 |
| ΑFΡ / Αdem ALΤΑN |
Φατίχ Γιουρτσέβερ* - turkishminute.com / Παρουσίαση Freepen.gr
Οι στρατιωτικές εντάσεις στην περιοχή βρίσκονται στα πρόθυρα κλιμάκωσης, οδηγώντας πιθανώς το Ιράν, τη Συρία, τη Χεζμπολάχ και τις φιλοϊρανικές φατρίες σε μια πολυμερή σύγκρουση. Αμέσως μετά την επίθεση της Χαμάς, η Τουρκία υιοθέτησε έναν μετρημένο και διπλωματικό τόνο, επιχειρώντας να μεσολαβήσει μεταξύ της Χαμάς και του Ισραήλ. Ωστόσο, τα μέρη, συμπεριλαμβανομένης της Χαμάς, δεν απάντησαν θετικά στην Τουρκία και το Κατάρ και η Αίγυπτος ήρθαν στο προσκήνιο ως μεσολαβητές. Ενώ ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Antony Blinken έκανε διπλωματικές επισκέψεις σε χώρες της περιοχής, η απουσία του στην Τουρκία και το γεγονός ότι οι προτάσεις της Τουρκίας για λύση της κρίσης Χαμάς-Ισραήλ δε λήφθηκαν σοβαρά υπόψη από τους παράγοντες οδήγησαν τον Τούρκο Πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν να σκληρύνει τη γλώσσα του προς το Ισραήλ. Ο Ερντογάν έκανε τις δηλώσεις σε μια κομματική συνεδρίαση στην Άγκυρα την Τετάρτη, λέγοντας ότι η Χαμάς δεν είναι τρομοκρατική οργάνωση αλλά μια ομάδα που μάχεται για τη γη της. Η ρητορική του Ερντογάν περιείχε εκφράσεις που έκαναν να φαίνεται πως η Τουρκία τάσσεται στο πλευρό της Χαμάς εναντίον του Ισραήλ στην κρίση.
Την ημέρα πριν από τη σφοδρή καταδίκη του Ισραήλ από τον Πρόεδρο Ερντογάν, διαβίβασε την αίτηση ένταξης της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ στο τουρκικό κοινοβούλιο για έγκριση — μια κίνηση με σημαντικό ενδιαφέρον για τις ΗΠΑ. Αυτός ο στρατηγικός ελιγμός είχε φαινομενικά στόχο να μετριάσει τις πιθανές αντιδράσεις των ΗΠΑ ως απάντηση στα επικριτικά σχόλια του σχετικά με το Ισραήλ και τη Χαμάς. Από την σκοπιά του Ισραήλ, η φωνητική απάντηση του Ερντογάν στον αυξανόμενο αριθμό νεκρών Παλαιστινίων δεν ήταν απροσδόκητη, δεδομένης της προηγούμενης στάσης του κατά τη διάρκεια των ισραηλινών στρατιωτικών επιχειρήσεων στη Γάζα.
Το Ισραήλ εισάγει το 60% του πετρελαίου του από το Καζακστάν και το Αζερμπαϊτζάν, με το αζερικό πετρέλαιο να φτάνει στο λιμάνι του Iskenderun μέσω του πετρελαιαγωγού Μπακού-Τιφλίδα-Τσεϊχάν. Από εκεί πετρελαιοφόρα το μεταφέρουν στα λιμάνια του Ισραήλ. Για το Ισραήλ το κρίσιμο ζήτημα είναι η αδιάλειπτη διέλευση πετρελαιοφόρων από τον Κόλπο του Iskenderun προς τα λιμάνια του και η αποχή της Τουρκίας από την παροχή όπλων και στρατιωτικής βοήθειας στη Χαμάς. Σε αυτό το πλαίσιο, η κατηγορία του Ερντογάν ότι από τις 7 Οκτωβρίου το Ισραήλ διεξήγαγε μια από τις πιο αιματηρές και βάναυσες επιθέσεις στην ιστορία των Παλαιστινίων και πως έχει διαπράξει εγκλήματα πολέμου έχει μικρή βαρύτητα καθώς το κύριο ακροατήριο αυτών των δηλώσεων φαίνεται να είναι το τουρκικό και η αραβική κοινή γνώμη.
