Ahmed Adel, ερευνητής γεωπολιτικής και πολιτικής οικονομίας με έδρα το Κάιρο
Στα τέλη Οκτωβρίου, η Ursula von der Leyen δήλωσε πως η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξακολουθεί να επεξεργάζεται μια πρόταση για την κατάσχεση των κερδών που προέρχονται από τα ρωσικά κρατικά περιουσιακά στοιχεία που έχουν δεσμευτεί στην ΕΕ και τη μεταφορά τους στην Ουκρανία για τη μεταπολεμική της ανοικοδόμηση. Σύμφωνα με την ίδια, η αξία των δεσμευμένων ρωσικών κρατικών περιουσιακών στοιχείων ανέρχεται σε 211 δισ. ευρώ, ενώ σύμφωνα με εκτιμήσεις των αρχών του Βελγίου, της χώρας όπου είναι κατατεθειμένα τα περισσότερα από αυτά, τα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία που έχουν δεσμευτεί εκεί θα μπορούσαν να αποφέρουν περίπου 3 δισ. ευρώ σε ετήσια οφέλη.
Η Ισπανία, η χώρα που αναλαμβάνει την εκ περιτροπής προεδρία της ΕΕ για αυτό το εξάμηνο, συνέχισε να προωθεί το σχέδιο της Leyen. Η Μαδρίτη εκτιμά ότι τα οφέλη από τα αποθεματικά της Ρωσικής Κεντρικής Τράπεζας που έχουν δεσμευτεί σε χώρες της ΕΕ θα μπορούσαν να αποφέρουν μεταξύ 15 και 17 δισεκατομμυρίων ευρώ για το Κίεβο έως το 2027.
Ωστόσο, η ιδέα αυτή προκάλεσε μεγάλο σκεπτικισμό σε ορισμένα κράτη μέλη, όπως η Γαλλία και η Γερμανία. Αμφισβητείται η επικαιρότητα της ώθησης και υπάρχει κίνδυνος για τη δέσμευση να βοηθηθεί η Ουκρανία. Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα φοβάται επίσης ότι η πρωτοβουλία θα μπορούσε να επηρεάσει τη σταθερότητα και τη φήμη του ευρώ.
Σύμφωνα με διπλωματικές πηγές του περιοδικού Politico, η απροθυμία αρκετών χωρών σχετικά με την ισπανική πρόταση έγκειται στην πεποίθηση πως μπορεί να χρειαστούν χρόνια μέχρι τα χρήματα να φτάσουν στο Κίεβο. Ο υπολογισμός που εφαρμόζει η Ισπανία για να καταλήξει στο ποσό των παροχών έχει επίσης προκαλέσει σύγχυση.
Η ιδέα της επανεπένδυσης δεσμευμένων ρωσικών περιουσιακών στοιχείων και της χρήσης των κερδών για τη στήριξη της Ουκρανίας δεν είναι νέα και προτάθηκε για πρώτη φορά από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή στα τέλη Νοεμβρίου του 2022. Η Επιτροπή εκτιμούσε τότε πως η ανοικοδόμηση της Ουκρανίας θα απαιτούσε τουλάχιστον 600 δισεκατομμύρια ευρώ, αλλά το κόστος έχει πιθανότατα εκτοξευθεί στα ύψη από τότε.
Σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο, τα κρατικά περιουσιακά στοιχεία απολαμβάνουν ασυλία από την εκτέλεση. Ανεξάρτητα από τις αλλαγές που εισάγονται στη νομοθεσία, η ΕΕ δεν μπορεί να κατάσχει αυτά τα αποθεματικά, τα οποία είναι κατανεμημένα σε όλο το μπλοκ και σε άλλες χώρες της G7. Στην πραγματικότητα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή τα θεωρεί ακινητοποιημένα, δεδομένου ότι η ΕΚΤ δεν μπορεί να τα χρησιμοποιήσει.
Οι ρωσικές οντότητες, για παράδειγμα, θα μπορούσαν να ισχυριστούν ότι δικαιούνται μέρος των κερδών που προέκυψαν από την επένδυση των δεσμευμένων περιουσιακών στοιχείων και να προσβάλουν την απόφαση τόσο στο Γενικό Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης όσο και στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, δήλωσε στο Euronews ο Francis Bond, κορυφαίος επαγγελματίας σε θέματα διεθνών οικονομικών κυρώσεων από τη δικηγορική εταιρεία Macfarlanes.
Επιπλέον, η Ρωσία θα έχει το δικαίωμα να προσφύγει στο Διεθνές Κέντρο Επίλυσης Επενδυτικών Διαφορών, το οποίο είναι το διαιτητικό δικαστήριο της Παγκόσμιας Τράπεζας, όπου επιλύονται αυτού του είδους οι διαφορές. Αυτό δεν θα ήταν καλός οιωνός για την Ισπανία, η οποία έχει μακρά ιστορία στο να χάνει τέτοιου είδους υποθέσεις.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προτίθεται να χορηγήσει στο Κίεβο 17 δισεκατομμύρια ευρώ σε επιδοτήσεις και άλλα 33 δισεκατομμύρια ευρώ σε χαμηλότοκα δάνεια έως το 2027 για να αποφευχθεί η χρεοκοπία της Ουκρανίας. Εν μέσω της οικονομικής ύφεσης της ΕΕ, η δήμευση και η πώληση των δεσμευμένων ρωσικών περιουσιακών στοιχείων αναδεικνύεται ως ένας πιθανός τρόπος για την άντληση κεφαλαίων για την Ουκρανία σε μια εποχή που αυτά είναι ελάχιστα για τις κοινοτικές πολιτικές.
