 |
| Maksim Konstantinov/Global Look Press |
Του Timofey Bordachev, διευθυντή προγράμματος της Λέσχης Βαλντάι - Vzglyad / Παρουσίαση Freepen.gr
Αν για τον πρόεδρο Βoλoντίμιρ Ζελένσκι οι αποτυχίες της Ουκρανίας στην Ουάσινγκτον αποτελούν σοβαρή απογοήτευση μετά από όλες τις υποσχέσεις που του είχαν δοθεί νωρίτερα, για την ΕΕ η επιβράδυνση των χρημάτων αποτελεί ευκαιρία για διαπραγματεύσεις με τις ΗΠΑ.
Η ΕΕ, τόσο εσωτερικά όσο και εξωτερικά, βρίσκεται σε τέτοια κατάσταση προς το παρόν που η έναρξη διαπραγματεύσεων για την ένταξη της Ουκρανίας ή της Μολδαβίας δεν μπορεί να προκαλέσει σοβαρή ζημιά. Ωστόσο, δεδομένου του αδύναμου χεριού που έχει στη διάθεσή του το μπλοκ, ακόμη και μια τέτοια σαθρή συμφωνία μπορεί να θεωρηθεί μια μικρή επιτυχία της εξωτερικής πολιτικής από τους ηγέτες του.
Η απόφαση της συνόδου κορυφής της ΕΕ δεν αλλάζει τίποτα. Αφορούσε μόνο τις σχέσεις με τους κύριους παράγοντες της διεθνούς σκηνής -τις ΗΠΑ, τη Ρωσία και την Κίνα- και δεν είχε καμία σχέση με την ανάπτυξη του ίδιου του μπλοκ προς όφελος των πολιτών του. Πράγματι, αυτό έχει πάψει προ πολλού να αποτελεί στόχο των Ευρωπαίων πολιτικών, οι οποίοι δεν συνδέουν ιδιαίτερα τις προσωπικές τους προοπτικές με το μέλλον των κρατών των οποίων ηγούνται.
Επισήμως, η Ουγγαρία ήταν το κύριο εμπόδιο για τη λήψη θετικών αποφάσεων σχετικά με τη βοήθεια προς την Ουκρανία και την πιθανή ένταξη του Κιέβου. Στην πραγματικότητα, η κατάσταση είναι πολύ πιο περίπλοκη και ο κύριος συνομιλητής των Βρυξελλών εδώ είναι ο σύμμαχός τους - οι ΗΠΑ.
Για τους ίδιους τους Δυτικοευρωπαίους, δεν είναι μεγάλο πρόβλημα να διαθέσουν κονδύλια στο Κίεβο ή να αρχίσουν διαπραγματεύσεις μαζί του για την ένταξη στην ΕΕ.
Πρώτα απ' όλα, θα πρέπει ίσως να ξεκινήσουμε από το γεγονός ότι τα 50 δισεκατομμύρια ευρώ - τα οποία κράτησε η Βουδαπέστη - δεν είναι από μόνα τους ένα τεράστιο ποσό. Για παράδειγμα, είναι 12 φορές μικρότερο από το πρώτο μέρος του ταμείου της ΕΕ που ανακοινώθηκε πως θα συσταθεί το 2020 για να βοηθήσει τις χώρες και τους τομείς που έχουν πληγεί περισσότερο από την πανδημία του κοροναϊού.
Γνωρίζουμε πολύ καλά πώς αρέσει στην ΕΕ να ξοδεύει τα χρήματά της, και δεν υπάρχει αμφιβολία ότι πολλά από αυτά θα μοιραστούν μεταξύ ευρωπαϊκών εταιρειών και διαφόρων συμβουλευτικών εταιρειών που παρέχουν υπηρεσίες στην ουκρανική κυβέρνηση. Η ίδια η ουκρανική οικονομία θα πάρει πολύ λίγα αν διατεθούν τα κονδύλια. Πολύ περισσότερο επειδή η πρόταση είναι να κατανεμηθούν τα πάντα σε μια σειρά ετών, γεγονός που θα καταστήσει δυνατή τη διακοπή των δαπανών εάν αλλάξουν οι πολιτικές συνθήκες.
Το κύριο ερώτημα για τις χώρες της ΕΕ είναι επομένως τι θα δώσουν ή δε θα δώσουν οι Αμερικανοί στο Κίεβο. Οι Δυτικοευρωπαίοι δικαίως θεωρούν τη σύγκρουση με τη Ρωσία για την Ουκρανία ως αμερικανική υπόθεση. Οι γερμανικές ή οι γαλλικές αρχές είναι έτοιμες να βοηθήσουν τους ηγέτες του Κιέβου με όπλα και χρήματα, αλλά δεν έχουν αυταπάτες για το πού βρίσκεται η πραγματική τους πίστη. Το Βερολίνο, το Παρίσι και η Ρώμη συνειδητοποιούν ότι η επιρροή της ΕΕ στην Ουκρανία έχει χαθεί προ πολλού και πως πληρώνουν για ένα καθεστώς που εξυπηρετεί τα συμφέροντα των ΗΠΑ και, σε μικρότερο βαθμό, του Ηνωμένου Βασιλείου.