Η πολιτική ιδεολογία του Ερντογάν, επηρεασμένη σε μεγάλο βαθμό από το πολιτικό Ισλάμ, ήταν ιστορικά συνυφασμένη με το αντι-ισραηλινό αίσθημα. Κατά συνέπεια, οι πολιτικοί που ασπάζονται αυτή την ιδεολογία συχνά διατηρούν εμπορικούς και οικονομικούς δεσμούς με το Ισραήλ στα παρασκήνια, ενώ χρησιμοποιούν περιοδικά αντι-ισραηλινή ρητορική για να γαλβανίσουν την εγχώρια βάση τους. Ωστόσο, συνήθως δεν προχωρούν απτές ενέργειες κατά του Ισραήλ.
Υπάρχει όμως μια κρίσιμη πτυχή που έχει παραβλεφθεί. Η τρέχουσα παλαιστινιο-ισραηλινή κρίση διαφέρει σημαντικά από προηγούμενα περιστατικά: εκτείνεται πέρα από τη Χαμάς και το Ισραήλ. Συγκεκριμένα, στις 7 Οκτωβρίου, η επίθεση της Χαμάς στο ισραηλινό έδαφος χρησίμευσε επίσης για να υπονομεύσει τη νέα τάξη πραγμάτων στη Μέση Ανατολή υπό την ηγεσία των ΗΠΑ, η οποία βασίζεται στην αραβο-ισραηλινή ομαλοποίηση. Είναι απίθανο η Χαμάς να μπορούσε να εκτελέσει μια επίθεση με τόσο εκτεταμένες συνέπειες βασιζόμενη αποκλειστικά στις στρατιωτικές της δυνατότητες. Είναι λογικό να υποθέσουμε ότι η Χαμάς έλαβε στρατιωτική υποστήριξη και υποστήριξη πληροφοριών από το Ιράν για αυτή την επιχείρηση. Επιπλέον, υπάρχει πιθανότητα το Ιράν να προμηθεύτηκε προηγμένα ηλεκτρονικά παρεμβολές και υποβρύχια οχήματα από τη Ρωσία και την Κίνα για να βοηθήσει τη Χαμάς σε αυτή την προσπάθεια.
Η Κίνα επεκτείνει την επιρροή της στη Μέση Ανατολή και στον Περσικό Κόλπο, ενισχυμένη από τη στρατηγική της συνεργασία με το Ιράν. Αυτή η αυξανόμενη εμπλοκή διαβρώνει σταδιακά την αμερικανική κυριαρχία στην περιοχή. Το Μάρτιο του τρέχοντος έτους, η Σαουδική Αραβία και το Ιράν έκαναν ένα σημαντικό βήμα αποφασίζοντας να εξομαλύνουν τις διπλωματικές σχέσεις, με τη διευκόλυνση της μεσολάβησης της Κίνας. Ειδικότερα, η Σαουδική Αραβία αντιστάθηκε στην πίεση των ΗΠΑ για αύξηση της παραγωγής πετρελαίου, επιλέγοντας αντ' αυτού να ευθυγραμμιστεί με τη Ρωσία στη διαχείριση των προμηθειών πετρελαίου. Αυτή η περιφρόνηση οδήγησε άλλες χώρες να διασκεδάσουν την ιδέα πως, με την υποστήριξη της Κίνας, μπορούν επίσης να αντισταθούν στις απαιτήσεις των ΗΠΑ.
Στις 21 Σεπτεμβρίου 2023, ο Σύριος ηγέτης Μπασάρ αλ Άσαντ επισκέφθηκε την Κίνα, ενισχύοντας περαιτέρω την παρουσία της Κίνας στην περιοχή. Επιπλέον, στις 16 Ιανουαρίου 2023, η Κίνα και η Αίγυπτος συμφώνησαν να αναβαθμίσουν τη διμερή τους σχέση σε στρατηγική εταιρική σχέση. Το Ιράν, το οποίο έχει ήδη σημαντική πολιτική και στρατιωτική επιρροή στο Ιράκ, τη Συρία, το Λίβανο και την Υεμένη, χρησιμεύει ως αγωγός για την επιρροή της Κίνας σε αυτές τις χώρες. Στην Υεμένη, ειδικότερα, η κυριαρχία του Ιράν στους αντάρτες Χούτι επιτρέπει έμμεσα στην Κίνα να ασκήσει επιρροή βόρεια του στενού Μπαμπ ελ-Μαντέμπ, μια κρίσιμη σύνδεση μεταξύ του Ινδικού Ωκεανού και της Ερυθράς Θάλασσας.
