Ο αμερικανικός ενεργειακός γίγαντας, της General Electric (GE) παρουσιάζει στην ιστοσελίδα του μια εκθαμβωτική σειρά από γραφικά, συνοδευόμενα από δηλώσεις αξιωματούχων της εταιρείας, που απεικονίζουν μια ακμάζουσα συνεργασία με το Ιράκ.
The Cradle's Iraq Correspondent / Παρουσίαση Freepen.gr
«Οι υπάλληλοι της GE σε όλες τις επιχειρήσεις ηλεκτρικής ενέργειας, δικτύου και υγειονομικής περίθαλψης φυσικού αερίου συνεργάζονται με τον λαό του Ιράκ για να επιτύχουν συνεχή πρόοδο στην κοινωνία και να βελτιώσουν τις ζωές των ανθρώπων καθημερινά. Από το 2015 έχουμε συνεργαστεί με ιδιωτικούς και δημόσιους χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς για να εξασφαλίσουμε χρηματοδότηση άνω των 2,4 δισεκατομμυρίων δολαρίων ΗΠΑ για έργα του ενεργειακού τομέα σε όλη τη χώρα».
Ωστόσο, αυτή η γυαλιστερή πρόσοψη απέχει πολύ από την πραγματικότητα των ενεργειών της πολυεθνικής επί τόπου. Στην πραγματικότητα, η ενεργειακή πολιτική της GE στο Ιράκ αντικατοπτρίζει την ευρύτερη προσέγγιση που έχει υιοθετήσει ο Λευκός Οίκος έναντι της Βαγδάτης από την ταραχώδη παράνομη εισβολή υπό την ηγεσία των ΗΠΑ το 2003.
Οι απαρχές της ενεργειακής κρίσης του Ιράκ
Το ενεργειακό αίνιγμα αποτελεί εδώ και καιρό πηγή ανησυχίας για τους Ιρακινούς. Στον απόηχο της αμερικανικής κατοχής, η διαφθορά πολλαπλασιάστηκε στους κρατικούς θεσμούς, αλλά είναι ο ασφυκτικός έλεγχος που άσκησε η GE - μαζί με τη γερμανική Siemens - για όλα τα θέματα που σχετίζονται με την ιρακινή ενέργεια που επιδείνωσε την κατάσταση.
Αυτός ο περίπλοκος ιστός ελέγχου εμφανίστηκε για πρώτη φορά το 2003 όταν η Ουάσιγκτον ανέλαβε την πλήρη εξουσία στο Ιράκ. Σε εκείνη τη συγκυρία, η GE ανέλαβε την ευθύνη για τη συντήρηση της υποδομής ηλεκτρικής ενέργειας του Ιράκ μετά την απόφαση να ιδιωτικοποιήσει αυτόν τον πάλαι ποτέ κρατικό επιδοτούμενο τομέα.
Ένας εμπειρογνώμονας ενέργειας που εκπροσώπησε την ιρακινή κυβέρνηση κατά τη διάρκεια αυτών των διαπραγματεύσεων αποκαλύπτει στο The Cradle πως το αρχικό συμβόλαιο συντήρησης που υπογράφηκε μεταξύ της Βαγδάτης και της GE είχε μια εκπληκτική τιμή 5 δισεκατομμυρίων δολαρίων.
Το πιο εκπληκτικό είναι ότι η GE δεν είχε καμία φυσική παρουσία στη Βαγδάτη εκείνη την εποχή: «Οι Αμερικανοί διαπραγματεύονταν και υπέγραφαν συμβόλαια στη Βαγδάτη και μετά επέστρεφαν στο Αμμάν», λέει ο ειδικός.
Η γένεση της κρίσης ηλεκτρικής ενέργειας στο Ιράκ μπορεί να αναχθεί στον πόλεμο του Περσικού Κόλπου το 1991. Οι στρατηγικοί σταθμοί ηλεκτροπαραγωγής της χώρας έγιναν στόχος καταστροφής από τις δυνάμεις του διεθνούς συνασπισμού υπό την ηγεσία των ΗΠΑ και οι αμερικανικές κυρώσεις που ακολούθησαν απέτρεψαν κάθε προσπάθεια αποκατάστασης. Αυτό άφησε τις υποδομές και τις βιομηχανίες του Ιράκ σε ερείπια και υπέβαλε τους πολίτες του σε αφόρητες συνθήκες κατά τη διάρκεια των καταιγιστικών καλοκαιριών.
