 |
| A Peace Conference at the Quai d'Orsay (William Orpen/ Public Domain) |
Joergen Oerstroem Moeller - responsiblestatecraft.org / Παρουσίαση Freepen.gr
Το 1874, το βρετανικό περιοδικό "Punch" δημοσίευσε μια γελοιογραφία που έδειχνε μια συζήτηση μεταξύ ενός νεαρού κοριτσιού και της μητέρας του:
"Μαμά, θα μου επιτρέψεις να πάω στο χορό των Γουίλκινσον;".
"Όχι, αγάπη μου", απάντησε η μητέρα.
"Έχεις πάει σε πολλούς χορούς, μαμά;"
"Ναι, αγάπη μου - και έχω δει την ανοησία τους", είπε η μητέρα.
"Μήπως θα μπορούσα να έχω την ανοησία ενός, μαμά;"
Αυτό το κόμικ, το οποίο μπορεί να θύμιζε στους αναγνώστες τη μονόπλευρη διευθέτηση του γαλλοπρωσικού πολέμου το 1871, θα είχε διαρκή απήχηση. Κατά τη διάρκεια του 20ού αιώνα, οι Ευρωπαίοι και οι Αμερικανοί ηγέτες επέβαλαν σκληρούς όρους στους ηττημένους εχθρούς τους στις μεγάλες ειρηνευτικές διασκέψεις που τερμάτισαν επίσημα τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και τον Ψυχρό Πόλεμο.
Σε κάθε περίπτωση, ο νικητής διέπρεψε στο να σπείρει τους σπόρους για την επόμενη σύγκρουση. Όσοι επιδιώκουν μια ειρηνική Ευρώπη θα πρέπει να έχουν κατά νου αυτά τα διδάγματα όταν έρθει επιτέλους η ώρα να τερματιστεί ο πόλεμος στην Ουκρανία.
Το 1871, η Πρωσία επέλεξε τον πύργο των Βερσαλλιών -το αριστούργημα και σύμβολο της γαλλικής ισχύος- ως το ιδανικό μέρος για να ανακηρύξει τη Γερμανική Αυτοκρατορία. Οι επαρχίες της Αλσατίας και της Λωρραίνης ενσωματώθηκαν στη νέα γερμανική πολιτεία παρά το γεγονός ότι η πλειοψηφία του πληθυσμού αισθανόταν ότι ήταν Γάλλοι.
Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος έληξε με την ήττα της Γερμανίας τον Νοέμβριο του 1918, μετά την οποία οι νικητές υπαγόρευσαν στη Γερμανία όρους ειρήνης και δεν της άφησαν άλλη επιλογή από το να υπογράψει. Η Αλσατία και η Λωρραίνη επέστρεψαν στη Γαλλία. Η Γερμανία βρέθηκε πολύ αδύναμη για να διαμαρτυρηθεί για τους όρους, αλλά πολύ περήφανη για να υποστεί τις συνέπειές τους.
Η ευκαιρία για εκδίκηση ήρθε το 1939. Η ύβρις του Αδόλφου Χίτλερ τον οδήγησε στην επίθεση κατά της Πολωνίας. Τελικά η Γερμανία έχασε τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο από ένα μεγάλο συνασπισμό της Βρετανίας, της Γαλλίας, των ΗΠΑ και της Σοβιετικής Ένωσης.
Οι νικητές επέλεξαν να αποσπάσουν σχεδόν ολόκληρη την επαρχία της Πρωσίας και να την δώσουν στην Πολωνία. Τα υπόλοιπα μεταμορφώθηκαν στην Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας, η οποία επέλεξε το δυτικό στρατόπεδο, και στη Λαϊκή Δημοκρατία της Γερμανίας, η οποία προσχώρησε στο σοβιετικό σύστημα. Η σημερινή Γερμανία δεν έχει καμία ομοιότητα με τη Γερμανία του 1871 έως το 1945 και εξακολουθεί να παλεύει να βρει την ταυτότητά της.
