Του Ιβάν Κέσιτς - presstv.ir / Παρουσίαση Freepen.gr
Το απόγευμα της Τρίτης, το Αζερμπαϊτζάν ξεκίνησε αυτό που αποκάλεσε «αντιτρομοκρατική επιχείρηση» στο Καραμπάχ, προκαλώντας κυματισμούς σοκ σε όλη την περιοχή. Το Μπακού είπε ότι ενημέρωσε σχετικά τη Ρωσία και την Τουρκία.
Σε ανακοίνωσή του, το υπουργείο Εξωτερικών του Αζερμπαϊτζάν περιέγραψε την πλήρη απόσυρση των αρμενικών δυνάμεων από το Καραμπάχ ως «μοναδικό τρόπο για ειρήνη», καθώς η Αρμενία προέτρεψε τους πολίτες της στο Khankendi να καταφύγουν.
Οι εικασίες ήταν διάχυτες εδώ και εβδομάδες πως οι δύο αποξενωμένοι γείτονες έχουν συγκεντρώσει όπλα στα κοινά σύνορα και ότι ένας νέος πόλεμος θα ξεσπούσε για τον αποκλεισμένο διάδρομο του Λατσίν και το διάδρομο του Ζανγκεζούρ.
Στις 3 Σεπτεμβρίου, μετά από συνάντηση με τον Τούρκο ομόλογό του Χακάν Φιντάν, ο Ιρανός υπουργός Εξωτερικών Χοσεΐν Αμίρ Αμπντολαχιάν επανέλαβε τη θέση της Τεχεράνης ότι δε θα ανεχθεί καμία γεωπολιτική αλλαγή στην περιοχή του Καυκάσου, συμπεριλαμβανομένης της αλλαγής των συνόρων.
Έξι ημέρες αργότερα, μετά από τηλεφωνική συνομιλία με τον Πρωθυπουργό της Αρμενίας Νικόλ Πασινιάν, ο Ιρανός Πρόεδρος Ebrahim Raeisi είπε πως η Τεχεράνη είναι έτοιμη να διαδραματίσει αποτελεσματικό ρόλο στην αποτροπή νέων συγκρούσεων και οποιασδήποτε αλλαγής ιστορικών συνόρων στην αμφισβητούμενη περιοχή.
Στις 10 Σεπτεμβρίου, ο εκπρόσωπος του ιρανικού υπουργείου Εξωτερικών Νάσερ Καναάνι είπε ότι αξιωματούχοι του Αζερμπαϊτζάν έχουν διαβεβαιώσει την Τεχεράνη πως δεν έχουν πρόθεση να πραγματοποιήσουν στρατιωτική επίθεση κατά της Αρμενίας και ότι οι πρόσφατες κινήσεις είναι μια συμβατική στρατιωτική ενέργεια ενόψει της χειμερινής περιόδου.
Την ίδια μέρα, το Ιράν απέρριψε τους ισχυρισμούς πως συγκεντρώνει στρατεύματα στα σύνορα με το Αζερμπαϊτζάν ως αβάσιμους και οι δύο χώρες υπέγραψαν έγγραφα για στρατιωτική συνεργασία.
Τι είναι ο διάδρομος του Zangezur;
Ο διάδρομος Zangezur, που μερικές φορές ονομάζεται επίσης διάδρομος Nakhchivan, Syunik ή Meghri, είναι ένας προτεινόμενος μεταφορικός διάδρομος που διέρχεται από την επαρχία Syunik της Αρμενίας, συνδέοντας τη Δημοκρατία του Αζερμπαϊτζάν και την Αυτόνομη Δημοκρατία του Nakhchivan.
Ο διάδρομος σχεδιάστηκε να διέρχεται από την κοιλάδα του ποταμού Άρας, στο άκρο νότο της Αρμενίας κατά μήκος των συνόρων με το Ιράν, και στα δυτικά, θα συνεχίζει προς την Τουρκία, η οποία έχει σύνορα με το Ναχτσιβάν.
Δεδομένου ότι η Αρμενία και το Αζερμπαϊτζάν διατηρούν έναν αμοιβαίο αποκλεισμό της κυκλοφορίας λόγω μακροχρόνιων εντάσεων, η σύνδεση του Μπακού με το Ναχτσιβάν για δεκαετίες ήταν το Ιράν και η σύνδεση με την Τουρκία ήταν η Γεωργία.
