 |
| Photo: Public domain |
Erkin Oncan - strategic-culture.su / Παρουσίαση Freepen.gr
Επί του παρόντος, η Ευρώπη παλεύει με την κλιμάκωση των τιμών της ενέργειας που προέρχονται από την ουκρανική κρίση και τις αντιρωσικές κυρώσεις. Επιπλέον, η αναταραχή που τροφοδοτείται από τους περιορισμούς των σιτηρών της Ουκρανίας στις ευρωπαϊκές χώρες, την επιδείνωση της οικονομίας, το συνεχιζόμενο μεταναστευτικό κύμα και τις προκλήσεις που παρουσιάζει συνεχίζουν να είναι πιεστικά ζητήματα που αναμένουν επίλυση. Εν τω μεταξύ, οι ενέργειες του Ισραήλ στη Γάζα και οι υποστηρικτικές δηλώσεις των ΗΠΑ περιπλέκουν περαιτέρω τα πράγματα για την Ευρώπη.
Παρά τις ελπίδες ότι μια επίλυση στη σύγκρουση Ισραήλ-Παλαιστίνης θα μπορούσε να μετατοπίσει την Ουκρανία από το προσκήνιο, οι Ευρωπαίοι ηγέτες αναμένεται να αντιμετωπίσουν και τις δύο κρίσεις ταυτόχρονα, με ελάχιστες εξαιρέσεις όπως η Ισπανία. Παραθέτοντας τον Πρωθυπουργό του Βελγίου Alexander De Croo, ο οποίος παρατήρησε: «Είναι προφανές ότι η σύγκρουση στη Μέση Ανατολή ρίχνει σκιά στα γεγονότα στην Ουκρανία», το Politico αναμένει πως οι ηγέτες της ΕΕ θα επιβεβαιώσουν την ικανότητά τους να αντιμετωπίσουν ταυτόχρονα τις συγκρούσεις στην Ουκρανία και στη Μέση Ανατολή.
Δεν περιορίζεται μόνο στην Ουκρανία και το Ισραήλ. Αποκαλύφθηκαν επίσης σχέδια έγχρωμης επανάστασης στο Κοσσυφοπέδιο-Σερβία, τρέχοντα ζητήματα στη Γεωργία, μια αναμενόμενη πολιτική κρίση στην Αρμενία λόγω των ενεργειών του Αζερμπαϊτζάν στο Καραμπάχ και της πολιτικής πίεσης στα κόμματα της αντιπολίτευσης στη Μολδαβία, μεταξύ άλλων ανησυχιών.
Είναι προφανές ότι όλα αυτά τα ζητήματα συνδέονται με ανεπίλυτες κρίσεις στην περιοχή της πρώην ΕΣΣΔ και αποτελούν, σε ένα ευρύτερο πλαίσιο, μέρος της στρατηγικής των Ηνωμένων Πολιτειών να περικυκλώσουν τη Ρωσία.
Εν τω μεταξύ, η Ευρώπη αντιμετωπίζει άμεσα τις συνέπειες αυτών των εξελίξεων, οι οποίες ευθυγραμμίζονται με τα ευρύτερα συμφέροντα των Ηνωμένων Πολιτειών στην παγκόσμια σκηνή, ενώ παράλληλα προσπαθεί να ενισχύσει τη δική της γεωπολιτική επιρροή.
Ποια είναι η πρακτική αξία αυτών των εξελίξεων; Στην πρόσφατη Σύνοδο Κορυφής των Ηγετών της ΕΕ, ο Γερμανός Καγκελάριος Όλαφ Σολτς εξέφρασε την ικανοποίησή του για την ενιαία στάση των κρατών μελών της ΕΕ στη σύγκρουση Ισραήλ-Παλαιστίνης.
Ωστόσο, οι σύμμαχοι της Ουκρανίας στην περιοχή της Βαλτικής έχουν διαφορετική προοπτική, θεωρώντας τη σύγκρουση στο Ισραήλ ως αντιπερισπασμό. Ο υπουργός Εξωτερικών της Λιθουανίας Gabrielius Landsbergis τόνισε ότι, από την άποψή τους, η Ουκρανία έχει προτεραιότητα ως η πρωταρχική σύγκρουση, δεδομένης της εγγύτητάς της στα σύνορά τους.
Οι συνέπειες της σύγκρουσης αποκάλυψαν την έλλειψη συναίνεσης στην Ευρώπη, σε αντίθεση με τη δήλωση του Scholz. Οι εκθέσεις αναφέρουν πως η αναπτυξιακή βοήθεια της ΕΕ προς τους Παλαιστίνιους ανεστάλη μονομερώς αρχικά, αλλά αργότερα, ανακοινώθηκε ότι η βοήθεια θα υπόκειται σε εξέταση και όχι σε αναστολή.
