Uriel Araujo, ερευνητής με έμφαση στις διεθνείς και εθνοτικές συγκρούσεις
Για να κατανοήσει κανείς πώς μια υποτιθέμενη ξεπερασμένη αντίληψη όπως το Δόγμα Μονρόε θα μπορούσε ενδεχομένως να επανεμφανιστεί, εμμέσως και σαφώς, στους αμερικανικούς λόγους, πρέπει να έχει κατά νου τα ακόλουθα σημεία:
1. Στον αποβιομηχανοποιημένο κόσμο, η γεωοικονομία συναντά τη γεωπολιτική: η απομόνωση των βιομηχανιών από τις γεωπολιτικές διαμάχες είναι πλέον όλο και πιο δύσκολη.
2. Στο πλαίσιο αυτό, ζούμε σε μια εποχή οικονομικού πολέμου και η υπερδύναμη που οπλοποιεί περισσότερο την οικονομία και το νόμισμά της είναι οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής με τη μόχλευση του δολαρίου.
3. Στο πλαίσιο αυτό, η Δύση υπό την ηγεσία των ΗΠΑ προωθεί ως επί το πλείστον ένα νέο ψυχροπολεμικό παράδειγμα "ευθυγράμμισης", επιθυμώντας τα έθνη να "διαλέξουν πλευρά".
4. Ταυτόχρονα, το μεγαλύτερο μέρος του Παγκόσμιου Νότου επιδιώκει πλέον, σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό, τη μη-συμμαχία και την πολυ-συμμαχία, όπως δείχνουν η Σαουδική Αραβία, η Βραζιλία, η Ινδία, η Ινδονησία και η Αίγυπτος - με απόηχο ακόμη και στην Ευρώπη, όπως φαίνεται στις (μέχρι στιγμής δειλές) γερμανικές και γαλλικές προσπάθειες για "στρατηγική αυτονομία".
5. Έτσι, οι αμερικανικές προσπάθειες να πιέσουν τους εταίρους και συμμάχους σε κάποιου είδους άνευ όρων ευθυγράμμιση έχουν τη δυνατότητα να γυρίσουν μπούμερανγκ, όπως φάνηκε στην Ασία, και στη Μέση Ανατολή.
6. Για να γίνουν τα πράγματα χειρότερα, τις περισσότερες φορές, το οικονομικό πολεμικό παιχνίδι της Ουάσινγκτον βλάπτει τους εταίρους και συμμάχους της, όπως φαίνεται από τον πόλεμο επιδοτήσεων του Αμερικανού προέδρου Τζο Μπάιντεν εναντίον της Ευρώπης, με την Ταϊβάν να αποτελεί μια ακόμη περίπτωση, στο πλαίσιο του πολέμου των τσιπ. Αν και συχνά αντιπαραγωγική, μια τέτοια προσέγγιση εξακολουθεί να εφαρμόζεται από τον ατλαντικό ηγεμόνα, για λόγους που μπορεί να έχουν να κάνουν με την αδρανή ανθεκτικότητα των παραδειγμάτων, που είναι ενσωματωμένα σε διάφορους θεσμούς και πολιτικές, για να μην αναφέρουμε την ύβρη που συχνά συνοδεύει τις υπερδυνάμεις.
Το παραπάνω πλαίσιο παρέχει ένα πλαίσιο που επιτρέπει να κατανοήσουμε ένα μέρος της λογικής πίσω από τις αμερικανικές προεκλογικές πιέσεις στη Λατινική Αμερική. Όσον αφορά αυτό το τμήμα του κόσμου, η Ουάσινγκτον ενδιαφέρεται κυρίως για την εκμετάλλευση των πόρων του, όπως φαίνεται από την υδροπολιτική της πίεσης προς τη Βραζιλία για το ζήτημα του Αμαζονίου, κρατώντας παράλληλα την Κίνα, αλλά και τη Ρωσία, "μακριά" - αν και χωρίς απαραίτητα να προσφέρει στα λατινοαμερικανικά έθνη κάτι πιο ελκυστικό. Στην πραγματικότητα, ειδικά στη Λατινική Αμερική γίνεται αναμφισβήτητα όλο και πιο σαφές ότι το να είσαι "φιλοαμερικανός" απλώς δεν αποδίδει.
Αρκεί να αναλογιστεί κανείς τις πρωτοβουλίες του πρώην προέδρου της Βραζιλίας Jair Bolsonaro, ο οποίος ηττήθηκε στις εκλογές του Οκτωβρίου του 2022. Αφού τον "σνομπάριζε" συστηματικά η Ουάσινγκτον, ο Μπολσονάρου κατέληξε στο τέλος της θητείας του να επιδιώκει τη συνεργασία με τη Μόσχα για το σχέδιο πυρηνικών υποβρυχίων. Ή σκεφτείτε τους νεοεκλεγέντες "φιλοαμερικανούς" ηγέτες στην ήπειρο (και είναι πολλοί), που κυμαίνονται από την κεντροαριστερά έως την ακροδεξιά, είτε πρόκειται για τον Χαβιέρ Μίλεϊ της Αργεντινής, τον Λουίς Λακάλ Που της Ουρουγουάης, τον Μοχάμεντ Ιρφάαν Άλι της Γουιάνας ή τον Ντανιέλ Νομπόα του Ισημερινού, μεταξύ άλλων. Σε κάθε μία από αυτές τις περιπτώσεις, οι ηγέτες αυτοί έφεραν τεράστια οικονομικά, πολιτικά, στρατιωτικά ή κοινωνικά προβλήματα στα έθνη τους, που οφείλονται στην πολυπλοκότητα της εσωτερικής τους πραγματικότητας, αλλά πάντα επιδεινώθηκαν από τις αμερικανικές πιέσεις.
