Οι συζητήσεις στην Αρμενία γίνονται όλο και πιο δυνατές σχετικά με μια πιθανή ρήξη με τον CSTO και την ανακήρυξη της χώρας σε "non-block status".
Armenian Prime Minister Nikol Pashinyan (front, left) at a summit of CSTO leaders in May, 2022 (Primeminister.am)
Η πιθανή έξοδος της Αρμενίας από τον υπό ρωσική ηγεσία Οργανισμό του Συμφώνου Συλλογικής Ασφάλειας (CSTO) συζητείται όλο και πιο ενεργά, καθώς οι διαφορές μεταξύ του Ερεβάν και της Μόσχας αυξάνονται.
Arshaluis Mgdesyan - eurasianet.org / Παρουσίαση Freepen.gr
Πολλοί στην Αρμενία αναρωτιούνται ποιο είναι το νόημα της παραμονής σε μια στρατιωτική συμμαχία που έχει αποδείξει την απροθυμία της να προστατεύσει τη χώρα.
Ο πρωθυπουργός Nikol Pashinyan έχει επανειλημμένα αρνηθεί τους ισχυρισμούς, μεταξύ άλλων και από Ρώσους αξιωματούχους, για επικείμενη αλλαγή του φορέα της εξωτερικής πολιτικής της Αρμενίας, αλλά αυτό δεν έχει σταματήσει τις εικασίες σχετικά με το πώς η χώρα θα μπορούσε να εγκαταλείψει τον CSTO και τι θα επακολουθούσε. Εκπρόσωποι των αρχών προβληματίζονται και οι ίδιοι για την προοπτική αυτή.
"Υπάρχει φυσικά η ιδέα της ευρωενσωμάτωσης της Αρμενίας, αλλά υπάρχει και η ιδέα να γίνει μια χώρα με non-bloc status, οπότε υπάρχει ένα ευρύ φάσμα επιλογών. Ακούμε την κοινωνία των πολιτών και προσπαθούμε να καταλάβουμε ποια είναι τα καλύτερα εργαλεία για τη διασφάλιση της ασφάλειας και της ανάπτυξης της Αρμενίας", δήλωσε ο Γραμματέας του Συμβουλίου Ασφαλείας Αρμέν Γκριγκοριάν σε φόρουμ στις Βρυξέλλες στις 10 Νοεμβρίου με τίτλο "Το στρατηγικό μέλλον της Αρμενίας": Αρμενία-Ευρώπη.
Δεκαπέντε δημόσιες οργανώσεις της Αρμενίας εξέδωσαν πρόσφατα μια δήλωση με την οποία επικρίνουν τη Ρωσία επειδή, όπως λένε, παρεμβαίνει στις εσωτερικές υποθέσεις της Αρμενίας. Η δήλωση απαιτεί από την αρμενική κυβέρνηση να αποβάλει την 102η στρατιωτική βάση της Ρωσίας, να απαγορεύσει τα ρωσικά ραδιοτηλεοπτικά μέσα και να ξεκινήσει τη διαδικασία τερματισμού της συμμετοχής της χώρας στον CSTO.
Αυξανόμενη δυσαρέσκεια με τη Ρωσία
Ο CSTO, ο οποίος περιλαμβάνει επίσης το Καζακστάν, το Κιργιστάν, το Τατζικιστάν και τη Λευκορωσία, είναι μία από τις κύριες αιτίες της αυξανόμενης αρμενικής δυσαρέσκειας προς τη Ρωσία.
Το μπλοκ, το οποίο, θεωρητικά, είναι υποχρεωμένο να έρχεται σε βοήθεια ενός κράτους μέλους όταν δέχεται επίθεση, δεν ανέλαβε ουσιαστικά καμία δράση τον περασμένο Σεπτέμβριο, όταν αζέρικα στρατεύματα εισέβαλαν σε συνοριακές περιοχές και πήραν θέσεις σε στρατηγικά υψώματα εντός της Αρμενίας.
Έκτοτε, η προσέγγιση της Αρμενίας προς τον CSTO και προς τη Ρωσία είναι όλο και πιο συγκρουσιακή. Το Ερεβάν έχει μειώσει τη συμμετοχή του στο μπλοκ στο απόλυτο ελάχιστο. Κατά το τελευταίο έτος, σνομπάρισε τις συνεδριάσεις του CSTO σχεδόν σε κάθε επίπεδο και μετακίνησε τον εκπρόσωπό του στον οργανισμό σε άλλες εργασίες και άφησε τη θέση του κενή.