Μεταξύ 2003 και 2021, το Ιράκ διοχέτευσε 85 δισεκατομμύρια δολάρια στον ταλαιπωρημένο τομέα ηλεκτρικής ενέργειας του. Ένας πρώην σύμβουλος του πρωθυπουργού του Ιράκ αποκαλύπτει στο The Cradle ότι σχεδόν το μισό αυτού του κολοσσιαίου ποσού διοχετεύθηκε στην κατασκευή σταθμών που κινούνται με φυσικό αέριο για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας.
Τα υπόλοιπα κεφάλαια διατέθηκαν για την αγορά φυσικού αερίου, καυσίμων και ηλεκτρικής ενέργειας από γειτονικές χώρες, ενώ όλα επωμίζονταν το οικονομικό βάρος της πληρωμής μισθών σε ένα εργατικό δυναμικό 300.000 υπαλλήλων στο ιρακινό Υπουργείο Ηλεκτρισμού.
Παρατεταμένες διακοπές ρεύματος
Ένας κυβερνητικός σύμβουλος που ειδικεύεται σε θέματα ενέργειας εκτιμά ότι περίπου 35 δισεκατομμύρια δολάρια έχουν σπαταληθεί σε μάταιες επενδύσεις στον τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας της χώρας.
Αυτό το ποσό, υποστηρίζει, θα μπορούσε να έχει βελτιώσει σημαντικά την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας του Ιράκ σε τρομερά 40 γιγαβάτ, που θα κάλυπταν επαρκώς τις αυξανόμενες ενεργειακές απαιτήσεις ολόκληρου του έθνους. Αντίθετα, σε πλήρη αντίθεση με αυτό το δυναμικό, η τρέχουσα παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας του Ιράκ τώρα υποχωρεί στα μόλις 23 γιγαβάτ, ικανοποιώντας μόλις τις μισές ανάγκες της χώρας.
Αυτή η ανεπάρκεια οδήγησε σε οδυνηρές παρατεταμένες διακοπές ρεύματος, που διαρκούν έως και εξαντλητικές 12 ώρες κάθε μέρα, ειδικά κατά τη διάρκεια των καυτών καλοκαιρινών μηνών.
Το Ιράν έχει μετριάσει μεγάλο μέρος αυτού του φόρτου εξάγοντας 7,3 γιγαβάτ ηλεκτρικής ενέργειας στο Ιράκ μηνιαίως, ενώ η GE, η Siemens και οι θυγατρικές τους εταιρείες υπέγραψαν σύμβαση για την παροχή επιπλέον 27,7 γιγαβάτ για την επίτευξη του πολυπόθητου στόχου των 35 γιγαβάτ.
Αυτός ο στόχος δεν επιτεύχθηκε ποτέ. Αντίθετα, η Βαγδάτη έπρεπε να συνεχίσει να βασίζεται στην ιρανική προμήθεια και επί του παρόντος καλύπτει αυτά τα κόστη μέσω ενός λογαριασμού που διατηρεί στην ιρακινή TBI Bank για λογαριασμό της ιρανικής κυβέρνησης. Ωστόσο, η αδυσώπητη πίεση των ΗΠΑ στο Ιράκ κατά τις διαπραγματεύσεις για την απαλλαγή από τις κυρώσεις έχει φέρει τους Ιρακινούς αξιωματούχους σε δύσκολη θέση, αναγκάζοντάς τους να μειώσουν τις πληρωμές προς την Τεχεράνη.
Η αναμέτρηση GE εναντίον Siemens
Στο μεταξύ, παρά τη μη απόδοσή τους στον τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας του Ιράκ, η General Electric και η Siemens συνεχίζουν να έρχονται αντιμέτωπες σε σκληρές μάχες για ακόμη περισσότερα συμβόλαια. Ένας υψηλόβαθμος Ιρακινός αξιωματούχος λέει στο The Cradle πως αυτός ο αγώνας φτάνει μέχρι την κορυφή:
«Αυτό το θέμα ήταν το πρώτο σημείο που έθιξαν δυτικοί αξιωματούχοι στις συναντήσεις και τις επικοινωνίες τους με τους Ιρακινούς ομολόγους τους. Όλοι οι Αμερικανοί πρόεδροι θέτουν το θέμα των συμβάσεων της General Electric. Οι συμβάσεις της Siemens ήταν το επίκεντρο οποιασδήποτε επαφής είχε η [πρώην] Γερμανίδα καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ με οποιονδήποτε Ιρακινό αξιωματούχο. Αισθανόμασταν τεράστια πίεση και ο πρωθυπουργός ήταν μπερδεμένος σχετικά με το πώς να χειριστεί αυτό το ζήτημα».