Οι δύο χώρες έχουν διαφορετικές απόψεις για την έννοια του διαδρόμου, τον ορισμό του, την ύπαρξη σημείων ελέγχου και την εθνικότητα των φρουρών που θα έλεγχαν αυτά τα σημεία.
Σε μαξιμαλιστικά αιτήματα, το Μπακού ζητούσε μια ανεμπόδιστη διέλευση, χωρίς σημεία ελέγχου, και όταν το Ερεβάν αρνήθηκε να το κάνει, απείλησε να εφαρμόσει το σχεδιαζόμενο σχέδιο μονομερώς, με άλλα λόγια, μέσω στρατιωτικής επέμβασης και κατοχής της νότιας Αρμενίας.
Η συμφωνία κατάπαυσης του πυρός του 2020 που τερμάτισε τον τελευταίο πόλεμο μεταξύ Αρμενίας και Αζερμπαϊτζάν δεν προέβλεπε συγκεκριμένο χώρο για κανένα διάδρομο, καθώς το σημείο 9 ζητούσε μόνο το άνοιγμα προηγουμένως αποκλεισμένων συγκοινωνιακών συνδέσεων.
Οι δύο χώρες ερμηνεύουν επίσης αυτό το σημείο με διαφορετικούς τρόπους. Το Μπακού το βλέπει ως βάση για το άνοιγμα του διαδρόμου Zangezur, ενώ για το Ερεβάν σημαίνει ξεμπλοκάρισμα των υφιστάμενων οδικών και σιδηροδρομικών συνδέσεων της σοβιετικής εποχής.
Ενθαρρυμένοι από την τελευταία στρατιωτική νίκη και την υποστήριξη ορισμένων ξένων δυνάμεων, τα τελευταία τρία χρόνια υπήρξαν φωνές στο εσωτερικό του Αζερμπαϊτζάν για να ανοίξει ο διάδρομος με στρατιωτικά μέσα, κάτι στο οποίο το Ιράν αντιτίθεται σθεναρά.
Ποια είναι η θέση του Ιράν για το διάδρομο;
Το Ιράν χαιρετίζει τη διασύνδεση των οδών μεταφοράς στον Καύκασο και την ευρύτερη περιοχή, χωρίς να αποκλείει κανέναν από τους μεγάλους ή μικρούς γείτονές του, αλλά αντιτίθεται σθεναρά στις αλλαγές στο status quo.
Ορισμένοι διεθνείς παίκτες κατά του Ιράν χαρακτήρισαν μια τέτοια θέση υποτιθέμενη εχθρότητα προς το Αζερμπαϊτζάν και την Τουρκία, υποστηρίζοντας ότι η Τεχεράνη προσπαθεί να τις απομονώσει και να στηρίξει την Αρμενία. Ωστόσο, αυτό απέχει πολύ από την αλήθεια.
Η θέση του Ιράν για το απαραβίαστο των υφιστάμενων συνόρων δεν είναι κάτι καινούργιο, αλλά μέρος της επίσημης προσέγγισης αρχών που έχει ήδη δει σε πολλές άλλες περιπτώσεις στην περιοχή, όπως η Αίγυπτος, το Ιράκ, το Κουβέιτ, ο Λίβανος, το Ομάν, το Κατάρ, η Παλαιστίνη, η Συρία, η Τουρκία και Υέμενη.
Η θέση αυτή δεν άλλαξε ανεξάρτητα από το διαφορετικό καθεστώς των διμερών σχέσεων με τις αναφερόμενες χώρες. Για τους ίδιους λόγους, το Ιράν διατηρεί σήμερα καλές σχέσεις με τη Ρωσία, αλλά αναγνωρίζει την εδαφική ακεραιότητα της Γεωργίας και της Ουκρανίας.
Το Αζερμπαϊτζάν δεν αποτελεί εξαίρεση, επειδή η αμετάβλητη θέση της Τεχεράνης είναι πως το Ναγκόρνο-Καραμπάχ είναι μέρος του Αζερμπαϊτζάν, κάτι που χαιρέτισε και επαίνεσε ο Πρόεδρος του Αζερμπαϊτζάν Ιλχάμ Αλίεφ.
