 |
| pixabay / Chickenonline |
Ενώ οι Ηνωμένες Πολιτείες παραμένουν η κυρίαρχη εξωπεριφερειακή υπερδύναμη, καθώς ο πόλεμος μεταξύ της Χαμάς και του Ισραήλ απειλεί να εξαπλωθεί ευρύτερα, η αυξανόμενη παρουσία της Κίνας σε όλη τη Μέση Ανατολή εγείρει σημαντικά ερωτήματα σχετικά με το πώς αντιλαμβάνεται την απάντησή της στην κρίση.
Giorgio Cafiero - responsiblestatecraft.org / Παρουσίαση Freepen.gr
Απολαμβάνοντας στενούς δεσμούς με το Ισραήλ και αξιοπρεπείς σχέσεις με σημαντικούς παλαιστινιακούς και λιβανέζικους παράγοντες, συμπεριλαμβανομένης της Χαμάς και της Χεζμπολάχ, η εξωτερική πολιτική του Πεκίνου στη μετά-Μάο εποχή ήταν αρκετά ισορροπημένη μεταξύ του Ισραήλ και των αραβικών παραγόντων. Αλλά η διεξαγωγή του πολέμου από το Ισραήλ ωθεί το Πεκίνο να υιοθετήσει μια στάση που είναι όλο και περισσότερο φιλοπαλαιστινιακή, γεγονός που κινδυνεύει να βλάψει τις σχέσεις του με το Τελ Αβίβ.
Τα κύρια συμφέροντα της Κίνας
Τελικά, αυτό που θέλει η Κίνα στη Μέση Ανατολή περισσότερο από οτιδήποτε άλλο είναι η σταθερότητα. Η περιοχή είναι εξαιρετικά σημαντική για την επιτυχία της Πρωτοβουλίας Belt and Road, η οποία θα αντιμετωπίσει σοβαρά προβλήματα εάν οι πόλεμοι συνεχίσουν να μαστίζουν την περιοχή.
Για να βοηθήσει στην σταθεροποίηση του Κόλπου, ειδικότερα, η Κίνα διαδραμάτισε καταλυτικό ρόλο σε νέα αρύθμιση των διπλωματικών σχέσεων μεταξύ της Σαουδικής Αραβίας και του Ιράν πριν από σχεδόν οκτώ μήνες. Τώρα, η κλιμακούμενη σύγκρουση στο Ισραήλ/Παλαιστίνη και κατά μήκος των ισραηλινών συνόρων με τον Λίβανο έχει προκαλέσει αυξανόμενη ανησυχία στο Πεκίνο για την πιθανότητα ενός ευρύτερου πολέμου. Το Πεκίνο έχει ζητήσει κατάπαυση του πυρός, ακολουθούμενη από μια διαρκή πολιτική διευθέτηση της σύγκρουσης με βάση την εφαρμογή μιας λύσης δύο κρατών για τους Ισραηλινούς και τους Παλαιστίνιους ως την καλύτερη πορεία.
Η πολύπλευρη και περίπλοκη διμερής σχέση της Κίνας και του Ισραήλ έχει εξελιχθεί κατά τη διάρκεια των δεκαετιών. Υπό την εξουσία του προέδρου Μάο Τσετούνγκ (1949-76), η Κίνα υποστήριξε αριστερά και "ριζοσπαστικά" αραβικά καθεστώτα - συγκεκριμένα την Αλγερία, την Αίγυπτο, τη Νότια Υεμένη και τη Συρία - καθώς και εθνικοαπελευθερωτικά κινήματα στη Μέση Ανατολή, συμπεριλαμβανομένου του παλαιστινιακού αγώνα. Αντίθετα, ο Μάο έβλεπε το Ισραήλ ως βάση του δυτικού ιμπεριαλισμού στον αραβικό κόσμο.
Αλλά από τότε που το Πεκίνο και το Τελ Αβίβ συνήψαν διπλωματικές σχέσεις το 1992, οι οικονομικές σχέσεις μεταξύ της Κίνας και του Ισραήλ έχουν ανθίσει σε αμέτρητους τομείς, όπως η τεχνολογία, οι υποδομές, ο τουρισμός, η υγεία, η εκπαίδευση, τα logistics, τα λιμάνια και τα καλλυντικά. Υπάρχει επίσης ιστορικό ανταλλαγής στρατιωτικής τεχνολογίας μεταξύ των δύο χωρών που χρονολογείται από τη δεκαετία του 1980. Οι σινοϊσραηλινές σχέσεις έχουν εμβαθύνει σε σημείο που αξιωματούχοι των ΗΠΑ έχουν πιέσει το Τελ Αβίβ να ψυχράνει τους δεσμούς του με τον ασιατικό γίγαντα.