Ταυτόχρονα, η Αρμενία καλωσόρισε την εντατικότερη συνεργασία με την ΕΕ, η οποία στις αρχές του τρέχοντος έτους ανέπτυξε μια πολιτική αποστολή παρακολούθησης στα σύνορα με το Αζερμπαϊτζάν με στόχο την υποστήριξη της σταθερότητας εκεί.
Το βήμα αυτό προκάλεσε την έντονα αρνητική αντίδραση των ρωσικών αρχών, οι οποίες ισχυρίστηκαν ότι σκοπός της αποστολής ήταν να "αντιμετωπίσει γεωπολιτικά τη Ρωσία" στην περιοχή του Νοτίου Καυκάσου.
Μια τέτοια ρητορική από τη Μόσχα δεν έκανε τίποτα για να σταματήσει την αυξανόμενη συνεργασία μεταξύ του Ερεβάν και των Βρυξελλών, μεταξύ άλλων και στον στρατιωτικό τομέα.
Στη σύνοδο κορυφής των υπουργών Εξωτερικών της ΕΕ στις 11 Δεκεμβρίου, ανακοινώθηκε ότι η ΕΕ θα εξετάσει τη δυνατότητα παροχής στρατιωτικής βοήθειας στην Αρμενία μέσω του Ευρωπαϊκού Ταμείου Ειρήνης.
Ανακοινώθηκε επίσης πως η αποστολή της ΕΕ στην Αρμενία θα αυξήσει τον αριθμό των παρατηρητών της από 138 σε 209.
Ένα άλλο ευαίσθητο σημείο για την Αρμενία είναι η υποτιθέμενη αποτυχία της Ρωσίας να παραδώσει όπλα για τα οποία το Ερεβάν λέει ότι πλήρωσε εκατομμύρια δολάρια.
Οι αρμενικές αρχές δεν σκοπεύουν να μηνύσουν τη Ρωσία και αντίθετα επιδιώκουν να επιλύσουν το ζήτημα σε μια "ατμόσφαιρα εταιρικής σχέσης", δήλωσε ο αναπληρωτής υπουργός Άμυνας Hrachya Sargsyan σε ενημέρωση στις 4 Δεκεμβρίου.
Ο πρωθυπουργός Nikol Pashinyan πρότεινε πρόσφατα την επίλυση της διαφοράς μέσω της διαγραφής από τη Ρωσία μέρους του συνολικού χρέους του Ερεβάν προς τη Μόσχα. Το συνολικό αυτό χρέος ανέρχεται σε περίπου 280 εκατομμύρια δολάρια, σύμφωνα με τους τελευταίους υπολογισμούς του αρμενικού υπουργείου Οικονομικών. (Η Αρμενία δεν έχει δημοσιεύσει ακριβή στοιχεία για το πόσα χρήματα της οφείλει η Ρωσία για τα μη παραδοθέντα όπλα).
Σενάρια αποχώρησης από τον CSTO
Οι περισσότεροι από τους αναλυτές με τους οποίους μίλησε το Eurasianet βλέπουν την έξοδο της Αρμενίας από τον CSTO ως μια λογική πιθανή έκβαση των σημερινών τεταμένων σχέσεων μεταξύ της Αρμενίας και της Ρωσίας.
Ο επικεφαλής του Ερευνητικού Κέντρου για την Πολιτική Ασφάλειας στο Ερεβάν, Areg Kochinyan, λέει ότι η Αρμενία θα μπορούσε να αποχωρήσει από τον CSTO μετά την έγκριση μιας στρατηγικής εθνικής ασφάλειας που προβλέπει "καθεστώς μη μπλοκ" για τη χώρα. Μια νέα στρατηγική εθνικής ασφάλειας βρίσκεται υπό διαμόρφωση και είναι άγνωστο τώρα αν θα περιέχει μια τέτοια διάταξη.
Εάν η στρατηγική εθνικής ασφάλειας τροποποιηθεί έτσι, "αυτό θα σήμαινε ότι η Αρμενία έχει αποφασίσει να μην συμμετέχει σε κανένα στρατιωτικό μπλοκ ή συμμαχία και ως εκ τούτου θα έπρεπε να εγκαταλείψει τον CSTO. Αλλά ταυτόχρονα θα σήμαινε πως η χώρα δεν θα επεδίωκε να γίνει μέλος οποιουδήποτε άλλου συλλογικού αμυντικού μπλοκ", δήλωσε ο Κοτσινιάν στο Eurasianet. "Νομίζω ότι αυτή η θέση θα ήταν πιο αποδεκτή από τη Ρωσία και τις άλλες περιφερειακές δυνάμεις, το Ιράν και την Τουρκία".