Το 2008, η Siemens είχε υπογράψει ένα σημαντικό συμβόλαιο 1,9 δισεκατομμυρίων δολαρίων με την ιρακινή κυβέρνηση για τον εξοπλισμό πέντε νέων σταθμών παραγωγής ενέργειας με αεριοστρόβιλους ικανούς να παράγουν 3,19 γιγαβάτ ηλεκτρικής ενέργειας. Αυτή η σύμβαση, μαζί με μια σύμβαση 2,8 δισεκατομμυρίων δολαρίων με την GE το ίδιο έτος, υποτίθεται ότι θα βοηθούσε στην επίλυση της κρίσης ηλεκτρικής ενέργειας στο Ιράκ.
Αλλά για πάνω από μια δεκαετία, κανένας όμιλος ετερογενών δραστηριοτήτων δεν έχει προσφέρει όλες αυτές τις δυνατότητες. Επικαλούμενη κυρώσεις στο Ιράν, η Siemens καθυστέρησε την προμήθεια στροβίλων σε ιρανικές, αιγυπτιακές και νοτιοκορεατικές εταιρείες που η Βαγδάτη είχε αναθέσει την κατασκευή σταθμών παραγωγής ενέργειας στη Βασόρα, το Κιρκούκ και την ανατολική Βαγδάτη.
Από την πλευρά της, η GE απλώς αγνόησε τις προδιαγραφές της σύμβασης για την παροχή ανεμογεννητριών βαρέος νερού και πολλαπλών καυσίμων, στέλνοντας ανεμογεννήτριες μόνο με αέριο στο Ιράκ, και στη συνέχεια, για να προσθέσει προσβολή στον τραυματισμό, συνέλαβε εκτεταμένα συμβόλαια συντήρησης.
Ο αμερικανικός ενεργειακός γίγαντας έχει επίσης εκμεταλλευτεί επί μακρόν τη συντριπτική πολιτική και στρατιωτική μόχλευση της Ουάσιγκτον στο Ιράκ για να ανακόψει τις φιλοδοξίες της Siemens. Το 2008, η GE εξασφάλισε σύμβαση 2,8 δισεκατομμυρίων δολαρίων για την προμήθεια του Ιράκ με 56 αεριοστρόβιλους ικανούς να παράγουν 7 γιγαβάτ, αλλά χρειάστηκαν τέσσερα χρόνια για να παραδώσει τα αγαθά στο Ιράκ.
Ένα συμβόλαιο 4,1 δισεκατομμυρίων δολαρίων για την εγκατάσταση των στροβίλων σε διάφορους ιρακινούς σταθμούς έπρεπε να υλοποιηθεί από τουρκικές εταιρείες, προσθέτοντας στη λιτανεία των σφαλμάτων της GE.
Η ιστορία δεν τελειώνει εδώ: Όχι μόνο οι στρόβιλοι της GE δεν μπορούσαν να λειτουργήσουν με ιρακινό αέριο, το οποίο στη συνέχεια χρειάστηκε χημική επεξεργασία για να προσαρμοστεί σε αυτούς, αλλά αποδεικνύεται ότι οι ανεμογεννήτριες ήταν επίσης ασυμβίβαστες με τις υψηλές θερμοκρασίες του Ιράκ, προκαλώντας έξαρση στις δυσλειτουργίες. Ένα παράδειγμα της κακής απόδοσης της εταιρείας μπορεί να δει κανείς στο εργοστάσιο Al-Muthanna στο νότιο Ιράκ, όπου έξι στους δέκα στρόβιλους GE είναι επί του παρόντος εκτός λειτουργίας.
Παρά αυτές τις αποτυχίες που μπορούσαν να αποφευχθούν, η GE έλαβε στη συνέχεια συμβόλαιο 700 εκατομμυρίων δολαρίων για τη λειτουργία ενός σταθμού ηλεκτροπαραγωγής στο νότιο κυβερνείο του Ντι Καρ. Πραγματικά, έξι χρόνια αργότερα, δεν είχε κάνει ακόμα την απαιτούμενη δουλειά.