Παρά τις βαθιές αυτές οικονομικές σχέσεις, ωστόσο, η Κίνα έχει αντιταχθεί στην κατοχή από το Ισραήλ παλαιστινιακών και συριακών εδαφών εκτός των αναγνωρισμένων από τα Ηνωμένα Έθνη συνόρων του και έχει επικρίνει τις προηγούμενες βομβαρδιστικές εκστρατείες του κατά της Γάζας, της Συρίας και του Λιβάνου. Σε αντίθεση με το Ισραήλ, τις Ηνωμένες Πολιτείες και ορισμένα άλλα δυτικά κράτη, η Κίνα έχει αρνηθεί να χαρακτηρίσει τη Χαμάς και τη Χεζμπολάχ ως τρομοκρατικές οργανώσεις, θεωρώντας τις αντίθετα ως νόμιμους εκπροσώπους τμημάτων του πληθυσμού στην Παλαιστίνη και τον Λίβανο.
Το Πεκίνο αντιδρά στην αιφνιδιαστική επίθεση της Χαμάς
Σε απάντηση στην πρωτοφανή εισβολή της Χαμάς στο νότιο Ισραήλ στις 7 Οκτωβρίου και στην ισραηλινή εκστρατεία βομβαρδισμού της Γάζας που ακολούθησε, το Πεκίνο τόνισε τρία βασικά μηνύματα. Πρώτον, καταδίκασε όλες τις επιθέσεις εναντίον αμάχων. Δεύτερον, ζήτησε την επανενεργοποίηση του διαλόγου μεταξύ των αντιμαχόμενων πλευρών. Τέλος, ζήτησε την αποτελεσματική εγκαθίδρυση ενός παλαιστινιακού κράτους που θα βασίζεται παράλληλα με τα σύνορα του Ισραήλ του 1949-67.
"Η Κίνα προσπάθησε να διατηρήσει [την ουδετερότητα], να επικρίνει τις επιθέσεις εναντίον αμάχων και να καλέσει σε αποκλιμάκωση και κατάπαυση του πυρός", δήλωσε ο Yun Sun, συνδιευθυντής του προγράμματος για την Κίνα στο Κέντρο Stimson με έδρα την Ουάσιγκτον, σε συνέντευξή του στην RS. "Οι επιθέσεις της Χαμάς κατά αμάχων είναι ασυγχώρητες. Αλλά για την Κίνα, η παράνομη κατοχή παλαιστινιακών εδαφών από το Ισραήλ είναι επίσης η αιτία των επιθέσεων".
Η αντίδραση της Κίνας στην 7η Οκτωβρίου ήταν παρόμοια με τον τρόπο με τον οποίο το Πεκίνο τοποθετήθηκε μετά την πλήρους κλίμακας εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022, σύμφωνα με ορισμένους εμπειρογνώμονες. "Αν στην Ουκρανία έγινε λόγος για μια "φιλορωσική ουδετερότητα", σε αυτή την περίπτωση πρόκειται για μια "φιλοπαλαιστινιακή ουδετερότητα", σύμφωνα με τον Enrico Fardella, διευθυντή του ChinaMED Project με έδρα την Ιταλία.
"Η ουδετερότητα είναι λειτουργική για τη μεγιστοποίηση της διπλωματικής ευελιξίας [της Κίνας], παρουσιάζοντας τον εαυτό της ως τη μόνη μεγάλη δύναμη που είναι ικανή για διάλογο και με τις δύο πλευρές", δήλωσε στο RS. "Αυτό χρησιμεύει για να κερδίσει τη συναίνεση στο κέντρο (μεταξύ όλων εκείνων των παραγόντων που επικρίνουν την κυβέρνηση [του Μπενιαμίν] Νετανιάχου αλλά ταυτόχρονα αηδιάζουν από τις βιαιότητες της Χαμάς), δείχνοντας την ανωτερότητα της δικής της διπλωματικής δράσης απέναντι στην αμερικανική που είναι αποφασιστικά φιλοϊσραηλινή. Η φιλοπαλαιστινιακή συνιστώσα, από την άλλη πλευρά, χρησιμεύει για να συγκεντρώσει υποστήριξη στην αριστερά, δηλαδή στον φιλοπαλαιστινιακό, αντι-ισραηλινό (και επομένως αντι-αμερικανικό) χώρο εντός και εκτός της Μέσης Ανατολής".
Μπορεί η Κίνα να συμβάλει στην αποκλιμάκωση;
Νωρίτερα φέτος, οι Κινέζοι προσφέρθηκαν να μεσολαβήσουν μεταξύ Ισραηλινών και Παλαιστινίων. Τώρα περισσότερο από ποτέ, η περιοχή θα μπορούσε να επωφεληθεί από έναν εξωτερικό παράγοντα που παίζει έναν αποτελεσματικό ειρηνευτικό ρόλο. Όμως, δεδομένης της προφανής ανικανότητας του Πεκίνου να συγκεντρώσει την απαραίτητη επιρροή για να οδηγήσει τους Ισραηλινούς και τους Παλαιστίνιους σε ειρηνική διευθέτηση, είναι αμφίβολο αν η Κίνα μπορεί να επιτύχει.
