Αλί Ντιντσέρ* - turkishminute.com / Παρουσίαση Freepen.gr
Στην πραγματικότητα, το μεγαλύτερο μέρος της εγχώριας αντίθεσής του (αν μπορούμε να το πούμε έτσι) ήταν πολύ πιο έντονο για την κρίση. Αν και μια αγανακτισμένη αντιπολίτευση εναντίον της συνετής κυβέρνησης είναι κάπως φυσιολογική στο πλαίσιο των εξωτερικών υποθέσεων μιας κανονικής δημοκρατίας, μπορεί να φαίνεται άγνωστη για τον Ερντογάν, ο οποίος έχει κάνει καριέρα εκμεταλλευόμενος κάθε ευκαιρία να επιπλήξει το Ισραήλ για να κερδίσει πόντους δημοτικότητας στο εσωτερικό.
Για να ανακεφαλαιώσουμε το ιστορικό του, ο Ερντογάν αποχώρησε από μια συνάντηση του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ το 2009 αφού επέπληξε τον τότε πρόεδρο του Ισραήλ Σιμόν Πέρες στον αέρα, ενέκρινε έναν φιλοπαλαιστινιακό στολίσκο που ξεκίνησε το 2010 για να παράσχει βοήθεια σε μια αποκλεισμένη Γάζα και τελικά υπέστη μια θανατηφόρα επιδρομή από το ισραηλινό ναυτικό και απάντησε στο περιστατικό μειώνοντας σημαντικά τις διπλωματικές σχέσεις με το Τελ Αβίβ.
Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια, είχε ακολουθήσει μια λιγότερο πομπώδης πορεία για την αποκατάσταση των δεσμών όχι μόνο με το Ισραήλ αλλά και με ορισμένες πρωτεύουσες της περιοχής με τις οποίες είχε κάψει προηγουμένως γέφυρες. Το 2016 δέχτηκε μια διευθέτηση 20 εκατομμυρίων δολαρίων από το Ισραήλ για να εξομαλύνει το περιστατικό του στολίσκου. Όταν η ισλαμιστική ΜΚΟ που βρισκόταν πίσω από την πρωτοβουλία επέκρινε τη συμφωνία, στην πραγματικότητα την αποκήρυξε (αληθινή ιστορία), μετατρέποντάς τη σε μια προειδοποιητική ιστορία για όποιον σκέφτεται να συνεργαστεί μαζί του.
Αυτός ο νέος συμφιλιωτικός προσανατολισμός της εξωτερικής πολιτικής είναι μέρος του λόγου για τον οποίο η στιγμή της κλιμάκωσης της Γάζας ήταν δυσοίωνη για τον Ερντογάν. Την τελευταία δεκαετία, η αιχμή του έδειξε τους περιορισμούς της Τουρκίας στην περιοχή. Δεν κατάφερε να εξασφαλίσει την ανατροπή του Αλ Άσαντ της Συρίας. Δεν κατάφερε να υπονομεύσει τη διεθνή αναγνώριση του Αλ-Σίσι, ο οποίος ανέλαβε την εξουσία στην Αίγυπτο το 2013 κάνοντας πραξικόπημα κατά των ισλαμιστών συμμάχων του. Επίσης, απέτυχε να προσελκύσει σημαντικούς και βιώσιμους οπαδούς μεταξύ των αραβικών πληθυσμών μέσω της επίθεσης του στο Ισραήλ.
Το χειρότερο είναι ότι η Άγκυρα έχει αρχίσει τα τελευταία χρόνια να μετράει τις συνέπειες αυτής της αστοχίας μέσω νέων περιφερειακών συμφωνιών που την αποκλείουν ρητά ή, σε ορισμένες περιπτώσεις, σχεδιάζονται εναντίον της. Αυτό περιλαμβάνει σχέδια για ενεργειακή συνεργασία μεταξύ Ελλάδας, Κύπρου και Ισραήλ, καθώς και έναν οικονομικό διάδρομο Ινδίας-Μέσης Ανατολής-Ευρώπης που ανακοίνωσε ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν στο περιθώριο της συνόδου κορυφής της G20 τον περασμένο μήνα ως πιθανή εναλλακτική λύση στην Πρωτοβουλία Belt and Road της Κίνας.
Εκτός από τις δουλειές της με την ΕΕ που βασίζονται στον εκβιασμό μέσω μεταναστών και την επικερδή ουδετερότητά της στον πόλεμο στην Ουκρανία, η Τουρκία είναι γενικά απομονωμένη σε διπλωματικό επίπεδο και ο Ερντογάν μάλλον το γνωρίζει αυτό. Μέχρι στιγμής στην κρίση της Γάζας, κατάφερε να πατήσει φρένο και να αποφύγει την εμπρηστική ρητορική. Το ερώτημα είναι πόσο γερά είναι τα φρένα του αφού ενδέχεται να δοκιμαστούν περαιτέρω τις επόμενες μέρες, ανάλογα με την πορεία αυτής της σύγκρουσης.