Η επίσκεψη της προέδρου φον ντερ Λάιεν στο Ισραήλ δέχτηκε κριτική από την ευρωπαϊκή κοινή γνώμη, με κάποιους να την εκλαμβάνουν ως μονόπλευρη. Ο Τζέιμς Μοράν του Κέντρου Μελετών Ευρωπαϊκής Πολιτικής εξήγησε ότι οι εσωτερικές διαφωνίες προέρχονται από τη σύγχυση που επικρατούσε τις τελευταίες εβδομάδες.
Η έλλειψη συναίνεσης ήταν εμφανής ακόμη και στην επιλογή της ορολογίας, χωρίς να επετεύχθη συμφωνία για την «κατάπαυση του πυρός» κατά τη σύνοδο κορυφής των ηγετών της ΕΕ. Ενώ ορισμένες χώρες, κυρίως η Ισπανία, χρησιμοποίησαν τον όρο «κατάπαυση του πυρός», η Γερμανία προτιμούσε φράσεις όπως «ανθρωπιστική παύση».
Σύμφωνα με το Politico, το Βερολίνο στοχεύει να αποφύγει να φανεί ότι περιορίζει το δικαίωμα του Ισραήλ στην αυτοάμυνα λόγω της ιστορικής κληρονομιάς του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Ωστόσο, αυτό εγείρει ερωτήματα σχετικά με το βαθμό στον οποίο αυτή η κληρονομιά συσκοτίζει τις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων του Ισραήλ στην Παλαιστίνη.
Η παλαιστινιακή αντίσταση της Χαμάς, που παίρνει νέα τροπή με τα γεγονότα του Αλ Άκσα, αποτελεί σημαντική απειλή για τα συμφέροντα των ΗΠΑ, παρόμοια με την κρίση της Ουκρανίας. Επιπλέον, αυτή η επιχείρηση έχει θέσει σε αναμονή τις προσπάθειες εξομάλυνσης του Ισραήλ με τον αραβικό κόσμο, ιδιαίτερα τη Σαουδική Αραβία.
Σε αυτό το πολιτικό κλίμα, οι Ευρωπαίοι ηγέτες φαίνεται να βασίζουν τη θέση τους στο να σώσουν ό,τι μπορούν ενώ οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι το πιο ενδιαφερόμενο μέρος στην περιοχή. Ακόμη και ζητήματα που μπορεί να φαίνονται ξεκάθαρα, όπως η «διακοπή επιθέσεων εναντίον αμάχων» και η «παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας στην περιοχή», μπορεί να γίνουν πολύπλοκα ζητήματα στα μάτια των Ηνωμένων Εθνών.
Αρκετοί παράγοντες συμβάλλουν στο να διατηρούν οι Ευρωπαίοι ηγέτες μια σχετικά σιωπηλή στάση απέναντι στο Ισραήλ. Ενώ η «αντιρωσική ενότητα» αυξήθηκε μετά την επιχείρηση της Ρωσίας στην Ουκρανία, εξακολουθούν να υπάρχουν ανησυχίες σχετικά με την ανάληψη του βάρους μιας δεύτερης σύγκρουσης στην Ευρώπη και την αυξημένη απειλή επιθέσεων στα ευρωπαϊκά σύνορα λόγω της έντονης μετανάστευσης.
Αυτές οι ανησυχίες επιδεινώνονται από μεγάλης κλίμακας διαδηλώσεις που οργανώθηκαν στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες τις πρώτες ημέρες της σύγκρουσης. Σε συνδυασμό με τον αυξημένο κίνδυνο κοινωνικής αναταραχής που προέρχεται από την οικονομική κρίση που σχετίζεται με την κατάσταση στην Ουκρανία, η Ευρώπη αντιμετωπίζει το ενδεχόμενο σημαντικών πολιτικών αναταραχών, μια προοπτική που ανησυχεί τους Ευρωπαίους ηγέτες.
Επιπλέον, η κατάσταση της Ουκρανίας απέχει πολύ από τη βέλτιστη. Ο Luigi Scazzieri από το Κέντρο για την Ευρωπαϊκή Μεταρρύθμιση, μιλώντας στο Politico, τόνισε την πρόκληση της διαχείρισης και των δύο συγκρούσεων. Σημείωσε, «Η ΕΕ θα χρειαστεί να μοιράσει την προσοχή της και τους οικονομικούς της πόρους μεταξύ της Ουκρανίας και της Γάζας. Η Ουκρανία ενδέχεται να λάβει λιγότερη εστίαση, γεγονός που καθιστά δύσκολο για την ΕΕ να συμφωνήσει για σημαντική μακροοικονομική και στρατιωτική βοήθεια για το Κίεβο.
Ένας αξιωματούχος της ΕΕ, που προτίμησε να διατηρήσει την ανωνυμία του, εξέφρασε την ανησυχία του, δηλώνοντας: «Πρόκειται για μια ανοιχτή σύγκρουση που επηρεάζει την ευρωπαϊκή κοινωνία στο σύνολό της και υποκινεί αναταραχές σε πολλές ευρωπαϊκές πόλεις».