"Γνωρίζουμε πως το Πεκίνο θέλει να αποτρέψει την κλιμάκωση της κρίσης, αλλά δε νομίζω ότι διαθέτει αρκετά μέσα για να εκτονώσει την κρίση", δήλωσε ο Nurettin Akçay, του Κέντρου Παγκόσμιων Σπουδών του Πανεπιστημίου της Σαγκάης. Εξήγησε ότι η περιορισμένη επιρροή της Κίνας στο Ισραήλ αποτελεί σημαντικό εμπόδιο για την επιτυχή αποκλιμάκωση της σύγκρουσης αυτής από το Πεκίνο με διπλωματικά μέσα. "Είναι πεποίθησή μου πως η θέση της Κίνας στη Μέση Ανατολή είναι κάπως υπερτιμημένη. Η πραγματική της δύναμη να διαμορφώνει τα γεγονότα στην περιοχή είναι αρκετά περιορισμένη, παρά την οικονομική της επιρροή. Η συνεχιζόμενη κρίση έχει αναδείξει το γεγονός ότι η Κίνα δε διαθέτει την απαραίτητη σκληρή ισχύ για την επιδίωξη των στόχων της", δήλωσε στο RS.
"Νομίζω ότι όλες οι χώρες που ζητούν αποκλιμάκωση θα βοηθήσουν", σημείωσε ο Sun. "Το Πεκίνο έχει σχετικά καλές σχέσεις τόσο με το Ισραήλ όσο και με την Παλαιστίνη, καθώς και με άλλους περιφερειακούς παίκτες. Αλλά αυτές οι καλές σχέσεις δεν μεταφράζονται απαραίτητα σε επιρροή σε ένα τόσο σημαντικό ζήτημα", πρόσθεσε. "Για να υποθέσουμε ότι το Πεκίνο μπορεί να βοηθήσει αποτελεσματικά στην αποκλιμάκωση, πρέπει να υποθέσουμε πως τα μέρη της σύγκρουσης είναι πρόθυμα να αλλάξουν την πορεία τους, κάτι που δε θεωρώ πιθανό σε αυτό το σημείο".
Επιπτώσεις στις σχέσεις ΗΠΑ-Ισραήλ
Το πόσο η συνεχιζόμενη βία στο Ισραήλ-Παλαιστίνη και στο Λίβανο θα επηρεάσει τις σχέσεις της Κίνας με το Ισραήλ δεν είναι σαφές. Τα τελευταία χρόνια, η Κίνα έχει γίνει πιο ομιλητική σχετικά με την παλαιστινιακή υπόθεση, γεγονός που εξυπηρετεί την ενίσχυση της θέσης του Πεκίνου μεταξύ των κυβερνήσεων και των κοινωνιών σε ολόκληρο τον ισλαμικό κόσμο και σε μεγάλο μέρος του Παγκόσμιου Νότου. Αυτό έχει χρησιμεύσει για να διαφοροποιήσει την Κίνα από τις ΗΠΑ και βοηθά το Πεκίνο να παρουσιάσει την Ουάσινγκτον ως τον απομονωμένο παίκτη σε αυτό το ζήτημα, ενώ παράλληλα αντιμετωπίζει τις δυτικές προσπάθειες να χρησιμοποιήσει το αρχείο για τα ανθρώπινα δικαιώματα της Σιντζιάνγκ για να απομακρύνει τις χώρες με μουσουλμανική πλειοψηφία από την Κίνα.
Ενώ οι Κινέζοι και οι Ισραηλινοί έχουν γενικά καταφέρει να διαχωρίσουν τις πολιτικές τους διαφωνίες από τους οικονομικούς τους δεσμούς τα τελευταία χρόνια, η ολοένα και πιο φιλοπαλαιστινιακή θέση της Κίνας έχει τη δυνατότητα να δημιουργήσει σημαντικό εκνευρισμό στις διμερείς σχέσεις. Και ενώ ο Νετανιάχου φλέρταρε νωρίτερα φέτος με την ιδέα να ταξιδέψει στην Κίνα και να συναντηθεί με τον πρόεδρο Σι Τζινπίνγκ μπροστά στην κριτική της κυβέρνησης Μπάιντεν για την ακροδεξιά εσωτερική ατζέντα του Ισραηλινού ηγέτη, μια τέτοια επίδειξη προκλητικότητας και ανεξαρτησίας φαίνεται εξαιρετικά απίθανη, δεδομένης τόσο της ισχυρής υποστήριξης της Ουάσινγκτον προς το Ισραήλ στην τρέχουσα σύγκρουση όσο και της πιο φιλοπαλαιστινιακής θέσης του Πεκίνου.