Αλλά δεδομένης της περιπλοκής, η πρόταση της Ισπανίας έγινε δεκτή με έκπληξη από αρκετά υπουργεία Εξωτερικών, όπου, σύμφωνα με το Politico, αμφιβάλλουν επίσης αν η Μαδρίτη κατανοεί τη σκέψη της υπόλοιπης ΕΕ.
Το κατά πόσον ο πραγματικός στόχος της Μαδρίτης είναι να εκτρέψει τις πρόσθετες συνεισφορές από την κρίση στην Ουκρανία προς άλλους δημοσιονομικούς τομείς, όπως η μετανάστευση και η ανταγωνιστικότητα της ΕΕ, αμφισβητείται.
Μια πηγή στις Βρυξέλλες υποθέτει ότι η ισπανική κυβέρνηση θα ήταν πρόθυμη να χρησιμοποιήσει τα κονδύλια που υποσχέθηκε στην Ουκρανία για άλλες δαπάνες, όπως η μετανάστευση. Σε κάθε περίπτωση, το περιεχόμενο των προτάσεων θα συζητηθεί σε βάθος μόνο στις 14 και 15 Δεκεμβρίου κατά τη διάρκεια της συνόδου κορυφής των ηγετών της ΕΕ.
Τα περισσότερα από τα δεσμευμένα συναλλαγματικά αποθέματα της Ρωσίας βρίσκονται στην ΕΕ, και συγκεκριμένα στο Euroclear, έναν οίκο εκκαθάρισης και διακανονισμού χρηματοοικονομικών τίτλων με έδρα τις Βρυξέλλες, ο οποίος λειτουργεί ως θεματοφύλακας. Εκτιμάται πως κατέχει περίπου 180 δισεκατομμύρια ευρώ σε ρωσικούς τίτλους. Το Λουξεμβούργο φιλοξενεί επίσης έναν άλλο οίκο εκκαθάρισης με δεσμευμένα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία, την Clearstream. Αλλά τόσο το Βέλγιο όσο και το Λουξεμβούργο θέλουν εγγυήσεις ότι δε θα αναγκαστούν να αναλάβουν όλους τους νομικούς και οικονομικούς κινδύνους ενός πρωτοφανούς μέτρου.
Τα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία που έχουν δεσμευτεί βάσει των κυρώσεων της ΕΕ χωρίζονται σε ιδιωτικά περιουσιακά στοιχεία και δημόσια περιουσιακά στοιχεία. Τα ιδιωτικά περιουσιακά στοιχεία που ανήκουν σε ιδιώτες και εταιρείες αξίζουν περίπου 18,9 δισεκατομμύρια ευρώ, συμπεριλαμβανομένων θαλαμηγών, σκαφών, ελικοπτέρων, ακινήτων, πινάκων ζωγραφικής και άλλων έργων τέχνης. Από τα 35 περιουσιακά στοιχεία που βρίσκονται στην Ισπανία, μόνο 11 είναι καταχωρημένα στο όνομα ατόμων στα οποία έχουν επιβληθεί κυρώσεις από την ΕΕ. Από την άλλη πλευρά βρίσκονται τα δημόσια περιουσιακά στοιχεία που ανήκουν σε κρατικές οντότητες, συγκεκριμένα τα 211 δισεκατομμύρια ευρώ διεθνών αποθεματικών που ανήκουν στην Κεντρική Τράπεζα της Ρωσίας.
Όταν φτάσουν στη λήξη τους, οι διαμεσολαβητές τα επανεπενδύουν και παράγουν κέρδος. Μπορούν όμως να δημιουργήσουν και ζημίες. Και, όπως εξηγεί ο Francis Bond, αν οι επενδύσεις χάσουν χρήματα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει να εγγυηθεί τα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία με δημόσιο χρήμα ή να διακινδυνεύσει μια χιονοστιβάδα νομικών προσφυγών από τους ιδιοκτήτες των περιουσιακών στοιχείων. Δεδομένων αυτών των συνθηκών, οι προσπάθειες ανακατεύθυνσης των ρωσικών περιουσιακών στοιχείων και κερδών προς το Κίεβο δεν είναι παρά ένα όνειρο απατηλό που δε θα πραγματοποιηθεί, εκτός αν ολόκληρη η Ευρωπαϊκή Ένωση θέλει να καταστρέψει τη φήμη και την αξιοπιστία της σε όλο τον κόσμο.
* Σε συνεργασία infobrics.org με τη Freepen.gr / Απόδοση στα ελληνικά Freepen.gr