Είναι προφανές ότι οι αναμενόμενες διαδηλώσεις στις ευρωπαϊκές πόλεις, που αναφέρονται ως «αναταραχές», συνδέονται στενά με την αυξανόμενη μουσουλμανική κοινότητα και τον πληθυσμό των μεταναστών στην Ευρώπη. Αυτή η δυναμική συμβάλλει στην ενίσχυση των ακροδεξιών κινημάτων.
Αναμφισβήτητα, ένας από τους πιο σημαντικούς καταλύτες για την άνοδο των ακροδεξιών ιδεολογιών στην Ευρώπη είναι η οικονομία. Τα ακροδεξιά αισθήματα στην Ευρώπη βρίσκονται σε έξαρση, ιδιαίτερα στον απόηχο της περίφημης οικονομικής κρίσης του 2008. Γεγονότα όπως η Αραβική Άνοιξη το 2011, που προκάλεσαν μεταναστευτικά κινήματα, το ουκρανικό πραξικόπημα του Μαϊντάν το 2014, το Brexit και η πανδημία του COVID-19 στις 31 Δεκεμβρίου 2020, έχουν τροφοδοτήσει όλα μια συλλογική αναζήτηση για ασφάλεια, σταθερότητα και ευημερία μεταξύ των Ευρωπαίων.
Τα αριστερά και τα σοσιαλιστικά κινήματα, που αναμένεται να αντιμετωπίσουν αυτή την κοινωνική λαχτάρα, δεν ήταν ισχυρά στην Ευρώπη. Κατά την εποχή του Ψυχρού Πολέμου, τόσο η Ευρώπη όσο και η Αμερική έγιναν μάρτυρες της αποδυνάμωσης και της περιθωριοποίησης των σοσιαλιστικών αριστερών κινημάτων απέναντι στην ΕΣΣΔ. Στον δυτικό κόσμο, συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ, υπάρχει έλλειψη μιας ισχυρής σοσιαλιστικής αριστεράς ικανής να υπερασπιστεί τις απαιτήσεις «εκτός του κυρίαρχου ρεύματος». Οι νεοφιλελεύθερες πολιτικές, που κάποτε θεωρούνταν αριστερές, έχουν γίνει η κύρια πολιτική ατζέντα. Κατά συνέπεια, χωρίς βιώσιμη δύναμη να καθοδηγήσει τις μάζες σε αναζήτηση σταθερότητας και ασφάλειας προς την αριστερά, εθνικιστικές και ακροδεξιές ιδεολογίες έχουν καλύψει το κενό.
Δεν υπάρχουν αριστερές ομάδες στην Ευρώπη που να επιχειρούν να αντιμετωπίσουν αυτήν την τάση; Σίγουρα, υπάρχουν, αλλά η πολιτική τους επιρροή είναι περιορισμένη, αντιμετώπισαν σταδιακή αποδυνάμωση με τα χρόνια, κατηγορήθηκαν ως πράκτορες της KGB κατά τη σοβιετική εποχή και τώρα συχνά χαρακτηρίζονται ως πράκτορες του Κρεμλίνου.
Συνοψίζοντας, η άνοδος των ακροδεξιών κινημάτων στην Ευρώπη αντικατοπτρίζει μια κρίση εντός της καπιταλιστικής τάξης, με ταυτόχρονες προκλητικές ενέργειες στην Ουκρανία, το Ισραήλ, τον Καύκασο, ακόμη και την περιοχή της Ασίας-Ειρηνικού με στόχο την αντιμετώπιση αυτής της κρίσης.
Η έννοια της καπιταλιστικής κρίσης έχει συζητηθεί εκτενώς. Επί του παρόντος, η νεοφιλελεύθερη πολιτική εξίσωση, με επικεφαλής τις ΗΠΑ, η οποία περιλαμβάνει εξωτερικές και εσωτερικές συγκρούσεις, έχει φτάσει σε αδιέξοδο. Η αναμονή των υφέσεων της αγοράς, του πληθωρισμού και των ενεργειακών κρίσεων, σε συνδυασμό με τους πολέμους σε χώρες του τρίτου κόσμου και την Ανατολική Ευρώπη, την καλλιέργεια τζιχαντιστικών και φασιστικών οργανώσεων και την εκμετάλλευση των πόρων σε αυτές τις περιοχές έχουν οδηγήσει σε σημαντικά κύματα μετανάστευσης.
Σε μια κατάσταση όπου η συλλογική Δύση διατηρεί ισχυρή παγκόσμια πολιτική και οικονομική επιρροή, οι εσωτερικές κρίσεις επηρεάζουν κατά κύριο λόγο τον γενικό πληθυσμό. Σε ένα τέτοιο σενάριο, τα έθνη που υποστηρίζουν την πολυπολικότητα, την σταθερότητα και την ασφάλεια αντιμετωπίζουν απειλές στρατιωτικής περικύκλωσης, πραξικοπημάτων και έγχρωμων επαναστάσεων.