Προς τιμή του, έκανε μια αριστοτεχνική δουλειά στο θέατρο της Ουκρανίας, πουλώντας οπλισμένα drones στο Κίεβο από τη μια και παρέχοντας ανακούφιση από τις κυρώσεις στη Μόσχα από την άλλη, και μεσολάβησε σε συμφωνίες σιτηρών και ανταλλαγές κρατουμένων, αποφεύγοντας επιτυχώς την οργή τόσο του Πούτιν όσο και των δυτικών πρωτευουσών ταυτόχρονα.
Ωστόσο, υπάρχουν μερικοί παράγοντες που κάνουν δυνατούς τους ακροβατικούς του στην Ουκρανία, και αυτοί δεν υπάρχουν στο ισραηλινο-παλαιστινιακό θέατρο.
Πρώτον, η τουρκική κοινή γνώμη ενδιαφέρεται ελάχιστα έως καθόλου για τον πόλεμο της Ουκρανίας, το οποίο δίνει πλήρη δυνατότητα ελιγμών στην κυβέρνηση.
Δεύτερον, η Τουρκία έχει γίνει γενικά αποδεκτή και εκτιμάται ως μεσολαβητής μεταξύ των εμπόλεμων δυνάμεων και ως ένα πίσω κανάλι προς τη Μόσχα, μεταξύ άλλων από ορισμένες κυβερνήσεις του δυτικού μπλοκ.
Τρίτον, ενώ ο Ερντογάν προσφέρει στον Πούτιν κερκόπορτες που του επιτρέπουν να παρακάμψει τις δυτικές κυρώσεις, ενεργεί επίσης ως αντίβαρο στην περιφερειακή επιρροή της Ρωσίας σε άλλα μέτωπα όπως ο Νότιος Καύκασος, η Συρία και η Λιβύη.
Τέλος, η σύγκρουση στην Ουκρανία βυθίζεται σε ένα στρατιωτικό αδιέξοδο, το οποίο τείνει να μετριάσει την παγκόσμια πόλωση που σχετίζεται με αυτήν. Επιπλέον, η ρήτρα συλλογικής άμυνας του ΝΑΤΟ χρησιμεύει ως προπύργιο έναντι πιθανών περιφερειακών διαρροών. Εκτός από μια σημαντική αλλαγή στην στρατιωτική ισορροπία, ο πόλεμος φαίνεται να μετατρέπεται σε μια από τις κλασικές παγωμένες συγκρούσεις του πρώην Σοβιετικού κόσμου.
Αντίθετα, η συντριπτική πλειοψηφία του τουρκικού κοινού επενδύεται συναισθηματικά στην ισραηλινο-παλαιστινιακή σύγκρουση λόγω ορισμένων παραγόντων, όπως η έκθεση σε πολυετείς ταραχές του Ερντογάν εναντίον του Τελ Αβίβ, οι θρησκευτικές συμπάθειες, οι αριστερές ευαισθησίες, τα αντιδυτικά αισθήματα και για ορισμένα τμήματα του πληθυσμού, ο αντισημιτισμός.
Ενώ η κυβέρνηση του Ερντογάν έχει τον πλήρη έλεγχο των παραδοσιακών μέσων ενημέρωσης και τον μερικό έλεγχο των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, μια αξιοσημείωτη διαμαρτυρία την περασμένη εβδομάδα έδειξε πως το Ιράν ενδέχεται να έχει πληρεξούσιους στην Τουρκία που λειτουργούν εκτός κυβερνητικού ελέγχου και ασκούν κάποιο βαθμό επιρροής. Μετά την είδηση για μια επίθεση σε νοσοκομείο της Γάζας, ένα φαινομενικά οργανωμένο πλήθος διαδηλωτών συγκεντρώθηκε αμέσως έξω από έναν σταθμό ραντάρ του ΝΑΤΟ στην ανατολική Τουρκία και αντιμετώπισε τις δυνάμεις ασφαλείας που το προστατεύουν. Ο σταθμός είναι πολύ λιγότερο γνωστός στο ευρύ κοινό σε σύγκριση με την αμερικανική αεροπορική βάση στο İncirlik και ιδρύθηκε ειδικά για να παρέχει προστασία στα μέλη του ΝΑΤΟ έναντι των βαλλιστικών πυραύλων του Ιράν.
Σε αντίθεση με τον πόλεμο στην Ουκρανία, δε φαίνεται να διατίθεται ρόλος διαμεσολαβητή για τον Ερντογάν στη Γάζα, καθώς η θέση έχει ήδη καλυφθεί από το Κατάρ. Για να είμαστε ξεκάθαροι, ακόμη και απουσία του Κατάρ, δεν θα ήταν κατάλληλος για αυτόν τον ρόλο σε κανένα επίπεδο. Παρά την πολιτική του τέρψη με τη Χαμάς, δεν είναι σαφές εάν ασκεί πραγματική επιρροή στην μαχητική ομάδα. Από την πλευρά του Ισραήλ, είναι πολύ απίθανο να γίνει δεκτός ως ειρηνοποιός, δεδομένου του ταραχώδους ιστορικού του. Με τη γοητευτική του επίθεση στη Δύση να λαμβάνει αμυδρό ενδιαφέρον, ο Ερντογάν μπορεί να μπει στον πειρασμό να επιστρέψει σε κατάσταση κλιμάκωσης ως τρόπος να υπονομεύσει τις Συμφωνίες του Αβραάμ, μια αραβο-ισραηλινή πρωτοβουλία εξομάλυνσης που άνοιξε το δρόμο για ενεργειακούς διαδρόμους που αποκλείουν την Άγκυρα.