Ο παραλογισμός συνεχίζεται. Στις αρχές του τρέχοντος έτους, η ιρακινή κυβέρνηση υπέγραψε ένα ακόμη μνημόνιο κατανόησης με τη Siemens για την παραγωγή 6 γιγαβάτ ηλεκτρικής ενέργειας από σχετικό αέριο πετρελαίου (APG) προκειμένου να συντηρηθούν οι τουρμπίνες, να δημιουργηθούν σταθμοί μεταφοράς και να εκπαιδεύονται ιρακινές ομάδες.
Ξένη εκμετάλλευση, εσωτερική διαφθορά
Η κατάσταση είναι ζοφερή: μετά από δύο δεκαετίες, πολυάριθμες συμβάσεις και δεκάδες δισεκατομμύρια δολάρια που δαπανήθηκαν, το Ιράκ εξακολουθεί να υστερεί στο να αποκτήσει περισσότερο από το ένα τρίτο των αναγκών του σε ηλεκτρική ενέργεια.
Ένας από τους κύριους λόγους αυτής της άθλιας αποτυχίας έγκειται στη χειραγώγηση της μετα-έγκρισης των συμβάσεων από το Συμβούλιο Υπουργών του Ιράκ. Αυτό συμβαίνει όταν ισχυρές εταιρείες προχωρούν σε ρήτρες και παραρτήματα που τους δίνουν πρόσθετες παρατάσεις χωρίς να χρειάζεται να αντιμετωπίσουν ποινικές ρήτρες.
Όπως λέει ένας ανώτερος Ιρακινός αξιωματούχος στο The Cradle, «το πρόβλημα είναι πολιτικό» και η λύση του είναι άπιαστη. «Περισσότερα από 100 δισεκατομμύρια δολάρια έχουν δαπανηθεί για την επίλυση της κρίσης ηλεκτρικής ενέργειας στο Ιράκ και οι δαπάνες συνεχίζονται χωρίς αποτέλεσμα», εν μέρει λόγω της έλλειψης πολιτικής αποφασιστικότητας από τους πολιτικούς για την αντιμετώπιση των δύσκολων προβλημάτων που αντιμετωπίζουν:
«Η κρίση δε θα επιλυθεί εάν δεν προσαρμοστεί η τιμή των δασμών. Ένα κιλοβάτ κοστίζει στο δημόσιο ταμείο 10 σεντς και πωλείται για 1 σεντ στην καλύτερη περίπτωση, ενώ οι πολιτικοί υπόσχονται στους ψηφοφόρους τους περαιτέρω μείωση της τιμής της ηλεκτρικής ενέργειας χωρίς καμία επιστημονική βάση».
Πάρα πολλοί Ιρακινοί πολιτικοί φοβούνται την αντιπαράθεση με μια αδυσώπητη Ουάσιγκτον που γνωρίζει τα πιο ευάλωτα σημεία πίεσης του Ιράκ.
Παρά τα συντριπτικά στοιχεία πως η ενεργειακή κρίση του Ιράκ έχει προκληθεί από την εγχώρια διαφθορά και την ανικανότητα - και τις δυτικές εταιρείες που έχουν εκμεταλλευτεί αυτές τις αδυναμίες - η γνωστική ασυμφωνία συνεχίζει να επικρατεί. Μερικοί πολιτικοί και σχολιαστές έχουν φτάσει στο σημείο να αποδίδουν την ενεργειακή κρίση του Ιράκ στην εξάρτησή του από το εισαγόμενο αέριο του Ιράν, θεωρώντας την Τεχεράνη και τους συμμάχους της στη Βαγδάτη υπεύθυνους για την κατάρρευση του τομέα.
Ενώ οι δυτικές εταιρείες έχουν αναμφίβολα και σημαντικό ρόλο στην ενεργειακή κρίση του Ιράκ, οι Ιρακινοί πρέπει να αναλάβουν απολύτως την ευθύνη ότι δεν έχουν διαπραγματευτεί συμβάσεις με εταιρείες όπως η GE και η Siemens για να απαιτούν απτά, έγκαιρα και μετρήσιμα αποτελέσματα.