Ο πολιτικός αναλυτής David Arutyunov, με έδρα το Ερεβάν, δε δυσκολεύεται να φανταστεί την Αρμενία να εγκαταλείπει τον CSTO.
"Στο πλαίσιο όλου του εύρους των στενών σχέσεων της Αρμενίας με τη Ρωσία, συμπεριλαμβανομένης της οικονομικής σφαίρας και της παρουσίας της ρωσικής στρατιωτικής βάσης εδώ, η έξοδος από τον CSTO είναι σχετικά εύκολη υπόθεση", δήλωσε ο Arutyunov στο Eurasianet, προσθέτοντας πως μια άλλη κρίση θα μπορούσε να δώσει την τελική ώθηση για την έξοδο από το μπλοκ.
Είπε ότι οι αρμενικές αρχές έχουν καταφέρει επιδέξια να επιτύχουν εσωτερικούς πολιτικούς στόχους, κατευθύνοντας τη δυσαρέσκεια της κοινής γνώμης για τα προβλήματα ασφαλείας της χώρας προς τη Ρωσία και τον CSTO.
"Εάν συμβεί ξανά κάτι σαν την κρίση του Σεπτεμβρίου του 2022 και προκαλέσει εσωτερικές πολιτικές καταστροφές στην Αρμενία, είναι πιθανό η αρμενική κυβέρνηση να καταφύγει στην έξοδο από τον CSTO" σε μια προσπάθεια να εκτρέψει την κριτική.
Τι μπορεί να σημαίνει το "non-bloc status" της Αρμενίας;
Ο Areg Kochinyan, του Ερευνητικού Κέντρου για την Πολιτική Ασφάλειας, πιστεύει ότι ένα "non-bloc status" θα μπορούσε να ανοίξει ευκαιρίες για την επέκταση της αμυντικής και στρατιωτικο-βιομηχανικής συνεργασίας της Αρμενίας με διάφορες χώρες.
"Δε μιλάμε μόνο για τη Δύση, αλλά και για άλλες χώρες, όπως η Ινδία, που παράγουν όπλα. Η Αρμενία μπορεί να ενισχύσει τις σχέσεις της μαζί τους ακόμη και σε επίπεδο στρατηγικής εταιρικής σχέσης", δήλωσε.
Ο David Arutyunov πιστεύει πως είναι πολύ νωρίς για να μιλήσουμε για οποιαδήποτε πραγματική προοπτική να βρεθεί η Αρμενία εκτός οποιασδήποτε στρατιωτικοπολιτικής συμμαχίας.
"Προς το παρόν όλη αυτή η συζήτηση είναι θεωρητική. Δεν υπάρχουν πραγματικές συζητήσεις για την υλοποίηση στην πράξη. Και ακόμη και έτσι, η συζήτηση αφορά ειδικά τον CSTO, ενώ οι διμερείς σχέσεις με τη Ρωσία θα παραμείνουν σε κάθε περίπτωση - παράλληλα με τις επαφές με τη Δύση", δήλωσε ο Arutyunov.
Ο επικεφαλής του Αρμενικού Ινστιτούτου Ανθεκτικότητας και Κρατικής Επιχειρηματικότητας, Γκεβόργκ Μελικιάν, αμφιβάλλει ότι οι αρμενικές αρχές σκοπεύουν πραγματικά να εγκαταλείψουν την CSTO και να δηλώσουν καθεστώς μη μπλοκ.
"Δεν βλέπω καμία τέτοια σαφή πολιτική ή στρατηγική. Προς το παρόν, πρόκειται για την επιθυμία της αρμενικής κυβέρνησης να κάνει εντύπωση στους δυτικούς εταίρους για να αποσπάσει κάποιου είδους εγγυήσεις ασφαλείας. Εφόσον δεν υπάρχουν [τέτοιες εγγυήσεις], η αρμενική κυβέρνηση θα προσπαθήσει να πείσει τους δυτικούς εταίρους να αντιμετωπίσουν την Αρμενία όπως θα αντιμετώπιζαν οποιαδήποτε άλλη αντιρωσική χώρα και να μην την κατηγορήσουν ότι διατηρεί επαφές με τη Ρωσία στον τομέα της ασφάλειας επειδή παραμένει στον CSTO", δήλωσε ο Melikyan στο Eurasianet.