Η κατάσταση στις ΗΠΑ είναι επί του παρόντος αβέβαιη, καθώς εντείνεται ο αγώνας μεταξύ των κύριων πολιτικών δυνάμεων. Το επίπεδο της μελλοντικής βοήθειας προς την Ουκρανία εξαρτάται από την εσωτερική πολιτική κατάσταση, η οποία κυριαρχείται από τις προετοιμασίες για τις προεδρικές εκλογές του 2024. Ως εκ τούτου, τα εσωτερικά ζητήματα, ιδίως η μεταναστευτική πολιτική, έρχονται στο προσκήνιο.
Οι πρόσφατες επισκέψεις Ουκρανών αξιωματούχων στην Ουάσιγκτον δεν έφεραν απτά αποτελέσματα: γίνεται όλο και πιο σαφές πόσο μακριά βρίσκονται τα προβλήματά τους από αυτό που πραγματικά ενδιαφέρει το αμερικανικό κατεστημένο. Και ενώ για το Κίεβο αυτό είναι μια σοβαρή απογοήτευση μετά από όλες τις υποσχέσεις που δόθηκαν νωρίτερα, για την ΕΕ η επιβράδυνση της αμερικανικής βοήθειας είναι μια ευκαιρία να διαπραγματευτεί με την Ουάσινγκτον.
Παρά το γεγονός πως το αντιρωσικό συναίσθημα κυριαρχεί στους δυτικοευρωπαϊκούς πολιτικούς κύκλους, κανείς στην ΕΕ, με εξαίρεση κάποιους στην Πολωνία και τις πρώην σοβιετικές βαλτικές δημοκρατίες, δεν βλέπει τη σύγκρουση με τη Ρωσία ως προσωπική υπόθεση. Και ενώ οι ΗΠΑ δεν είναι σε θέση να λάβουν απόφαση για περαιτέρω βοήθεια προς το Κίεβο, οι μεγάλες χώρες της ΕΕ δεν έχουν κανένα λόγο να βιαστούν να λάβουν αποφάσεις για την αποστολή των δικών τους χρημάτων. Φυσικά, κανείς στη Γερμανία ή τη Γαλλία δε θα μιλήσει ανοιχτά γι' αυτό.
Υπό αυτή την έννοια, η παρουσία μιας χώρας όπως η Ουγγαρία στην ΕΕ μόνο τους βοηθάει: για όλα μπορεί να κατηγορηθεί η αδιαλλαξία της Βουδαπέστης.
Υπάρχει κάθε λόγος να πιστεύουμε ότι το μπλοκ θα αναβάλει οποιαδήποτε συγκεκριμένη απόφαση μέχρι οι ΗΠΑ να αποφασίσουν.
Στην πρώτη περίπτωση, οι Βρυξέλλες και οι δυτικοευρωπαϊκές πρωτεύουσες θα παρουσιάσουν τη θετική τους απόφαση ως ένα σημαντικό βήμα προς την εκπλήρωση των επιθυμιών της Ουάσινγκτον. Όσον αφορά τις σχέσεις με τη Μόσχα, η δήλωση σχετικά με τις διαπραγματεύσεις με το Κίεβο και το Κισινάου αντιμετωπίζεται επίσης από καθαρά πολιτική άποψη: μπορεί να δώσει στην ΕΕ διαπραγματευτικά χαρτιά για μελλοντικές διαπραγματεύσεις. Το μπλοκ πιστεύει επίσης πως θα καταδείξει τη σοβαρότητα των προθέσεών του στην Κίνα, η οποία παρακολουθεί στενά την εξέλιξη της σύγκρουσης στην Ανατολική Ευρώπη. Σε κάθε περίπτωση, το ζήτημα του μέλλοντος της Ουκρανίας και της Μολδαβίας αποτελεί εδώ μια τρίτη προτεραιότητα. Η ένταξη στην ΕΕ δεν αποτελεί εδώ και καιρό εγγύηση για τη λήψη των πλεονεκτημάτων που απολαμβάνουν τα κράτη του πυρήνα της.
Γενικά, κανείς δεν γνωρίζει με βεβαιότητα πώς θα είναι η "ενωμένη Ευρώπη" σε 20-30 χρόνια. Οι πολιτικοί έχουν από καιρό κατανοήσει την ανάγκη να σκεφτούν πώς θα διατηρήσουν την ένωσή τους σε ένα μεταβαλλόμενο διεθνές περιβάλλον. Αλλά δεν είναι σε θέση να το κάνουν αυτό με σοβαρότητα: υπάρχει υπερβολική αβεβαιότητα στο εσωτερικό των ίδιων των χωρών της ΕΕ, και οι προοπτικές για την οικονομική τους ανάπτυξη και τις σχέσεις τους με τις ΗΠΑ είναι ασαφείς. Η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση που γνωρίζουμε από τα επιτεύγματα της δεκαετίας 1990-2000 έχει περάσει προ πολλού. Το τι θα την αντικαταστήσει είναι ασαφές, ακόμη και σε γενικές γραμμές. Πολλοί φαίνεται να είναι προετοιμασμένοι να την κάνουν τόσο χαλαρή και πολιτικά κατακερματισμένη ώστε ακόμη και η επίσημη ένταξη της Ουκρανίας και της Μολδαβίας να μην αποτελεί ιδιαίτερο πρόβλημα.