος, η Ελλάδα, η Τουρκία και το Ηνωμένο Βασίλειο που εγγυόταν το συνταγματικό πλαίσιο, την εδαφική ακεραιότητα και την κυριαρχία της Κύπρου. Ωστόσο, η ιδέα της ισόρροπης συνύπαρξης γρήγορα διαλύθηκε, με αποκορύφωμα τη διακοινοτική βία τον Δεκέμβριο του 1963. Με τις ειρηνευτικές προσπάθειες να αποτυγχάνουν, το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ (ΣΑΗΕ) θέσπισε το ψήφισμα 186 (1964), για την ίδρυση της UNFICYP. Η δύναμη είχε εντολή να αποτρέψει περαιτέρω εχθροπραξίες, να αποκαταστήσει το νόμο και την τάξη και να προωθήσει την επιστροφή στην κανονικότητα.
Η κατάσταση κλιμακώθηκε ξανά το 1974 με την τουρκική στρατιωτική επέμβαση στο νησί, με αποτέλεσμα το Συμβούλιο Ασφαλείας να επεκτείνει τις αρμοδιότητες της UNFICYP. Αυτό περιελάμβανε την επίβλεψη της de facto κατάπαυσης του πυρός που θεσπίστηκε στις 16 Αυγούστου 1974 και τη διαχείριση μιας ουδέτερης ζώνης για τον διαχωρισμό της Κυπριακής Εθνικής Φρουράς από τις τουρκοκυπριακές δυνάμεις.
Η ουδέτερη ζώνη - που ονομάζεται επίσης Πράσινη Γραμμή - εκτείνεται περίπου 180 χιλιόμετρα σε όλο το νησί. Σε ορισμένα σημεία της παλιάς Λευκωσίας έχει πλάτος μόλις λίγα μέτρα, ενώ σε άλλες περιοχές έχει πλάτος λίγα χιλιόμετρα. Τα βόρεια και νότια όριά της είναι οι γραμμές όπου στάθηκαν οι εμπόλεμοι μετά την κατάπαυση του πυρός της 16ης Αυγούστου 1974 όπως καταγράφηκε από την UNFICYP.
Συνεχίζοντας την εξελισσόμενη πολυπλοκότητα της κατάστασης, το Συμβούλιο Ασφαλείας επανεξετάζει την εντολή της UNFICYP ανά διετία, καθοδηγούμενο από εκθέσεις του γενικού γραμματέα κάθε Ιούνιο και Δεκέμβριο. Μέχρι σήμερα, η εντολή συνεχίζει να ανανεώνεται, υπογραμμίζοντας τον ανεπίλυτο χαρακτήρα της κυπριακής σύγκρουσης.
Ψήφισμα 2674 του ΣΑΗΕ
Το ΣΑΗΕ παρέτεινε την UNFICYP πέραν της 31ης Ιανουαρίου 2023. Η απόφαση λήφθηκε σύμφωνα με την Απόφαση 2674, την οποία το ΣΑΗΕ ενέκρινε στις 20 Ιανουαρίου 2023. Στο κείμενο του ψηφίσματος υπογραμμίζεται ότι ελήφθη η συγκατάθεση της Κυπριακής Κυβέρνησης υπόψη κατά τη λήψη της απόφασης. Η Τουρκία και το KKTC ισχυρίζονται πως τα Ηνωμένα Έθνη θα πρέπει επίσης να λάβουν τη συναίνεση του KKTC ως κυρίαρχου κράτους προκειμένου να παραταθεί η εντολή της UNFICYP. Το ψήφισμα αναφέρει επίσης ότι τα μέρη θα πρέπει να απέχουν από την παράνομη κατασκευή στη νεκρή ζώνη και να αποφεύγουν οποιαδήποτε συμπεριφορά που θα έθετε σε κίνδυνο την ειρήνη και την ασφάλεια στη νεκρή ζώνη και θα υπονόμευε την εξουσία της UNFICYP.