Η ιδέα ότι οι απόπειρες αλλαγής συνόρων συνεχίζονται στο Νότιο Καύκασο, είτε με αντεστραμμένους ρόλους είτε σε μορφή ανταλλάγματος, είναι απαράδεκτη για την Τεχεράνη, καθώς πυροδοτεί την ρεβανσιστική πολιτική, τον υπερβολικό εξοπλισμό και τροφοδοτεί νέες συγκρούσεις.
Σε περίπτωση άλλου παρατεταμένου πολέμου, οι συγκοινωνιακές συνδέσεις του Ιράν και με τις δύο χώρες θα διακοπούν και δεκάδες χιλιάδες πρόσφυγες μπορεί να κατακλύσουν το Ιράν, όπως συνέβη ήδη στον πρώτο τους πόλεμο.
Ποια είναι η θέση του Ιράν για το Ναγκόρνο-Καραμπάχ;
Το Ιράν ανέκαθεν υποστήριζε την ειρηνική επανένταξη του Ναγκόρνο-Καραμπάχ στο Αζερμπαϊτζάν, με σεβασμό των δικαιωμάτων της Αρμενικής μειονότητας (και αντίστροφα) και απέφευγε την κλιμάκωση των εντάσεων ή τον οπλισμό οποιασδήποτε από τις δύο αντίπαλες πλευρές.
Η συνεργασία με τις δύο χώρες επικεντρώνεται στην κατασκευή εργοστασίων, φραγμάτων, δρόμων και άλλων υποδομών, καθώς και στην ένταξη σε διεθνείς διαδρομές σύνδεσης με τον κόσμο.
Όπως αναφέρθηκε προηγουμένως, το Ιράν δεν αποκλείει κανέναν από αυτή τη σύνδεση: η Τουρκία το συνδέει με την Ευρώπη, η Αρμενία και η Γεωργία με τη Μαύρη Θάλασσα και το Αζερμπαϊτζάν με τη Ρωσία. Δυστυχώς, όλες αυτές οι χώρες τάσσονται υπέρ του αποκλεισμού τουλάχιστον ενός γείτονα.
Από την σκοπιά του Αζερμπαϊτζάν, το Ιράν του παρέχει σταθερή σύνδεση με το Ναχτσιβάν, χερσαία σύνδεση με το Τουρκμενιστάν και την Κεντρική Ασία, ενώ βρίσκεται υπό κατασκευή ένας σιδηρόδρομος προς την Αστάρα που θα το συνδέει με το διάδρομο Βορρά-Νότου με τον Ινδικό Ωκεανό.
Τον Μάρτιο του περασμένου έτους, το Ιράν και το Αζερμπαϊτζάν υπέγραψαν μνημόνιο κατανόησης για την περαιτέρω ανάπτυξη του υφιστάμενου ιρανικού διαδρόμου προς το Ναχτσιβάν, ως εναλλακτική λύση στο διάδρομο μέσω του αρμενικού εδάφους.
Ένα άλλο χαρακτηριστικό της προσέγγισης του Ιράν στην περιοχή είναι η επίλυση διαφορών μέσω της μορφής 3+3, δηλαδή τρεις μικρές χώρες Αρμενία, Αζερμπαϊτζάν και Γεωργία και τρεις μεγαλύτερες χώρες Ιράν, Ρωσία και Τουρκία, χωρίς τη συμμετοχή ξένων δυνάμεων.
Το Ιράν γνωρίζει καλά τα μακροχρόνια βρετανικά και αμερικανικά σχέδια συγχώνευσης της σφαίρας συμφερόντων τους σε όλο τον Καύκασο στην Κεντρική Ασία, τα οποία περιλαμβάνουν τη βίαιη υποταγή και των τριών μικρότερων περιφερειακών χωρών και την απομόνωση του Ιράν και της Ρωσίας.
Το όραμα της Τεχεράνης για τον Καύκασο είναι να είναι οι Άλπεις της περιοχής, ενώ οι υπερπόντιες δυνάμεις θέλουν να τον μετατρέψουν σε Βαλκάνια.