Προχωρήστε γρήγορα στο 1991, όταν οι νικητές του Ψυχρού Πολέμου σφράγισαν μάλλον αβίαστα τη σφραγίδα τους σε μια νέα παγκόσμια ισορροπία δυνάμεων: Το Σύμφωνο της Βαρσοβίας, που ιδρύθηκε το 1955 ως αντίβαρο στο ΝΑΤΟ, διαλύθηκε αμέσως. Το ΝΑΤΟ, από την πλευρά του, επεκτάθηκε σταδιακά για να συμπεριλάβει δέκα χώρες που προηγουμένως αποτελούσαν είτε τμήμα της Σοβιετικής Ένωσης είτε μέλος του Συμφώνου της Βαρσοβίας.
Η Ρωσία, ως διάδοχο κράτος της Σοβιετικής Ένωσης, έμεινε χωρίς τη "νεκρή ζώνη" των κρατών της Ανατολικής Ευρώπης που ήταν ζωτικής σημασίας για τους Τσάρους και τον κομμουνιστή ηγέτη Ιωσήφ Στάλιν. Οι Ρώσοι ηγέτες θεωρούσαν από καιρό ότι η περιοχή αυτή ήταν επιτακτική ανάγκη λόγω της έλλειψης φυσικών γεωγραφικών αμυντικών συστημάτων, όπως ποτάμια ή βουνά με κατεύθυνση από βορρά προς νότο.
Για αιώνες πολλές χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης συμπεριλαμβάνονταν υποχρεωτικά στην τσαρική και κομμουνιστική αυτοκρατορία. Δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός πως δεν εμπιστεύονται τη Ρωσία και δεν είναι πρόθυμες να της παραχωρήσουν επιρροή στην επιλογή της ασφάλειάς τους. Η Ρωσία και οι χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης προσκρούουν η καθεμία σε αυτό που το άλλο μέρος θεωρεί ζωτικά συμφέροντά του.
Η Ρωσία ήταν πολύ αδύναμη για να εμποδίσει το ρόλο που της ανέθεσαν οι νικητές, αλλά πολύ ισχυρή για να κρατηθεί κάτω για πολύ - μια εικόνα που θυμίζει έντονα τη Γερμανία του 1919.
Τώρα, η Μόσχα ελπίζει να ανακαλέσει αυτό που θεωρεί ως τα λάθη της ιστορίας με την επανένταξη της Ουκρανίας στη σφαίρα συμφερόντων της ή ακόμη και ως τμήμα της Ρωσικής Ομοσπονδίας. Η σθεναρή άμυνα της Ουκρανίας καταδεικνύει την προκλητικότητα του Κιέβου απέναντι σε αυτή τη μονομερή προσπάθεια αναβίωσης της ρωσικής ισχύος και του παγκόσμιου ρόλου. Η Ουκρανία υπερασπίστηκε με σθένος την ανεξαρτησία της μετά από αρκετές εκατοντάδες χρόνια σε μια ρωσική αυτοκρατορία. Η Ρωσία και η Ουκρανία, λοιπόν, προσβάλλουν η καθεμία αυτό που η άλλη πλευρά θεωρεί ζωτικά της συμφέροντα.
Η Ρωσία διαθέτει τους μεγαλύτερους πόρους, συμπεριλαμβανομένου του ανθρώπινου δυναμικού, αλλά η κινητοποίησή τους έχει κόστος. Δυτικοί παρατηρητές έχουν υπολογίσει ότι τα ρωσικά στρατεύματα έχουν υποστεί περίπου 300.000 απώλειες. Και ακόμη και αν η οικονομία πηγαίνει σχετικά καλά παρά τις κυρώσεις, η πίεση αυτή έχει κόστος.
Ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν δήλωσε νωρίτερα αυτό το μήνα ότι η ειρήνη θα έρθει όταν επιτευχθούν οι πολεμικοί στόχοι της Ρωσίας, επαναλαμβάνοντας πως επιδιώκει την αποναζιστικοποίηση, την αποστρατιωτικοποίηση και την ουδετερότητα της Ουκρανίας. Δεν σήκωσε πολύ το πέπλο, γεγονός που του δίνει περιθώριο ελιγμών χωρίς να υπαινίσσεται πώς μπορεί να σκέφτεται να το χρησιμοποιήσει. Ο πρόεδρος Πούτιν μιλάει αποκλειστικά στους Ρώσους -και στους Ρώσους ψηφοφόρους- οπότε οι δυτικοί παρατηρητές θα πρέπει να είναι απρόθυμοι να το ερμηνεύσουν.