Η Κίνα έχει τοποθετηθεί στρατηγικά με μια στρατιωτική βάση στο Τζιμπουτί, νότια του στενού Bab el-Mandeb, μέσω του οποίου διέρχεται το 20 τοις εκατό του παγκόσμιου εμπορίου. Η δημιουργία ισχυρών δεσμών με την Αίγυπτο θα έδινε στην Κίνα επιρροή στη Διώρυγα του Σουέζ, τη βόρεια πύλη από την Ερυθρά Θάλασσα προς την ανατολική Μεσόγειο. Αυτό το σενάριο είναι ένα από τα πιο ανεπιθύμητα για τις ΗΠΑ. Η διατήρηση της αμερικανικής ναυτικής ισχύος και επιρροής στις θάλασσες και τους ωκεανούς του κόσμου εξαρτάται από τον έλεγχο στρατηγικών σημείων ασφυξίας όπως το στενό Μπαμπ ελ-Μαντέμπ και η Διώρυγα του Σουέζ. Είναι στρατηγικά αβάσιμο για τις ΗΠΑ να παραμείνουν παθητικές απέναντι στην αυξανόμενη επιρροή της Κίνας στα νότια και βόρεια άκρα της Ερυθράς Θάλασσας.
Η επίθεση της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου έριξε ένα εμπόδιο στη σχεδόν ολοκληρωμένη διαδικασία εξομάλυνσης των σχέσεων μεταξύ Σαουδικής Αραβίας και Ισραήλ. Επί του παρόντος, η προτεραιότητα των ΗΠΑ είναι να μειώσουν την επιρροή της Κίνας στην περιοχή υπονομεύοντας το Ιράν και τις οντότητες που υποστηρίζει. Το Ισραήλ είναι ο στρατηγικός εταίρος των ΗΠΑ στην περιοχή και οι ΗΠΑ σχεδιάζουν να ενισχύσουν την στρατιωτική τους παρουσία εκεί παρέχοντας στρατιωτική βοήθεια στο Ισραήλ. Σε περίπτωση που το Ιράν επιχειρήσει να παρεμποδίσει τις προσπάθειες των ΗΠΑ άμεσα ή μέσω πληρεξουσίων του, οι ΗΠΑ είναι έτοιμες να στοχοποιήσουν απευθείας το Ιράν.
Η δήλωση της Κίνας για ακλόνητη υποστήριξη προς το Ιράν στην υπεράσπιση της εδαφικής του ακεραιότητας και της εθνικής του τιμής και η σθεναρή αντίθεσή της σε οποιαδήποτε ξένη επέμβαση στο Ιράν υποδηλώνει την επίγνωση της Κίνας για τα σχέδια των ΗΠΑ και την ετοιμότητά της να ανταποκριθεί.
Συμπερασματικά, η Μέση Ανατολή είναι επί του παρόντος πεδίο μάχης για επιρροή μεταξύ των ΗΠΑ και της Κίνας. Οι ΗΠΑ είναι αποφασισμένες να χρησιμοποιήσουν την στρατιωτική τους ισχύ σε αυτόν τον αγώνα εξουσίας. Οι ΗΠΑ θέλουν να μειώσουν την επιρροή ομάδων όπως η Χαμάς και η Χεζμπολάχ, τις οποίες υποστηρίζει το Ιράν. Αν δε γίνει κάτι τέτοιο, θα μπορούσε να τεθεί υπό αμφισβήτηση η κυριαρχία των ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή. Για την Τουρκία, η συνετή πορεία δράσης είναι να παραμείνει στο περιθώριο αυτής της σύγκρουσης. Οι ΗΠΑ δεν έχουν προσδοκίες από την Τουρκία σε αυτό το θέμα και δεν έχουν χρησιμοποιήσει την αεροπορική βάση Ιντσιρλίκ για στρατιωτική κινητοποίηση. Ο Πρόεδρος Ερντογάν, διατηρώντας την προηγούμενη προσέγγισή του, προσπαθεί να φέρει την Τουρκία στο διάλογο εντείνοντας τη ρητορική του κατά του Ισραήλ. Αυτή τη φορά όμως η δυναμική είναι διαφορετική και τα εμπλεκόμενα μέρη έχουν αλλάξει. Οι πολιτικές φιλοδοξίες του Ερντογάν κινδυνεύουν να ευθυγραμμίσουν την Τουρκία με τον άξονα Κίνας-Ιράν-Ρωσίας, ειδικά ακολουθώντας το παράδειγμα του Ιράν, το οποίο θα μπορούσε ενδεχομένως να θέσει τις ΗΠΑ εναντίον της Τουρκίας στη Συρία - μια κατάσταση που δεν εξυπηρετεί τα συμφέροντα κανενός.
* Ο Fatih Yurtsever είναι πρώην αξιωματικός του ναυτικού στις Τουρκικές Ένοπλες Δυνάμεις. Χρησιμοποιεί ψευδώνυμο για λόγους ασφαλείας.