Υπό αυτές τις συνθήκες, η κατάλληλη πορεία δράσης θα ήταν η συνεργασία με τον ΟΗΕ για την κατασκευή του δρόμου Pile-Yiğitler. Μέρος του δρόμου θα περνούσε από την ελεγχόμενη από τον ΟΗΕ ουδέτερη ζώνη, διευκολύνοντας την πρόσβαση στα βόρεια του νησιού για τους Τουρκοκύπριους που ζουν στο χωριό Πίλε. Οι Τουρκοκύπριοι θα μπορούσαν να είχαν χρησιμοποιήσει διπλωματικούς διαύλους για να συνεργαστούν με τον ΟΗΕ για την κατασκευή του δρόμου. Θα μπορούσαν να έχουν επισημάνει το παράδειγμα του δρόμου Πύλης-Ορόκλινης, που είχε κατασκευάσει παλαιότερα η Νότια Κύπρος και περνούσε από τη νεκρή ζώνη. Συνεργαζόμενοι με τον ΟΗΕ και χρησιμοποιώντας διπλωματικούς διαύλους, οι Τουρκοκύπριοι θα μπορούσαν να είχαν αποφύγει τις επακόλουθες συγκρούσεις με τις δυνάμεις της UNFICYP.
Η εξωτερική πολιτική της κυβέρνησης Ερντογάν απέναντι στην ΕΕ και το Κυπριακό
Η κυβέρνηση Ερντογάν αντιμετωπίζει μια οικονομική κρίση και χρειάζεται οικονομική στήριξη, ιδίως από χώρες της ΕΕ, και άμεσες ξένες επενδύσεις στην Τουρκία. Για να πείσει την ΕΕ ότι η Τουρκία επαναπροσανατολίζει την πορεία της προς τη Δύση, ο Ερντογάν πρέπει να κάνει συγκεκριμένα βήματα. Ένα συγκεκριμένο βήμα της κυβέρνησης Ερντογάν για επίλυση του Κυπριακού μπορεί να είναι αρκετό για να πείσει την ΕΕ.
Ωστόσο, πριν κάνει ένα βήμα για την Κύπρο που θα μπορούσε να θεωρηθεί ένα βήμα πίσω από την τουρκική κοινή γνώμη, η κυβέρνηση Ερντογάν επέστησε την προσοχή στο Κυπριακό δημιουργώντας κρίση για την κατασκευή του δρόμου Pile-Yiğitler. Στην ουδέτερη ζώνη σημειώθηκε συμπλοκή μεταξύ πολιτών του KKTC και αστυνομικών και στρατιωτών της UNFICYP που προσπαθούσαν να αποτρέψουν την κατασκευή του δρόμου, με οχήματα που έφεραν εμβλήματα του ΟΗΕ να υφίστανται ζημιές. Το ΣΑΗΕ εξέδωσε δήλωση Τύπου καταδικάζοντας το KKTC για τα επεισόδια. Αυτά τα γεγονότα έχουν βλάψει την εικόνα της τουρκοκυπριακής κοινότητας, η οποία έχει μετατραπεί από σωστή σε λάθος.
Συμπέρασμα
Εάν ο Ερντογάν ακολουθήσει τη συνήθη προσέγγιση εξωτερικής πολιτικής του, ενδέχεται να υπάρξουν στο εγγύς μέλλον οι ακόλουθες εξελίξεις σχετικά με το Κυπριακό: Μετά από σύντομο χρονικό διάστημα, η κυβέρνηση Ερντογάν θα μπορούσε να ανακοινώσει την ετοιμότητά της να επαναλάβει τις διαπραγματεύσεις στον ΟΗΕ, πείθοντας έτσι την ΕΕ ότι η πορεία της Τουρκίας επιστρέφει προς τη Δύση και ταυτόχρονα εκτονώνει μια κρίση στην ουδέτερη ζώνη της Κύπρου, δίνοντας έτσι στον Πρόεδρο Ερντογάν αξιοπιστία στην ΕΕ και στον ΟΗΕ.
* Ο Fatih Yurtsever είναι πρώην αξιωματικός του ναυτικού στις Τουρκικές Ένοπλες Δυνάμεις. Χρησιμοποιεί ψευδώνυμο για λόγους ασφαλείας.