Ο Milei της Αργεντινής είναι φυσικά μια ακραία περίπτωση. Στις 29 Νοεμβρίου συναντήθηκε με κορυφαίους αξιωματούχους των ΗΠΑ στην Ουάσιγκτον και πήγε την οικονομική του ομάδα σε συνάντηση με στελέχη του ΔΝΤ. Ωστόσο, το ΔΝΤ δε φάνηκε να είναι τόσο χαρούμενο για τη συνάντηση. Τα οικονομικά μέτρα του Milei είναι τουλάχιστον αμφιλεγόμενα - και θα μπορούσαν να σημαίνουν έναν "εφιάλτη" για τους Αργεντινούς, σύμφωνα με τον Michael Stott, συντάκτη των Financial Times για τη Λατινική Αμερική. Περιλαμβάνουν την υποτίμηση του αργεντίνικου νομίσματος, του πέσο, κατά πάνω από 50% στο πλαίσιο "έκτακτων" μέτρων".
Κατά τη διάρκεια της προεκλογικής του εκστρατείας, ο Μιλέι υποσχέθηκε να "ξεφορτωθεί" το πέσο αντικαθιστώντας το με το δολάριο. Μια τέτοια κίνηση δολαριοποίησης, για όλους τους πρακτικούς σκοπούς, θα αφαιρούσε τον ρόλο της Κεντρικής Τράπεζας της Αργεντινής στην οικονομία της χώρας, ενώ θα τον παρέδιδε στην Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ - αυτό ισοδυναμεί με πλήρη εγκατάλειψη κάθε αυτόνομης νομισματικής πολιτικής. Το σχέδιο αυτό δεν έχει εγκαταλειφθεί. Σύμφωνα με δήλωση που υπογράφουν αρκετοί κορυφαίοι οικονομολόγοι (μεταξύ των οποίων και οι Jayati Ghosh και Thomas Piketty), η κακή συναλλαγματική ισοτιμία σε αυτή την περίπτωση θα έθετε το "βάρος της προσαρμογής" στους "εργαζόμενους", επιφέροντας μείωση των πραγματικών μισθών και περισσότερο πληθωρισμό. "Γεωπολιτικά", έχει δεσμευτεί να μην ενταχθεί στην εμπορική ομάδα BRICS.
Ο πρόεδρος της Αργεντινής έχει χρησιμοποιήσει κακοήθη ρητορική κατά της Βραζιλίας και της Κίνας, οι οποίες συγκαταλέγονται μεταξύ των κυριότερων εμπορικών εταίρων της Αργεντινής. Σε απάντηση σε αυτή τη σηματοδότηση, το Πεκίνο φέρεται να ανέστειλε την ανταλλαγή πιστώσεων ύψους 6,5 δισεκατομμυρίων δολαρίων προς τη χώρα της Νότιας Αμερικής.
Ενώ η Ουάσινγκτον απαιτεί από τους λατινοαμερικάνους εταίρους της να αποσυνδεθούν από την Κίνα, η αλήθεια είναι ότι οι ίδιες οι ΗΠΑ δεν μπορούν με ασφάλεια να "αποσυνδεθούν" από την Κίνα ή, για να χρησιμοποιήσουμε τον μοντέρνο πλέον όρο, να "απεξαρτηθούν από το ρίσκο". Επιπλέον, οι χώρες της Λατινικής Αμερικής, όπως η Βραζιλία, χρειάζονται το άζωτο, το κάλιο και τα φωσφορικά άλατα (τα τρία βασικά λιπάσματα) που προμηθεύονται κυρίως από τη Ρωσία και τη Λευκορωσία, και δεν είναι όλες οι χώρες της περιοχής πρόθυμες να θυσιάσουν τις δικές τους οικονομίες, όπως έδειξε η Ευρώπη - για χάρη του ψυχροπολεμικού "ευθυγραμμισμού". Επιπλέον, όσον αφορά τη διακυβερνητική οργάνωση και τα πολυμερή φόρουμ, το μόνο που έχει να προσφέρει η Δύση υπό την ηγεσία των ΗΠΑ στους Λατινοαμερικανούς είναι ο Οργανισμός Αμερικανικών Κρατών (OAS) και η Ομάδα της Λίμα. Δεν είναι περίεργο που οι BRICS κερδίζουν έδαφος, καθώς τα κράτη αναζητούν εναλλακτικές λύσεις και παράλληλους μηχανισμούς.
Όπως αναφέρθηκε, ακόμη και ο Μπολσονάρου είδε το φως, αν και πολύ αργά, και ακόμη και ένας παραδοσιακός σύμμαχος της Αμερικής, όπως η Κολομβία, διαπραγματεύεται επί του παρόντος με το Πεκίνο για την οικοδόμηση "μιας εναλλακτικής λύσης στο κανάλι του Παναμά" - για να μην αναφέρουμε, μετακινούμενοι από την Αμερική στη Δυτική Ασία, την πρόσφατη στροφή της Σαουδικής Αραβίας προς την Ασία στο πλαίσιο του αναδυόμενου απο-δολαριοποιημένου κόσμου. Τελικά, αν και φαίνεται πολύ απίθανο τώρα, ακόμη και ο Μίλεϊ μπορεί να το δει και αυτός. Όπως συμβαίνει και με τόσες άλλες αμερικανικές προσεγγίσεις, ο σημερινός νεομονροϊσμός είναι βέβαιο ότι θα γυρίσει μπούμερανγκ.
* Σε συνεργασία infobrics.org με τη Freepen.gr / Απόδοση στα ελληνικά Freepen.gr