Ο Ουκρανός πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι είναι αρκετά αδιάλλακτος όταν πρόκειται για ειρηνευτικές συνομιλίες, οι οποίες είναι απαραίτητες για τη συσπείρωση των στρατευμάτων. Απευθύνεται τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό ακροατήριο, γεγονός που επίσης περιπλέκει κάθε βιαστική ερμηνεία. Υπάρχουν - ανυπόστατες - υπόνοιες ότι στο εσωτερικό του στενού του κύκλου οι απόψεις μπορεί να διαφέρουν. Υποτίθεται πως κάποιοι υποστηρίζουν ότι ο χρόνος δεν είναι με το μέρος της Ουκρανίας. Η επίθεση του καλοκαιριού του 2023 δεν εξελίχθηκε όπως ελπίζαμε. Η Ουκρανία εξαρτάται από τη δυτική βοήθεια και κανείς δεν γνωρίζει με βεβαιότητα πόσο σταθερή είναι η δέσμευση.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση έθεσε ένα σημάδι στις 14 Δεκεμβρίου, αποφασίζοντας επίσημα να ξεκινήσει ενταξιακές διαπραγματεύσεις με την Ουκρανία. Τώρα αναζητά τρόπους να συνεχίσει την οικονομική βοήθεια ξεπερνώντας την ουγγρική αντίθεση.
Η συμβατική σκέψη είναι ότι ένας πρόεδρος Τραμπ, εάν εκλεγεί το 2024, θα κλείσει τα μαγαζιά απέναντι στην Ουκρανία. Έχει πράγματι αρνηθεί να δεσμευτεί για τη συνέχιση της στρατιωτικής βοήθειας, λέγοντας μόνο ότι θα κάνει μια συμφωνία σε μια μέρα και προειδοποιώντας και τις δύο πλευρές για τις συνέπειες εάν αυτό δεν συμβεί.
Ο υπόλοιπος κόσμος θα πρέπει να υπενθυμίσει και στις δύο πλευρές πως πρέπει να γνωρίζουν την ιστορία και να μην προσπαθούν να χρησιμοποιήσουν τις απαιτήσεις για να συντρίψουν ή να ταπεινώσουν την άλλη πλευρά, ώστε να σπείρουν τους σπόρους της επόμενης σύγκρουσης. Ένα ευαίσθητο σημείο είναι προφανώς το εδαφικό ζήτημα, όπου τα εξωτερικά μέρη θα πρέπει να είναι επιφυλακτικά όσον αφορά την έκφραση ισχυρών απόψεων. Αυτό πρέπει να γίνει με τρόπο που να κλείνει το κεφάλαιο μια για πάντα. Διαφορετικά, ο κίνδυνος είναι ότι το Ντονέτσκ και το Λουχάνσκ θα μπορούσαν να πάρουν τον δρόμο της Αλσατίας και της Λωρραίνης.
Η ρωσική επίθεση στην Ουκρανία μπορεί να εκλαμβάνεται ως μια απομονωμένη και περιφερειακή σύγκρουση, αλλά δεν είναι. Ο δυτικός κόσμος θα πρέπει να συνειδητοποιήσει ότι το υπόβαθρο για τον πόλεμο αφορά, σε μεγάλο βαθμό, τα ρωσικά αισθήματα ανασφάλειας και δυσαρέσκειας με την παγκόσμια τάξη πραγμάτων. Το αίσθημα αυτό είναι ευρέως διαδεδομένο εκτός του δυτικού στρατοπέδου και συμβάλλει στην εξήγηση της στάσης της Κίνας.
Μόνο μια γνήσια προσπάθεια για την παραγωγή μιας παγκόσμιας ισορροπίας ισχύος που θα λαμβάνει υπόψη της το πώς φαίνεται σήμερα ο κόσμος μπορεί να επιφέρει διαρκή ειρήνη και σταθερότητα - όχι μόνο στην Ουκρανία αλλά και σε άλλα καυτά σημεία σε όλο τον κόσμο.