Μια άλλη παγίδα είναι το σενάριο στο οποίο οι προσπάθειες των ΗΠΑ για τον περιορισμό της κρίσης αποτυγχάνουν και η σύγκρουση επεκτείνεται για να συμπεριλάβει τον Λίβανο και κατ' επέκταση το Ιράν. Με τη θέση του μεσολαβητή να έχει ήδη απομακρυνθεί από το τραπέζι, ο Ερντογάν θα μπορούσε να δυσκολευτεί να καθίσει πίσω και να δει την Τεχεράνη να γίνεται πρωταθλητής του παλαιστινιακού αγώνα.
Νωρίτερα φέτος, ο Ερντογάν εξασφάλισε άλλη μια εκλογική νίκη και άλλαξε υπουργό Εξωτερικών σε ένα μετεκλογικό ανασχηματισμό του υπουργικού συμβουλίου. Ο Μεβλούτ Τσαβούσογλου, ένας τακτικός υπήκοος του κυβερνώντος κόμματος και ένας μη χαρισματικός yes-man χωρίς διακριτό δόγμα εξωτερικής πολιτικής, αντικαταστάθηκε από τον πρώην αρχηγό πληροφοριών Χακάν Φιντάν, μια σκοτεινή προσωπικότητα που από την αρχή της δημόσιας καριέρας του θεωρείτο ύποπτος ότι είχε δεσμούς με το Ιράν. Μέχρι στιγμής, ο Φιντάν ήταν πιο φωνητικός από τον Ερντογάν για τη Γάζα, και ορισμένες από τις δηλώσεις του συνόδευαν ακόμη και την εχθρότητα προς την Ουάσιγκτον, DC, και απηχούσαν τα σημεία συζήτησης της Τεχεράνης. Ενώ μπορούμε να υποθέσουμε πως ο Ερντογάν θα έχει τον τελευταίο λόγο για την εξωτερική πολιτική όσο είναι πρόεδρος, αξίζει να σημειωθεί ότι ο Φιντάν είναι πιο ισχυρή προσωπικότητα από τον προκάτοχό του και θεωρείται πιθανός διάδοχος του θρόνου.
Υπάρχουν επίσης λόγοι για τους οποίους μπορούμε να περιμένουμε από τον Ερντογάν να παραμείνει στις ράγες.
Παρόλο που η Τουρκία οδεύει προς τις τοπικές εκλογές, οι οποίες έχουν προγραμματιστεί για τις αρχές του επόμενου έτους, ο Τούρκος αυταρχικός φαίνεται να είναι σίγουρος για μια ακόμη νίκη και μπορεί να μην χρειάζεται απαραίτητα το Ισραήλ ως εκλογικό σάκο του μποξ. Από την ήττα της στις προεδρικές και κοινοβουλευτικές εκλογές το Μάιο, η αντιπολίτευση έχει καταρρεύσει και η κριτική της για το Ισραήλ μοιάζει με μια ακόμη αξιολύπητη απόπειρα εξευτελισμού του συντηρητικού εκλογικού σώματος του Ερντογάν.
Κάτω από το φαινομενικά ανεξέλεγκτο βιτριόλι του, ο Τούρκος πρόεδρος είναι ένας πραγματιστής υπολογιστής με έντονη αίσθηση αυτοσυντήρησης. Η αναζήτησή του για επισκευή γεφυρών στην περιοχή και με τη Δύση προέρχεται από μια ρεαλιστική εκτίμηση του κόστους του προηγούμενου ρεβιζιονισμού του και μια νηφάλια αναγνώριση των γεγονότων στο έδαφος.
Η εικασία μου είναι ότι ο Ερντογάν θα θέλει πρώτα να δει πού πηγαίνει αυτό πριν καταλήξει σε μια σαφή πολιτική. Και όσο απογοητευμένος και αν είναι με την κυβέρνηση Μπάιντεν, είναι απίθανο να δοκιμάσει την αποφασιστικότητα των ΗΠΑ να προστατεύσουν το Ισραήλ από μια εχθρότητα σε ολόκληρη την περιοχή, λαμβάνοντας υπόψη το γεγονός πως η κυβέρνησή του υποβάθμισε πρόσφατα ένα περιστατικό στο οποίο αμερικανικά μαχητικά αεροσκάφη κατέρριψαν ένα τουρκικό UAV πάνω από τη Συρία.
*Ο Αλί Ντιντσέρ εργαζόταν στο παρελθόν στο τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών.